Ontogenetik Varyabilitenin Labiatae Familyasına ait Bazı Bitkiler (Mentha spicata L., Origanum onites L., Melissa officinalis L., Lavandula angustifolia Mill.)’in Verimi Üzerine Etkileri

Bu çalışmada, Labiatae familyasına ait bazı bitkiler (Mentha spicata L., Origanum onites L., Melissa officinalis L. ve Lavandula angustifolia Mill.)’de ontogenetik varyabilitenin verim üzerine etkisinin araştırılması amaçlanmıştır. Araştırma, Türkiye’nin Orta Karadeniz Bölgesi’nde yer alan Bafra Ovası koşullarında iki yıl süre ile yürütülmüştür. Çalışmada, üç farklı hasat dönemi (Çiçeklenme öncesi, % 50 çiçeklenme ve % 100 çiçeklenme) araştırma konusu olarak ele alınmıştır. Araştırma sonucuna göre bitki boyu değerleri, M. spicata, O. onites, L. angustifolia ve M. officinalis bitkilerinde sırasıyla 47.50-103.67 cm, 25.00-49.47 cm, 30.00-40.60 ve 56.90-96.60 cm arasında değişiklik göstermiş olup; M. spicata’da % 50, diğer bitkilerde ise tam çiçeklenme devrelerinde en yüksek değerler ölçülmüştür. Hasat devreleri; incelenen tüm bitkilerde taze herba, drog herba ve uçucu yağ verimini, M. spicata, O. onites ve M. officinalis türlerinde drog yaprak verimini, L. angustifolia’da drog çiçek verimini istatistiksel olarak anlamlı derecede etkilemiştir. Elde edilen verilere göre; M. spicata ve M. officinalis bitkilerinin % 50 çiçeklenme döneminde, L. angustifolia ve O. onites bitkilerinin de % 100 çiçeklenme döneminde hasat edilmesi önerilmektedir.

Anahtar Kelimeler:

Mentha spicata L., Origanum onites L., Melissa officinalis L., Lavandula angustifolia Mill., hasat dönemleri

Effects of Ontogenetic Variability on Yield of Some Labiatae Family (Mentha spicata L., Origanum onites L., Melissa officinalis L., Lavandula angustifolia Mill.) Plants

In this study, it was aimed to investigate the effect of ontogenetic variability on yield of some plants belonging to Labiatae family (Mentha spicata L., Origanum onites L., Melissa officinalis L. and Lavandula angustifolia Mill.). The study was conducted for two years at Bafra plain of Central Black Sea Region in Turkey. In this study, three different harvesting periods (before flowering, 50% flowering and 100% flowering) are considered as research subjects. According to the results of the research, plant height values of M. spicata, O. onites, L. angustifolia and M. officinalis plants varied between 47.50-103.67 cm, 25.00-49.47 cm, 30.00-40.60 and 56.90-96.60 cm, respectively; the highest values were measured at 50% flowering in M. spicata, and at full flowering on other plants. Harvesting cycles significantly affected the fresh herba, drog herba and essential oil yields in all plants examined, drog leaf yield in M. spicata, O. onites and M. officinalis species and drog flower yield in L. angustifolia. According to the data obtained, it is recommended that M. spicata and M. officinalis plants should be harvested at 50% flowering period, and L. angustifolia and O. onites plants should be harvested at 100% flowering period.

Keywords:

Mentha spicata L., Origanum onites L., Melissa officinalis L., Lavandula angustifolia Mill., harvesting stages,

