Ilgaz (Derbent ve Doruk)' da Uludağ göknarı (Abies nordmanniana subsp. bornmulleriana Mattf.) meşcerelerinin silvikültürel özellikleri ile saptanan kabuk böcekleri ve mücadele yöntemleri

Ilgaz (Derbent ve Doruk)'da Uludağ göknarı meşcerelerinin silvikültürel özellikleri ile saptanan kabukböcekleri ve bunlarla mücadele yöntemlerini belirlemek amacıyla bu çalışma ele alınarak 1999-2000 yılları arasında yürütülmüştür. Elde edilen bulgulara göre Uludağ göknarı’nın hakim tür olduğu 1700-2000 m yükseltilerde, genellikle kuzey ve kuzeybatı bakılarda, % 80-100 kapalılıklarda, %35-100 eğimlerde, 50-120 yaş ve 20-70 cm göğüs çapına sahip meşcerelerde 7 kabukböceği türü [(Cryphalus piceae (Ratz.), Ips acuminatus (Gyll.), Orthotomicus erosus (Woll.), Pityogenes quadridens (Hartig), Ips (Pityokteines) curvidens (Germ.), Trypodendron lineatus (Oliver) (Scolytidae) ; Pissodes piceae (Ilig.) (Curculionidae)]’nün bulunduğu saptanmış olup, bunlar içerisinde en yaygın ve zararlı türlerin ise önem sırasına göre C. piceae, I. curvidens, Pissodes piceae olduğu belirlenmiştir. Kabukböceklerinin saf göknar meşcerelerinde yoğunlaştığı, karışıma sarıçam'ın katıldığı alanlarda da göknarı tercih ettiği, saf sarıçam meşcerelerinde ise bulunmadığı saptanmıştır. Sözü edilen orman alanı, kendisinden beklenilen tüm yararları sağlamakla birlikte, geçmiş yıllarda olduğu gibi 1990-2000 yıllarında da fırtına devrikleri ve kar kırmaları olağanüstü hasılatı arttırmış ve yer yer açılmalar olmuştur. Bunun sonucunda kabukböcekleri salgınlarının ortaya çıktığı, silvikültürel uygulamalardaki bazı eksiklikler gibi nedenlerden dolayı Ilgaz Dağı orman ekosisteminin zarar gördüğü ve sorunların çözümünün de giderek ağırlaştığı gözlenmiştir. Ilgaz (Derbent ve Doruk)'da Uludağ göknarı meşcerelerinde bulunan kabuköceklerinin biyo-ekolojisi ile meşcere yapısı dikkate alındığında, bu zararlılarla yapılacak en uygun mücadelenin, ekonomik ömrünü doldurmuş ağaçlar ile bulaşık ağaç ve artıkların hızla ormandan uzaklaştırılarak zararlının sağlıklı ağaçlara geçmesini önlemek olduğu kendiliğinden anlaşılmaktadır. Kabukböcekleri yerleştikten sonra tuzak ağaçlarının ormandan uzaklaştırarak, zararlı yoğunluğu önemli azalmalar oluncaya kadar kesme/tuzaklama/uzaklaştırma işlemlerinin sırasıyla ve belirli aralıklarla tekrarlanması gerekmektedir. Bu mücadele yöntemlerinden feromon tuzaklar kullanmak suretiyle zararlı popülasyonunu ekonomik zarar eşiğinin altında tutulması mümkün görülmektedir. Ancak bunun gerçekleştirilebilmesi için, bulaşık alanlarda her yıl sörvey yapılarak salgının şiddet ve boyutlarının belirlenmesi gerekir. Silvikültürel müdahaleler ile biyoteknik yöntemlerin zamanında uygulanması büyük önem taşıdığından, sözü edilen çalışmaların Ilgaz’da mayıs - ağustos ayları arasında tamamlanması gerektiği; saf meşcere kuruluşu yerine, ibreli ve yapraklı türlerin yer aldığı karışık meşcerelerin oluşturulması gerektiği saptanmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Abies nordmanniana, Coleoptera, Cryphalus piceae, Trypodendron lineatum, Türkiye, silvikültür, meşcere özellikleri, zararlı savaşımı, Orthotomicus erosus

