Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nde Anlatılan Efsanelerin Motif ve Tip Yapısı

1571 yılında Venediklilerden Osmanlılara geçen Kıbrıs adası, 1914 yılında İngiltere tarafından tek taraflı olarak ilhak edilir. 1930’lu yıllarda İngilizlere karşı başlatılan isyan harekâtı başarısızlıkla sona erer. 1950 yılından sonra ise, Kıbrıs adasındaki olaylar daha çok Rum-Yunan ikilisine karşı Türklerin karşı koyması şeklinde devam eder. 1974 yılında yapılan Kıbrıs Barış Harekâtı’yla birlikte adada bağımsız Türk Cumhuriyeti ilan edilir. Kıbrıs Türk edebiyatı içerisinde önemli bir yeri olan efsane metinleri; dinî, inandırıcı, kısa ve nesir şeklinde olmasıyla diğer halk anlatmalarından kolaylıkla ayrılabilir. Kıbrıs adasına bağlı olarak anlatılan efsaneler daha çok sözlü kaynaklardan beslenmekte olup 58 tip tespit edilmiştir. 58 tipin zaman zaman eş metinleri de çalışmamıza eklenmiştir. Böylece bir efsane tipinin farklı anlatmalarının varlığı da okuyucuya sunulmuştur. Efsaneler tek motifli olmasıyla dikkatimizi çekmektedir. Bu motifler de genellikle büyü,olağanüstülükler, din, vb. başlıklar altında sınıflandırılabilir. Kıbrıs’a bağlı olarak tespit edilen efsanelerin sayısı 58 olup bunlar 16 başlık altında bir araya getirilerek Tarihi-Coğrafi Fin yöntemine göre incelenmiştir. Bu çalışma ile Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nde anlatılan 58 efsane tipi ve bunların uluslararası motif indeksindeki karşılıkları tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Kıbrıs, efsane, motif, tip

Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nde Anlatılan Efsanelerin Motif ve Tip Yapısı

The island of Cyprus had been conquested by the Ottomans from the Venetian rullers in 1571. Later the Island had been annexed by the British Empire since the Ottomans had allaiance with * Selçuk Üni. Ahmet Keleşoğlu Eğitim Fak., abalptekin@yahoo.com Germans during the First World War in 1914.. In 1930s the rebellion movement which had started against English was failed. After 1950, the events in Cyprus island had continued by the opposition of the Turkish to Rum (Greek of Turkish citizenship)/Greek couple. By the Cyprus Peace Operation in 1974, the independent Turkish Republic was established. The Mith/ saga texts which have an important role in Cyprus Turkish literature; can be easily seperated from the other folk narrations as they are religious, persuasive and prose. The sagas told in relation to Cyprus island are being primarily fed from verbal resources and 58 types of them are determined. The equivalent texts of 58 types are also added in our study from time to time. Thus the existence of different narrations of a saga type has been presented to the reader. The sagas have attracted our attention with their single motive. Each mith has only one motive diverse from others. These motives can be generally classified under the titles of magic, wondrousness, religion, etc. The number of sagas determined in relation to Cyprus is 58 and being classified under 16 titles, they have been examined due to historicalgeographic Finnish method. By the help of this study, the 58 types of sagas and their equivalents in the international motives index have been depermined.

Keywords:

Cyprus, saga, motive, type,

PDF

___

ALPARSLAN, İsmet (2010), Ağrı Efsaneleri, Ağrı Kitapları Dizisi, İzmir.
ALPTEKİN, Ali Berat (1980), “Silifke’de Kırtıl Dağı’nın Efsanesi”, Türk Folkloru , S. 11 (Haziran), s. 6ALPTEKİN, Ali Berat (1994), “1974 Kıbrıs Barış Harekâtının Anadolu Efsanelerindeki İzleri”, Erciyes, S. 195 (Mart), s. 21-24.
ALPTEKİN, Ali Berat (1993), Fırat Havzası Efsaneleri (Metinler), TESFA Yayıncılık, Antakya.
ALPTEKİN, Ali Berat, ( 2001), “Kıbrıs ve Mersin (İçel)’e Bağlı Olarak Anlatılan Efsaneler”, Erciyes, S. 282, (Haziran), s. 19ALPTEKİN, Ali Berat-Esma Şimşek, (1991), “Kıbrıs Türk Masallarının Motif, Tip ve Formel Yapısı”, Türk Dünyası Araştırmaları, S. 74 (Ekim), s. 631
ARTAN, Gündüz (1964), “Hala Sultan Tekke ve Camii”, Türk Folklor Araştırmaları , S. 176 (Mart), s. 3350.
ERGUN, Metin (1997), Türk Dünyası Efsanelerinde Değişme Motifi, C.1., Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.
EROL, Mehmet (1996), Taşeli Platosu Efsaneleri (İnceleme-Metinler), Kayseri. (Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi).
GÖDE, Halil Altay (2010), Isparta Efsaneleri, Fakülte Kitabevi Yayınları, Isparta.
GÖKŞEN, Cengiz (1999), Giresun Efsaneleri, Trabzon. (Karadeniz Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi).
KAVCAR, Cahit-Mehmet Yardımcı [1988], Efsanelerimiz İnönü Üniversitesi Efsane Derleme Yarışması , İnönü Üniversitesi Yayınları, Malatya.
NESİM, Ali-Şevket Öznur (2009), Kıbrıs Efsaneleri, Rüstem Kitapevi Yayınları, Lefkoşe.
OCAK, Ahmet Yaşar (1992), Türk Kültür Kaynağı Olarak Menakıbnâmeler: Metodolojik Bir Yaklaşım , Tük Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
ÖGEL, Bahaeddin (1971), Türk Mitolojisi (Kaynakları ve Açıklamaları ile Destanlar ), Selçuklu Tarih ve Medeniyeti Enstitüsü Yayınları, Ankara. ÖNAL, M. Naci (2003), Muğla Efsaneleri (Araştırma-İnceleme), Muğla Üniversitesi Yayınları, Muğla.
ÖNCÜL, Kürşat (2011), Kars İlinin Somut Olmayan Kültürel Mirasının Haritalandırılması , Kars.
SAKAOĞLU, Saim (1977), “1974 Kıbrıs Barış Harekâtıyla İlgili Efsaneler”, Türk Kültürü , S. 175 (Mayıs), s. 436-440.
SAKAOĞLU, Saim (1980), “Kıbrıs Efsaneleri”, Türk Folkloru, S. 12 (Temmuz), s. 5SAKAOĞLU, Saim (1992), Efsane Araştırmalar, Eğitim Fakültesi Yayınları, Konya.