PDF

___

Abbass, J.A., 2009. The effect of nitrogenous and phosphate fertilizers of the properties on the vegetative growth and aromatical oil yield of local mint (Mentha spicata L.). American-Eurasian Journal of Sustainable Agriculture, 3(2): 262-265.
Acıbuca, V., Bostan Budak, D., 2017. Dünya’da ve Türkiye’de tıbbi ve aromatik bitkilerin yeri ve önemi. Çukurova Tarım Gıda Bilimleri Dergisi, 33(1): 37-44.
Anonim, 2004. Samsun İli Bazı İklim Verileri. Devlet Meteoroloji Bölge Müdürlüğü Kayıtları, Samsun.
Arabacı, O. 1989. Bazı parfüm bitkilerinde (Lavandula angustifolia Mill., Mellissa officinalis L., Salvia sclarea L. ) verim ve ontogenetik varyabilite üzerine araştırmalar. Yüksek lisans tezi, Ege Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
Arabacı, O., 1995. İzmir Kekiği (Origanum onites L.)’nin yetiştirme tekniği ve kalite özellikleri üzerinde araştırma. Doktora tezi, Ege Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
Arabacı, O., Tokul, H.E., Öğretmen, N.G., Bayram, E., 2015. Doğal yayılış gösteren Coridothymus capitatus L. genotiplerinde diurnal varyabilitenin verim ve kaliteye etkisi. Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 52(2): 141-150.
Atalay, A.T., 2008. Konya ekolojik şartlarında yetiştirilen lavanta (Lavandula angustifolia L.)’da farklı dozlarda uygulanan organik ve inorganik azotlu gübrelerin verim ve kalite özellikleri üzerine etkileri. Yüksek lisans tezi, Selçuk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Konya.
Avcı, A.B., 2006. Geliştirilmiş İzmir Kekiği (Origanum onites L.) klonlarının farklı ekolojik koşullarda bazı agronomik ve teknolojik özelliklerinin belirlenmesi. Doktora tezi, Ege Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
Avcı, A.B., Akçalı Giachino, R.R., 2016. Harvest stage effects on some yield and quality characteristics of lemon balm (Melissa officinalis L.). Industrial Crops and Products, 88: 23-27.
Başer, K.H.C., 1994. Essential oils of Lamiaceae from Turkey: Recent results. Lamiales Newletter, 3, pp. 6-11.
Batıray, S., Kan, Y., 2015. Konya ekolojik şartlarında yetiştirilen İzmir Kekiğinde (Origanum onites L.) farklı dozlarda uygulanan azot ve organik gübrelerin verim ve kalite özellikleri üzerine etkisi. Selçuk Tarım ve Gıda Bilimleri Dergisi, 27(1): 8-13.
Baydar, H., 2002. Isparta koşullarında İzmir kekiğinin (Origanum onites L.) verimi ve uçucu yağ kalitesi üzerine araştırmalar. Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 6(2): 17-24.
Ceylan, A., 1997. Tıbbi Bitkiler-II (Uçucu Yağ Bitkileri). Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları No: 481, İzmir.
Ceylan, A., Bayram, E., Özay, N., 1994. Bazı parfüm bitkileri üzerine agronomik ve teknolojik araştırmalar. I. Lavandula angustifolia Mill. Tarla Bitkileri Kongresi, 25-29 Nisan, İzmir, s. 137-141.
Ceylan, A., Kaya, N., Bayram, E., 1990. Sulamadan lavanta (Lavandula officinalis L.) üretimi ve azotlu gübrenin etkisi üzerinde bir araştırma. Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 28(2-3): 163-178.
Dzida, K., Zawiślak, G., Karczmarz, K., 2015. Yields and biological value of three herbal species from the lamiaceae family. Journal of Elementology, 20(2): 273-283.
Erdoğan, E.A., 2014. Lamiaceae familyasına ait bazı bitkilerin uçucu yağ içeriklerinin belirlenmesi, antimikrobiyal ve antimutajenik aktivitelerinin araştırılması. Doktora tezi, Mersin Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Mersin.
Gürbüz, B., Bahtiyarca, R., İpek, A., Arslan, Y., Akar, T., Coşge, B., Gümüşçü, A., Başalma, D., Telli, H., 2008. Seçilmiş Oğulotu (Melissa officinalis L.) hatlarının Ankara koşullarında herba verimi ve bazı özelliklerinin araştırılması. Akdeniz Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 21(1): 85-96.
Gürtunca, R., 2011. Trakya koşullarında bazı kekik (Origanum spp.) genotip ve çeşitlerinin verim ve bazı kalite unsurlarının belirlenmesi. Yüksek lisans tezi, Namık Kemal Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Tekirdağ.
