Siyami KARACA, Bulut SARĞIN, Ferhat TÜRKMEN

Bazı Arazi ve Toprak Niteliklerinin Coğrafi Bilgi Sistem Analizleriyle İncelenmesi: Van İli Arazi ve Toprak Özellikleri

Bu çalışmada; Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) kullanılarak Türkiye’nin Doğu Anadolu Bölgesi’nde yer alan Van ilinin, bazı arazi ve toprak özelliklerinin tespiti ile veri tabanının oluşturulması amaçlanmıştır. Çalışılan alan 2.075.900 hektardır. Araştırmada, (Mülga) Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğü tarafından oluşturulan veriler kullanılarak, CBS ortamında il toprak özellikleri belirlenerek haritalanmıştır. Çalışmada ilk olarak Van ilinin topoğrafik haritasından arazinin yükselti modeli elde edilmiştir. Elde edilen modelin kullanılmasıyla, eğim, bakı, yükselti ve kabartı haritaları oluşturulmuştur. Çalışma sonucuna göre; Van ilinin toplam alanın % 24.63’ü % 6’dan düşük eğim değerlerine sahip iken, % 40.53’ü ise % 6-30 arasındaki eğim değerlerine sahip olup, % 30’un altında bulunan eğimli alanlar ilin % 64.16’sında görülmektedir. Van ilinde çoğunlukla görülen büyük toprak grubu, % 49.21 oranıyla kestane rengi topraklardır. Bu grubu sırasıyla % 15.62 oranıyla kireçsiz kahverengi topraklar ile % 13.00 oranıyla kahverengi topraklar izlemektedir. Arazi kullanım haritası incelendiğinde, çalışma alanının % 61.03’lük bölümünü meralık, % 14.55’lik bölümünü kuru tarım arazileri kapsamaktadır. Çalışma alanının % 77.20’sinin orta, şiddetli ve çok şiddetli erozyon sınıflarına sahip olduğu ve alanın % 16.39’luk kısmını I., II. ve III. sınıf arazilerin teşkil ettiği belirlenmiştir. Toprak derinliği bakımından, incelenen alanın % 23.71’lik kısmının çok sığ ve sığ toprak özelliğine sahip olduğu tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Arazi, toprak, coğrafi bilgi sistemleri, Van

Investigation of Some Land and Soil Properties by Geographical Information System Analysis: Van Province Land and Soil Properties

In this study, some land and soil characteristics of Van province, located in Turkey's Eastern Anatolia Region, are intended to be identified, using Geographic Information Systems (GIS) with the creation of the database. The studied area is 2.075.900 hectares. In this research, provincial soil characteristics were determined and mapped by using data created by General Directorate of Rural Services (Mülga). In the study, first elevation model of the land was obtained from the topographic map of Van province. Using the obtained model, slope, aspect, elevation and relief maps were created. According to the results of the study, while 24.63% of the total area of Van had slope values less than 6%, 40.53% had slope values between 6-30%. Sloping areas below 30% are seen in 64.16% of the province. The largest group of soils in the province of Van are chestnut soils with a ratio of 49.21%. This group is followed by lime-free brown soils with a ratio of 15.62% and brown soils with a ratio of 13.00%. When the land use map is examined, 61.03% of the study area consists of pasture and 14.55% of it covers dry agricultural land. It was determined that 77.20% of the study area had moderate, severe and very severe erosion classes. 16.39% of the study area consists of I., II. and III. class land areas. In terms of soil depth, it was determined that 23.71% of the area had very shallow and shallow soil characteristics.

Keywords:

Land, soil, geographical information systems, Van,

PDF

___

Akbaş, F., Ünlükara, A., Kurunç, A., İpek, U., Yıldız, H., 2008. Tokat- Kazova’da taban suyu gözlemlerinin CBS yöntemleriyle yapılması ve yorumlanması. Sulama ve Tuzlanma Konferansı, 12- 13 Haziran, Şanlıurfa, s.1-12.
Akgül, M., Başayiğit, L., 2005. Süleyman Demirel Üniversitesi çiftlik arazisinin detaylı toprak etüdü ve haritalanması. Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 9(3): 1-10.
Anonim, 1984. Van İli Verimlilik Envanteri ve Gübre İhtiyaç Raporu. T.C. Tarım Orman ve Köy İşleri Bakanlığı Toprak Su Genel Müdürlüğü Yayınları, TOVEP Yayın No: 31, Ankara.
Anonim, 1987. Van İli Verimlilik Envanteri ve Gübre İhtiyaç Raporu. T.C. Tarım Orman ve Köy İşleri Bakanlığı Toprak Su Genel Müdürlüğü Yayınları, TOVEP Yayın No: 46, Ankara.
Anonim, 2010. Van Tarım İl Brifing Raporu. Van Tarım İl Müdürlüğü Yayını, Van.
Anonim, 2013. Van Tarım İl Brifing Raporu. Van Tarım İl Müdürlüğü Yayını, Van.
Anonim, 2019. Van İline Ait İstatistiki Veriler. T.C. Tarım ve Orman Bakanlığı Meteoroloji Genel Müdürlüğü. (https://www.mgm.gov.tr/genel/adres ler.aspx), (Erişim tarihi: 21.01.2019).
Başayiğit, L., Şenol, H., 2008. Meyve yetiştirme potansiyeli yüksek alanların coğrafi bilgi sistemleri ortamında belirlenebildiği ve uzaktan algılama metodu ile kontrolü. Süleyman Demirel Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 3(1): 1-8.
Canpolat, O., 1981. Türkiye topraklarının tarımsal kullanıma uygunluk bakımından incelenmesi. DSİ, Toprak ve Su Kaynaklarının Geliştirilmesi Konferansı Bildirileri, Ankara, Cilt 1, s: 60-87.
Demirci, A., 2008. Öğretmenler için CBS: Coğrafi Bilgi Sistemleri (GIS for Teachers) İstanbul: Fatih Üniversitesi Yayınları, İstanbul, Yayın no: 41.
Dengiz, O., Sağlam, M., Özaytekin, H.H., Baskan, O., 2013. Weathering rates and some physico-chemical characteristics of soils developed on a calcic toposequences. Carpathian Journal of Earth and Environmental Sciences, 8(2): 13-24.
Dengiz, O., Sarıoğlu, F.E., 2011a. Samsun ili bazı arazi özellikleri ve arazi kullanım durumlarının topoğrafik özellikleri ile birlikte CBS analizleri. Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 48(1): 55-60.
Dengiz, O., Sarıoğlu, F.E., 2011b. Samsun ilinin potansiyel tarım alanlarının genel dağılımları ve toprak etüd ve haritalama çalışmalarının önemi. Anadolu Tarım Bilimleri Dergisi, 26(3): 241-253.
Fitzpatrick, C., Maguire, D.J., 2000. GIS in Schools: Infrastructure, Methodology and Role. In D.R. Green (Ed.), GIS: A sourcebook for schools, Taylor & Francis, pp. 61-62.
Harmon, J.E., Anderson, S.J., 2003. The design and implementation of geographic information systems. John Wiley&Sons. Inc. Hoboken, New Jersey.
Lillesand, T.M., Kiefer R.W., 2000. Remote Sensing and Image Interpretation 4th Ed. New York USA, John Wiley & Sons Inc.
Mitchell, A., 1999. GIS Analysis, Volume 1, California, ESRI.
Özyazıcı, M.A., Dengiz, O., İmamoğlu, A., 2014. Siirt ili bazı arazi ve toprak özelliklerinin coğrafi bilgi sistem analizleriyle değerlendirilmesi. Türkiye Tarımsal Araştırmalar Dergisi, 1(2): 128-137.
Özyazıcı, M.A., Dengiz, O., Aydoğan, M., Bayraklı, B., Kesim, E., Urla, Ö., Yıldız, H., Ünal, E., 2015. Orta ve Doğu Karadeniz Bölgesi tarım topraklarının bazı makro ve mikro bitki besin maddesi konsantrasyonları ve ters mesafe ağırlık yöntemi (IDW) ile haritalanması. Artvin Çoruh Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, 16(2): 187-202.
Özyazıcı, M.A., Dengiz, O., Aydoğan, M., Bayraklı, B., Kesim, E., Urla, Ö., Yıldız, H., Ünal, E., 2016. Orta ve Doğu Karadeniz Bölgesi tarım topraklarının temel verimlilik düzeyleri ve alansal dağılımları. Anadolu Tarım Bilimleri Dergisi, 31(1): 136-148.