ESKI TÜRKI YAZILI ANITLARDA ARKETIP PEDAGOJISININ UNSURLARI

Evrimin çeşitli aşamalarından geçen insanlık, insani nitelikler bakımından yeni nesli eğitmek için sürekli çabalamaktadır. Bu asil girişimleri uygulamak için, yüzyıllar boyunca çeşitli gelişmiş ebeveynlik modelleri oluşturulmuştur. Türk dünyası pedagojisinin en değerli hazineleri olarak kabul edilen Eski Türk yazılı anıtları, çocukların eğitimi ve yetiştirilmesinde özel bir yere sahiptir. İlköğretim, filoloji, tarih gibi uzmanlık alanları için bu yüce değerleri yüksek öğretim kurumlarının müfredatına dahil etmek gerekir. En değerli Eski Türk anıtları olarak kabul edilen Kültegin, Bilge Kağan, Tonyukuk'un tarihi kronikleri halk pedagojisinin fikirlerini yansıtmaktadır. Orhun, Yenisey ve Talas anıtlarının mirasını üniversitede etnopedagojik değerler olarak incelemek önemlidir. Çünkü kreş ve okuldan mezun olan genç nesle Eski Türklerin kültür ve medeniyetinin tanıtılması gerekir. Böylece Nursultan Nazarbayev'in makalesindeki “Manevi canlanma”nın fikirlerini hayata geçirmek mümkün olacaktır.

Anahtar Kelimeler:

Eski Türk Yazılı Anıtlar, Kültegin, Orhon, Tonyukuk, Bilge Kağan, Milli pedagoji, «Manevi canlanma» programı («Ruhani Jangıruv»)

ELEMENTS OF PEDAGIGICAL ARCHETYPE ON OLD TURKIC MONUMENTS

Going through various stages of evolution humanity continuously aims to bring up the following generation rich in human qualities. To achieve these noble initiatives, various progressive models of bringing up have been developed from many centuries to the present day. Ancient Turkic monuments inscriptions, the most precious treasures of Turkic world pedagogics play great role in the education of specialists and children upbringing. When specializing future primary school teachers, philologists, and history specialists in higher education, it is necessary to include these great values in the curriculum. It is worth paying attention to the fact that the historical chronicle of ancient Turkic inscriptions on the monuments of Kultegin, bilge Kagan, Tonykok, which are considered the most valuable. The study of the heritage of Orkhon, Yenisei, and Talas monuments as ethnopedagogical values is of great importance in higher education. After all, starting from the kindergarten and school desks, it is obliged to lead the younger generation to the high culture and civilization of the ancient Turkic people. Thus, it would be possible to implement the ideas in the program article by N. Nazarbayev “The course towards future: spiritual modernization”.

Keywords:

Kultegin, Orkhon, Tonyukuk, Bilge Kagan, оld Turkic inscriptions, National education, Spiritual modernization,

PDF

___

1. Көшербаева Ә.Н. (жетекшісі) Әлемдік педагогикалық ой-сана. 10 томдық. 1-том: Ежелгі дәуір. Алматы: «Таймс» баспа үйі. 2008 – 400 б.
2. Кукушин В.С., Қалиев С. Этнопедагогика: Оқулық. – Алматы: РПБК «Дəуір», 2014. – 336 б.
3. Назарбаев Н.Ә. «Ұлы даладағы мыңжылдық тарихтың жаңа дәуірі» // «Туған тіл». №1 (2017)
4. Жұмабеков А.Қ. «Түркі халықтарының жазба мұраларындағы педагогикалық ой-пікірлер (VI-VIII ғ.ғ.)» пед. ғыл. канд. дисс. Д2005/637
5. Игенбаева Р.Т. Жоғары мектеп педагогикасы. – Алматы: «Эверо», 2014. 169 б.
6. Гельб И.Д. История письменности. От рисуночного письма к полноценному алфавиту / Пер. с англ. Т. М. Шуликовой. – М.: ЗАО «Центрполиграф», 2017. – 360 стр.
7. Назарбаев Н. Ұлы даланың жеті қыры. // https://aikyn.kz/2018/11/21/73794.html
8. https://www.philol.msu.ru/pdfs/up520300031000.pdf
9. Құрышжанұлы Ә. Ескі түркі жазба ескерткіштері. –Алматы: Қайнар, 2001. –472 б.
10. Сейітқұлов Н.А. Қазақ халық педагогикасындағы ұлттық тәрбие. – Түркістан: 2010. – 336 б.
11. Айдаров Ғ. Орхон ескерткіштерінің тексі. – Алматы: «Ғылым», 1990. – 219 б.
12. Сартқожаұлы Қ. Орхон мұралары. – Астана, 2003. – 392 б.
References 1. Kósherbaeva Á.N. (jetekshіsі) Álemdіk pedagogıkalyq oı-sana. 10 tomdyq. 1-tom: Ejelgі dáýіr. Almaty: «Taıms» baspa úıі. 2008 – 400 b.
2. Kýkýshın V.S., Qalıev S. Etnopedagogıka: Oqýlyq. – Almaty: RPBK «Dəýіr», 2014. – 336 b.
3. Nazarbaev N.Á. «Uly daladaǵy myńjyldyq tarıhtyń jańa dáýіrі» // «Týǵan tіl». №1 (2017)
4. Jumabekov A.Q. «Túrkі halyqtarynyń jazba muralaryndaǵy pedagogıkalyq oı-pіkіrler (VI-VIII ǵ.ǵ.)» ped. Ǵyl. Kandıdaty dıss. D2005/637
5. Igenbaeva R.T. Joǵary mektep pedagogıkasy. – Almaty: «Evero», 2014. – 169 b.
6. Gelb I.D. Istorııa pısmennostı. Ot rısýnochnogo pısma k polnotsennomý alfavıtý / Per. s angl. T. M. Shýlıkovoı. – M.: ZAO «Tsentrpolıgraf», 2017. – 360 s.
7. Nazarbaev N. Uly dalanyń jetі qyry. // https://aikyn.kz/2018/11/21/73794. html
8. https://www.philol.msu.ru/pdfs/up520300031000. pdf
9. Quryshjanuly Á. Eskі túrkі jazba eskertkіshterі. – Almaty: Qaınar, 2001. – 472 b.
10. Seıіtqulov N.A. Qazaq halyq pedagogıkasyndaǵy ulttyq tárbıe. – Túrkіstan, 2010. – 336 b.
11. Aıdarov Ǵ. Orhon eskertkіshterіnіń teksі. – Almaty: «Ǵylym», 1990. – 219 b.
12. Sartqojauly Q. Orhon muralary. – Astana, 2003. – 392 b.