Hadiana, J., Tabatabaeia, S.M.F., Naghavib, M.R., Jamzadc, Z., Ramak-Masoumia, T., 2008. Genetic diversity of Iranian accessions of Satureja hortensis L. based on horticultural traits and RAPD markers. Scientia Horticulturae, 115(2): 196-202.
Kaçar, O., Göksu, E., Azkan, N., 2010. Oğul otu (Melissa officinalis L.) yetiştiriciliğinde farklı bitki sıklıklarının bazı tarımsal özellikler üzerine etkisi. Uludağ Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 24(2): 59-71.
Karık, Ü., Çiçek, F., Çınar, O., 2017. Menemen ekolojik koşullarında lavanta (Lavandula spp.) tür ve çeşitlerinin morfolojik, verim ve kalite özelliklerinin belirlenmesi. ANADOLU, 27(1): 17-28.
Katar, D., Gürbüz, B., İpek, A., 2008. Oğulotu (Melissa officinalis L.)’nda farklı bitki sıklığı ve azot dozlarının drog verimi ve uçucu yağ oranı üzerine etkileri. Derim, 25(1): 40-47.
Kırıcı, S., 2015. Türkiye’de Tıbbi ve Aromatik Bitkilerin Genel Durumu. TÜRKTOB, Türkiye Tohumcular Birliği Dergisi, Yıl: 4, Sayı: 15, Ankara.
Kırman, H., 1993. Geliştirilmiş İzmir kekiği (Origanum onites L.) hatlarının bazı agronomik ve kalite özelliklerinin belirlenmesi üzerinde araştırma. Yüksek lisans tezi, Ege Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
Kıryaman, A., 1988. İzmir kekiği (Origanum sp.) hatlarında bazı agronomik ve teknolojik özellikler üzerine araştırmalar. Yüksek lisans tezi, Ege Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
Kızıl, S., İpek, A., Arslan, N., Khawar, K.M., 2009. Some agronomical characteristics and essential oil content of oregano (Origanum onites L.) as influenced by planting densities. Journal of Essential Oil Bearing Plants, 12(2): 172-180.
Kızıl, S., İpek, A., Arslan, N., Khawar, K.M., 2010. Effect of different developing stages on some agronomical characteristics and essential oil composition of oregano (Origanum onites). New Zealand Journal of Crop and Horticultural Science, 36: 71-76.
Kızıl, S., Tonçer, Ö., 2006. Influence of different harvest times on the yield and oil composition of spearmint (Mentha spicata L. var. spicata). Journal of Food, Agriculture & Environment, 4(3-4): 135-137.
Kocabaş, Y.Z., Karaman, S., 2001. Essential oils of Lamiaceae family from South East Mediterranean Region (Turkey). Pakistan Journal of Biological Sciences, 4(10): 1221-1223.
Kokkini, S., 1992. Essential oils as taxonomic markers in Mentha. In: Advances in Labiate Science. p. 325 – 334.
Mekonnen, S. A., Kassahun, B.M., 2011. Effect of inter row spacing and harvesting time on growth and essential oil yield of spearmint (Mentha spicata L.). International Journal of Sustianable Agriculture 3(2):39-43.
Özel, A., 2000. Harran Ovası koşullarında kıvırcık nane (Mentha spicata L.)'de farklı biçim zamanlarının drog verimleri ve bazı kalite kriterlerine etkisi. Harran Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 4(1-2): 45-56.
Özel, A., Gür, M.A., Özgüven, M., 1997. Harran Ovası koşullarında biçim zamanının nane (Mentha piperita L.)’de drog verimleri ve uçucu yağ oranlarına etkisi. Türkiye II. Tarla Bitkileri Kongresi, 22-25 Eylül, Samsun, s. 352-356.
Özgüven, M., Kırıcı, S., 1999. Farklı ekolojilerde nane (Mentha) türlerinin verim ile uçucu yağ oran ve bileşenlerinin araştırılması. Türk Tarım ve Ormancılık Dergisi, 23: 465-472.
Öztürk, M., Temel, M., Tınmaz, A.B., 2014. Türkiye’de kekik üretim ve pazarlaması. II. Tıbbi ve Aromatik Bitkiler Sempozyumu, 23-25 Eylül, Yalova.
Özyiğit, Y., Uçar, E., Tütüncü, B., İndibi, İ., Turgut, K., 2016. The effect of different nitrogen doses on yield and some yield components of Melissa officinalis subsp. L. altissima (Sibthr. et Smith) arcang. Türkiye Tarımsal Araştırmalar Dergisi, 3(2): 139-144.
Ramakrishna, A., Ravishankar, G.A., 2011. Influence of abiotic stress signals on secondary metabolites in plants. Plant Signaling & Behavior, 6(11): 1720-1731.
Ruminska, A., Suchorska, K., Weglarz, Z., 1984. Growth and Development of Peppermint (Mentha piperita L.) in the First and Second Year of Cultivation. Annals of Warsaw Agricultural Universty, SGGW_AR, Horticulture, 12, pp. 33-39.
