Türkiye’de doğal yayılış gösteren herdem yeşil meşe (Quercus L.) türlerinin anatomik özellikleri

Meşeler kışın yaprağını döken veya herdem yeşil, çoğunlukla ağaç ve boylu çalı halinde, monoik odunsu bitkilerdir. Ülkemizde meşenin 18 türü ve 23 taksonu bulunmaktadır. Meşe odunu çok çeşitli alanlarda kullanım olanağı bulunan oldukça değerli bir malzemedir. Odunun fiziksel yapısı sıvı geçişine izin vermediği için alkol üretim endüstrisinde kullanılan saklama fıçıları yapımında, mobilya imalatında, gemi yapımında, su içi inşaatlarda, oymacılıkta, müzik aletleri üretiminde, parke ve karoser yapımında kullanılabilmektedir. Bu çalışmada Quercus aucheri Jaub.& Spach ve Quercus cocifera L., Quercus ilex L. herdem yeşil meşe türlerinin anatomik özellikleri araştırılmıştır. Anatomik özellikler için trahelerin radyal ve teğet çapları, çeper kalınlıkları, teğet kesitteki özışını genişliği ve yükseklikleri, hücre genişlik ve yükseklikleri, birim alanda mm2’deki trahe sayıları, birim alanda mm2’deki özışını sayıları, lif uzunluğu ve genişliği, lümen genişliği incelenmiştir. Q. aucheri’nin trahe radyal çapı ortalama 41,03 µm, teğet çapı ortalama 38,7 µm; özışını yüksekliği ortalama 25,57 µm, genişliği ortalama 9,83 µm; 1 mm2 de trahe sayısı ortalama 11.17 adet olarak bulunmuştur. Q. coccifera’nın trahe radyal çapı ortalama 35,4 µm, teğet çapı ortalama 31,37 µm; özışını yüksekliği ortalama 28,37 µm, genişliği ortalama 11,73 µm; 1 mm2 ‘de trahe sayısı ortalama 16,23 adet olarak bulunmuştur. Q. ilex’in trahe radyal çapı ortalama 37,87, teğet çapı ortalama 30,1 µm; özışını yüksekliği ortalama 30,77 µm, genişliği ortalama 3,53 µm; 1 mm2 ‘de trahe sayısı ortalama 7,03 adet olarak bulunmuştur. Anatomik bütün değişkenlere ait veriler depolanmış ve istatiksel değerlendirmeler için hazır hale getirilmiştir. İstatistiksel değerlendirmelerde varyans analizi ve Duncan testi ile farklılıkları ortaya konulmuştur.

Anahtar Kelimeler:

Herdem yeşil, Meşe, Odun anatomisi

Anatomical characteristics of evergreen oak (Quercus L.) species natural distributed in Turkey

Oak species are plants that deciduous or evergreen, mostly trees and tall shrubs, bisexual, and woody plants. 18 species and 23 taxa of Quercus exist in Turkey. Oak wood is a material which is very valuable opportunity to use in various fields. The physical structure of wood does not allow the fluid passage so, it can be used in producing of storage cask for alcohol producing industry, furniture producing, ship construction, water constructions, carving, producing of musical instruments and hardwood industry. In this study, anatomic features of Quercus aucheri Jaub.& Spach, Quercus cocifera L. and Quercus ilex L. which are evergreen oak species are investigated. Relating to anatomic features, radial and tangential diameter of trahe, wall thickness, width and height of rays in tangential section, width and height of cells, trahe number in per mm2 , the number of rays in per mm2, the length and width of fibers and width of lumen were studied. For Q. aucheri, the mean radial diameter of trachea, the mean tangential diameter, the mean height of rays, the width of rays and trachea number per mm2 were found as 41.03 µm, 38.7 µm, 25.57 µm, 9.83 µm and 11.17 respectively. The mean radial diameter of trachea for Q. coccifera, the mean tangential diameter, the mean height of rays, the width of rays and trachea number per mm2 were found as 35.4 µm, 31.37 µm, 28.37 µm, 11.73 µm and 16.23 respectively. For Q. ilex, the mean radial diameter of trachea, the mean tangential diameter, the mean height of rays, the width of rays and trachea number per mm2 were found as 37.87 µm, 30.1 µm, 30.77 µm, 3.53 µm and 7.03 respectively. The data of the anatomical variables and prepared for statistical evaluation and variance analyses and Duncan test were conducted.

Keywords:

Evergreen, Oak, Wood anatomy,

PDF

___

Baas, P., Werker, E., Fahn, A., 1983. Some Ecological Trends in Vessel Characters. IAWA Bulletin, 4, 2-3. Carlquist, S., Hoekman, D.A., 1985. Ecological wood anatomy of the wood southern California flora. IAWA Bulletin, 6(4):319-341.
Carlquıst, S., 1988. Comparative Wood Anatomy. Springer-Verlag LTD., London.
Davis, P.H., 1967. Flora of Turkey and the East Aegean Islands, Edinburg, 2, 508-519.
Gerçek, Z., 1984., Türkiye’de yetiştirilen Camellia sinensis (L.) Kuntze’in iç morfolojik özellikleri ve farklı yetişme koşullarının bu özellikler üzerine etkisi. Doktora Tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Trabzon.
Gerçek, Z., Merev, N., Anşin, R., Özkan, Z.C., Terzioğlu, S., B., Birtürk, T., 1998. Türkiye’deki Gürgen yapraklı kayacık (Ostrya carpinifolia Scap.)’ın ekolojik odun anatomisi. Kasnak Meşesi ve Türkiye Florası Sempozyumu, 21-23 Eylül, İstanbul, s.302-316.
Gerçek, Z., 1997. Doğu Karadeniz Bölgesindeki Egzotik Angiospermae (Kapalı Tohumlular) Taksonlarının Odun Atlası, K.T.Ü Basımevi, Trabzon.
Kartal, B., 2005. Zonguldak yöresinde doğal olarak yetişen Quercus cerris L. ve Quercus ilex L. türlerinin polen morfolojisi ve anatomisi. Zonguldak Karaelmas Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Biyoloji Anabilim Dalında Bilim Uzmanlığı Tezi, Zonguldak.
Merev, N., 1998. Doğu Karadeniz Bölgesindeki doğal angiospermae taksonlarının odun anatomisi. Karadeniz Teknik Üniversitesi, Karadeniz Teknik Üniversitesi Matbaası, Trabzon.
Merev, N., Gerçek, Z., Birtürk, T., Akgün, B., 2010. On the occasion of jubilee marking 90 years of ıts educational, scientific and professional work. Faculty of Forestry Organises the International Scientific Congress, Belgrade, Serbia, Belgrade University, Faculty of Forestry, Kneza Viseslava, 11-13 Nowember 2010, pp.1328-1335.
Öztürk, S., 2013. Türkiye Meşeleri Teşhis ve Tanı Kılavuzu. Orman ve Su İşleri Bakanlığı Orman Genel Müdürlüğü, Ankara.
Yaltırık, F., 1984. Türkiye Meşeleri Teşhis Kılavuzu. Tarım Orman ve Köyişleri Bakanlığı Genel Müd. Yayını, Yenilik Basımevi, İstanbul.