TÜRK VE MOĞOL KAHRAMANLIK DESTANLARINDAKİ ESKİ KONULAR: KARŞILAŞTIRMALI TAHLİL

Türk ve Moğol halklarının destanları, konu, içerik ve bakış açısından birbirlerine çok benzerler. Türkçe ve Moğolca soy ve akrabalık bağlamda aynı kökten türeyen dillerdir. Türk halklarının destanların tür özellikleri, şiirsel ve sanatsal tabiatı, gelişme yolları ve tarihi dönemleri gibi sorunları geniş bir ölçüde tanımlama gayesiyle Moğol destanlarıyla karşılaştırmak ve tipolojik açıdan tahlil etmek başlıca amacımızdır. Makalede, Türk ve Moğol halklarının destan sanatının tipolojisinin tarihsel ve yapısal analizine yer verilmiştir. Tarihsel, diakronik ve yapısal olarak senkronize edilmiş tarihsel tipolojiye dayanan karşılaştırmalar, Kazak, Kırgız, Altay, Tuva, Başkurt, Yakut ve Moğol şiirlerinde konu, motif ve ortak özelliklerin varlığının sadece tarihsel ve kültürel bağlar açısından değil, aynı zamanda tarihsel ve akrabalık ilişkileri açısından da olduğunu kanıtlamaktadır. Orijinal köklerin ve geleneklerin tarihsel, sosyal, sanatsal, eğitimsel ve etno-soysal özelliklerine bağlı olarak, Türk-Moğol destanlarının karşılaştırılması, her milletin destan geleneğinin doğada farklı oluştuğu temeline dayanarak çeşitli gelişim aşamalarından geçtiğini göstermektedir. 

ARCHAIC PLOTS IN THE TURKIC-MONOGOLIAN HEROIC EPOS: COMPARATIVE ANALYSIS

The epics of Turkic-Mongolian peoples are very similar to plot and thematic. These languages are similar genetically and relative languages. For the purpose of learning the epic of the Turkic peoples, their genres, their poetic and artistic nature, evolutionary paths of development, and historical stages, their main objective is to analyze their comparative typological aspects with Mongolian epic poems. The article is devoted to the historical and structural analysis of the typology of the epic works of the Turkic and Mongolian peoples. The comparisons on the basis of historical diaxronical and structural synchronous aspects of historical typology prove that the presence of commonness, and common features in Kazakh, Kyrgyz, Altai, Tuva, Bashkir, Yakut and Mongolian poems is not only from the point of view of historical and cultural ties, but also historical and kinship relations. The Turkic-Mongolian epos have different epochs of development, based on historical-social, cognitive, ethnic-genealogical features, although there is a similar history, tradition and history, but on the basis of which the epic tradition of each nation is formed and according to the level of stages of development character.

___

  • 1. Жирмунский В.М. Тюркский героический эпос. - Л., 1974.
  • 2. Веселовский А.Н. Историческая поэтика. – Л., 1940.
  • 3. Ыбыраев Ш. Қазақ-оғыз эпостарындағы тегі бір желілер және олардың өзгеруі// Қазақ фольклорының типологиясы. – Алматы; 1981. - 305 б.
  • 4. Баят Е. Түркі-монғол эпостарының сюжеттер типологиясы. Монография. – Көкшетау, 2012. – 240 б.
  • 5. Бум Эрдэнэ. Монголын баатарлаг тууль. УБ. 1984 – 184 х.
  • 6. Владимирцов В. Я. Монголо-Ойратский героический эпос. М.; СПб., 1923. 255 с.
  • 7. Путилов Б.Н. Мотив как сюжетообразующий элемент // Типологические исследования по фольклору. - М:, 1975.