Sağlam, B., 2005. Organik gübre ile ontogenetik ve diurnal varyabilitenin Labiatae familyasına ait bazı bitkilerde (Origanum onites L., Melissa officinalis L., Thymus praceox) verim ve önemli kalite özellikleri üzerine etkisi. Yüksek lisans tezi, Ondokuz Mayıs Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Samsun.
Schipmann, U., Leaman, D.J., Cunningham, A.B., 2002. Impact of cultivation and gathering of medicinal plants on biodiversity: Global trends and issues. In: Biodiversity and the Ecosystem Approach in Agriculture, Forestry and Fisheries, Satellite Event Session on the Occasion of the 9th Regular Session of the Commission on “Genetic Resources for Food and Agriculture”, 12-13 October, FAO Document Repository of United Nations, Rome.
Sınmaz, T., 2001. Çukurova Bölgesi kıraç koşullarında lavanta (Lavandula officinalis Chaix)’nın yetiştirilme olanakları. Doktora tezi, Çukurova Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Adana.
Singh, S., Haider, S.Z., Chauhan, N.K., Lohanı, H., Sah, S., Yadav, R.K., 2014. Effect of time of harvesting on yield and quality of Melissa officinalis L. in Doon Valley, India. Indian Journal of Pharmaceutical Sciences, 76(5): 449-452.
Sönmez, Ç., Okkaoğlu, H., 2019. The effect of diurnal variation on some yield and quality characteristics of lavender (Lavandula angustifolia Mill.) under Çukurova ecological conditions. Turkish Journal of Agriculture-Food Science and Technology, 7(3): 531-535.
Tarımcılar, G., 1998. Karadeniz’de yayılışı olan Mentha L. türleri üzerinde korolojik, anatomik, sitolojik, ekolojik ve kimyasal araştırmalar. Doktora tezi, Uludağ Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Bursa.
Tekin, F., 2005. Diyarbakır ekolojik koşullarında İzmir kekiği (Origanum onites L.) üzerinde agronomik ve teknolojik araştırmalar. Doktora tezi, Çukurova Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Adana.
Telli, H., 2007. Seçilmiş oğulotu (Melissa officinalis L.) hatlarının drog verimi ve uçucu yağ oranı bakımından karşılaştırılması. Yüksek lisans tezi, Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
Temel, M., Tınmaz, A.B., Öztürk, M., Gündüz, O., 2018. Dünya’da ve Türkiye’de tıbbi-aromatik bitkilerin üretimi ve ticareti. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Tarım ve Doğa Dergisi, 21(Özel Sayı): 198-214.
Tınmaz, A.B., 1999. Oğul otu (Melissa officinalis L.) bitkisinin uygun dikim sıklığı ve hasat zamanının belirlenmesi. Yüksek lisans tezi, Onsekiz Mart Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Çanakkale.
Tınmaz, A.B., Gökkuş, A., Çetin, K., Erdoğan, S.S., 2001. Determining of the volatile oil content and drug herbage yield of lemon balm (Melissa officinalis L.) applied different harvesting time and planting distances grown in the Çanakkale ecological conditions. Proceedings of the Workshop on Agricultural and Quality Aspects of Medicinal and Aromatic Plants, May 29- June 01, Adana, Turkey, pp. 197-202.
Uyanık Göngör, F., 2002. İzmir kekiği (Origanum onites L.) geliştirilmiş klon hatlarının kula şartlarında agronomik ve kalite yönünden karşılaştırılması. Doktora tezi, Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
Uyanık Güngör, F., Bayraktar, N., Kaya, M.D., 2005. Geliştirilmiş İzmir kekiği (Origanum onites L.) klonlarının kula koşullarında tarımsal ve kalite yönünden karşılaştırılması. Tarım Bilimleri Dergisi, 11(2): 196-200.
Yeşil, M., Karaca Öner, E., Özcan, M.M., 2018. Ordu ekolojik şartlarında farklı nane (Mentha sp.) türlerinin tarımsal özelliklerinin belirlenmesi. Türk Tarım-Gıda Bilim ve Teknoloji Dergisi, 6(12): 1734-1740.
Yurtsever, N., 1984. Deneysel İstatistik Metotları. Toprak ve Gübre Enstitüsü Yayınları, Genel Yayın No: 121, Ankara.
Zheljazkov, V.D., Cantrell, C.L., Astatkie, T., Jeliazkova, E., 2012. Fall frost effects on the essential oil of ‘Native’ spearmint (Mentha spicata L.) in Wyoming. Hortscience. 47(11): 1603-1606.