XIX. Yüzyıl ve XX. Yüzyıl Başlarında Bü-yük Güçlerin Etkisinde Kudüs Sancağı (1850-1918)

Yavuz Sultan Selim’in Mısır seferi ile Osmanlı egemenliğine geçen Kudüs, Suriye Vilayetinin bir parçası olarak yönetildi. XIX. yüzyıldaki değişim süreci ile birlikte Kudüs ve bağlı olduğu Filistin bölgesi de bundan kaçınılmaz bir şekilde etkilenmiştir. 1890’lı yıllardan itibaren Avrupa’nın çeşitli ülkelerinden Kudüs ve çevresine gelip yerleşmeye çalışan önemli bir Yahudi nüfusu vardır. Osmanlı Devleti öncelikle artan bu yerleşimi önlemek için Kudüs ve çevresine göçü yasaklamaya çalıştı. Yerel yöneticileri de bu konuda ş iddetle uyardı. Ancak, göçmenlerin büyük güçlerin etkisiyle izin almaya çalışması da bu engellemeyi kırma adına bir adım olarak yer almıştır. Halkın da arazi satarak bilinçli ya da bilinçsizce bu göçe yardımcı olduğu da göz ardı edilemez bir gerçektir. Araştırmamızda büyük güçlerin bu konudaki faaliyetleri, Osmanlı Devleti’nin bu çalışmaları önlemeye yönelik tedbirleri üzerinde durulacak, çeşitli ülkelerin arşiv kaynakları ışığında çalışmamız somutlaştırılmaya çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler:

Kudüs, Kudüs Sancağı, Filistin, Osmanlı Devleti

XIX. Yüzyıl ve XX. Yüzyıl Başlarında Bü-yük Güçlerin Etkisinde Kudüs Sancağı (1850-1918)

With the Yavuz Sultan Selim’s campaign to Egypt under the Ottoman rule, Jerusalem had been ruled as part of the Province of Syria. In the XIX. Century , due to the changes occuring in the era, Jerusalem and Palastine had also been affected by. At the begining of the 1890s a great Jewish population in the geography specially in Europe, had started to settle down in Jerusalem.The Ottoman Empire had tried to stop the migration of Jews to the geography since it had been significant in number. The Empire had also warned the local authorities towards the increse in migratio. However, the migrators had gained permission to settle down through the mediation of the big and dominant powers. As a result, the owners of the land had preferred to sell their land and move away from their own land. In this study, mainly the precautions against the migration will be focussed on. In doing this, arcive research of various countries as well as the Ottomans will be done.

Keywords:

Jerusalem, Sanjak of Jerusalem, Palesstine, Ottoman State,

PDF

___

1) Arşiv Belgeleri Başbakanlık Osmanlı Arşivi Bab-ı Ali Evrak Odası BEO Cevdet Hariciye C.HR Dâhiliye Nezareti Emniyet-i Umumiye Müdüriyeti 3.Şb DH.EUM.3Şb Dâhiliye Nezareti Emniyet-i Umumiye Müdüriyeti 4.Şb DH.EUM.4Şb Dâhiliye Nezareti İdare Kısmı DH.İD Dâhiliye Nezareti İdare-i Umumiye Kalemi DH.İ.UM Dâhiliye Nezareti Kalem-i Mahsus Müdüriyeti DH.KMS Dâhiliye Nezareti Mebani ve Hapishaneler Kalemi DH.MB.HPS Dâhiliye Nezareti Mektubi Kalemi DH. MKT Dâhiliye Nezareti Muhaberat-ı Umumiye İdaresi DH.MUİ. Dâhiliye Nezareti Tesri-i Muamelat ve Islahat Komisyonu DH.TİMK Hariciye Nezareti Hukuk Müşavirliği HR.HMŞ Hariciye Nezareti Mektubi Kalemi HR.MKT Hatt-ı Hümayun HAT İ rade Dâhiliye İ.DH İ rade Hariciye İ.HR İ rade Mühimme-i Mesail İ.MMS Meclis-i Vala Evrakı MVL Meclis-i Vükela Mazbataları MV Sadaret Evrakı- Divani Kalemi A.DVN Sadaret Evrakı Divan Kalemi A.DVN.MHM Sadaret Evrakı Düvel-i Ecnebiye Kalemi A.DVE Sadaret Evrakı Mektubi Kalemi A.MKT Ş ura-yı Devlet Evrakı ŞD Yıldız Esas Evrak Y.EE Yıldız Perakende Evrakı-Arzuhal Jurnal Y.PRK.AZJ Yıldız Perakende Evrakı Başkitabet Y.PRK.BŞK Yıldız Perakende Evrakı Umumi Y.PRK.UM Yıldız Perakende Evrakı-Orman Maadin ve Ziraat Nezareti Maruzatı Y.PRK.OMZ Yıldız Sadaret Evrakı Hususi Y.A.HUS House of Common Parliamentary Papers 1840, 247], Correspondence respecting the condition of Protestants in Turkey. 1851, 1392, Correspondence respecting the condition of Protestants in Turkey, 1841-1851 1854, 1752, Protestants in Turkey, Correspondence respecting the condition of Protestants in Turkey. 1856, 2069, Part XVIII, Eastern Papers, Correspondence respecting Christian privileges in Turkey. 1880,C.2537, Turkey, No.4 (1880), Correspondence respecting the condition of Population in the Asia Minor and Syria. 1881,C.3008, Turkey No. 8 (1881) Reports on the administration of justice in the civil, criminal and the commercial courts in the various provinces of the Ottoman Empire. 1887,C.5051, Germany No:1 (1887) Correspondence respecting Protestant bishopric at Jerusalem. Foreign Office(FO) 15894/14/44 Sir F. Bertie’den Sir Edward Grey’e 10 October 1914. 161186/123/3 No. 900 23 October 1916. 82836/217/44 Earl Curzon’dan Early of Derby’e (Paris) 30 May 1919. 2) Kitap ve Makaleler
ABOUALI, Diana (2003), Family and Society in a Seventeeenth Century Ottoman City:The Alamis of Jerusalem, Harward University.
BAUMGARTEN, Jean (1992), “Jerusalem in Seventeenth Century Travellers’ Accounts in Yiddish”, Mediterranean Historical Rewiew, 7, 2.
BİREN, Mehmet Tevfik(1993), II. Abdülhamid, Meşrutiyet ve Mütareke Devri Hatıraları , C. 1, İstanbul.
BUSTAMI, B. Zaha (1989), American Foreign Policy and Question of Palestine 1856-1939 , Vol 1-2, Georgetown University.
CAHEN, Amnon Cohen-Lewis Bernard (1978), Population and Revenue in the Towns of Paletsine in the Sixteenth Century , Princeton.
CARMEL, Cf. Alex (1975), “The German Settlers in Paletsine and Their Relations with the Local Arab Population and the Jewish Community 1868-1918”, in Moshe Ma’oz ed, Studies on Paletsine during the Ottoman Period , Jerusalem The Magnes Press.
DAVISON, R.H, Reform in the Ottoman Empire 1856-1876, Princeton.
Evliya Çelebi (2012, Seyahatname Anadolu, Suriye, Hicaz, C. IX, Üçdal Neşriyat, İstanbul.
FAROUQHI, Suraiya (1994), Pilgrims and Sultans: The Hajii under the Ottomans 1517, London.
GERBER, Haim (1986), “A New Look at The Tanzimat: The Case of Jerusalem”, In Palestine in the Late Ottoman Period: Political, Social and Economic Transformation , ed. David Kushner, Jerusalem.
GOTTEIL, Fred M (1979), “The Population of Palestine circa 1875”, Middle Eastern Studies , Vol. 15, No. 3.
HANİOĞLU, Şükrü (2008), A Brief History of Late Ottoman Empire, Princeton. HITTEROTH, Dieter- Kemal Abdulfettah (1977), Historical Geography of Palestine, Transjordan and Southern Syria in the late Sixteenth Century , Erlangen.
HYAMSON, A.M. (1931), The British Consulate in Jerusalem (in Relation to Jews in Palestine 1830-1915) , C. 1, London.
KARK, Ruth (1990-1991), “Land Purchase and Registration by German American Templars in Nineteenth Century Haifa”, İnternational Journal of Turkish Studies, 5, no.1-2.
KARPAT, Kemal (1994), “Jewish Population Movements in the Ottoman Empire, 1862-1914”, in a A. Levy, ed. The Jews of Ottoman Empire, Princeton Darwin Press.
KHALIDI, Rashid (1980), British Policy Towards Syria and Palestine: A Study of Antecedents the Hussein McMahon Correspondence, the Sykes Picot Agrement and the Balfour Declaration , London.
KHOURY, Philip (1983), Urban Notables and Arab Nationalism: The Politics of Damascus 1860-1920 , Combridge University Press.
KUSHNER, David (1987),“The Ottoman Governors of Paletsine 1864-1914”, Middle Eastern Studies , Vol. XXIII/ 3.
MAOZ, Moshe (1973), “Syrian Urban Politics in the Tanzimat Period Between 1840-1861”, Bulletin of the School of Oriental and African Studies, University of London, Vol., 29, No. 2.