Sılvicultural properties of Uludağ fir (Abies mordmanniana subsp. bornmülleriana Mattf.) in Ilgaz (Derbent and Doruk) and determined bark beetles and control methods

This study was carried out to determine the silvicultural properties and bark beetles and also their control methods in Ilgaz (Derbent and Doruk)’s Uludag fir stands between 1999 and 2000. At elevations between 1700 and 2000 meters where Uludag fir is dominant species, and stands which are generally at north and northwest aspects, and 20-70 cm dbh, have 80-100% canopies, 35-100% slopes, 50-120 age, 7 bark beetle species [Cryphalus piceae (Ratz.), Ips acuminates (Gyll.), Orthotomicus erosus (Woll.), Pityogenes quadridens (Hartig), Ips (Pityokteines) curvidens (Germ.), Trypodendron lineatus (Oliver) (Scolytidae); Pissodes piceae (İllig.) (Curculionidae)] have been determined. We also determined that bark beetles are dense in pure fir stands; fir is preferred where scots pine is mixed to composition and there are no bark beetles in pure scots pine stands. Besides of supplying all expected benefits, the forest area mentioned above, like old years also between 1999 and 2000, over-thrown and snow crushes have increased extraordinary yield and some ascensions have occurred. Thus, it’s observed that bark beetle infestations are occurred and Ilgaz Mountain ecosystem have been damaged because of some deficiencies at silvicultural treatments and also those are getting harder to be solved the problems. When compositions of stands and bio-ecologies of bark beetles in Uludag fir stands in Ilgaz (Doruk and Derbent) are taken into care, the best appropriate control methods are removal of infested and/or weed trees, cutting-left, and by this way, preventing pests to infest vigorous trees. Those are necessary that removal and burning of trap trees after bark beetles are established, repeat of cutting/trapping/removing processes in a specific order and in a specific time interval. It seems possible to keep pest population under economic injury level with use of pheromone traps, which is one of these control methods. In order to realize, it’s needed to be determined the infestation’s size and hardness by surveying infestation area every year. Because of the importance of using biotechnical methods and silvicultural treatments together, works mentioned above should be completed between may and august in Ilgaz; mixed stands which contain softwoods and hardwoods together should be established instead of pure stand compositions.

Keywords:

Abies nordmanniana, Coleoptera, Cryphalus piceae, Trypodendron lineatum, Turkey, silviculture, stand characteristics, pest control, Orthotomicus erosus,

PDF

___

Acatay, A., 1963. Tatbiki Orman Entomolojisi. İ.Ü. Yayınları No: 1068, Orman Fak., No: 94, İstanbul, 170 s.

Anonim, 2000.Ilgaz Meteoroloji İstasyonu İklim Verileri, Meteoroloji Genel Müdürlüğü Kayıtları, Ankara.

Besçeli, Ö.,1969. Büyükdüz Araştırma Ormanı'nın Zararlı Böceklerinin Biyolojisi Koruyucu Tedbirler ve Mücadelesi. Ormancılık Araştırma Enstitüsü Yayınları, Teknik Bülten No : 33, Ankara, 93 s.

Capecki, Z., 1982. Studies of Secondary Pests of Silver Fir and Their Control. Prace -Instytutu -Badawczego -Lesnictwa, Poland, No : 593-594, 3-94.

Chararas, C., 1975. The Establishment of Various Borers on Abies cephalonica in Greece (Mt. Parnis, Attica). Comptes Rendus des Seances de I'Acedemie -d'Agriculture-de France, 61 (7):413-418.

Çanakçıoğlu, H., Mol, T. 1998. Orman Entomolojisi Zararlı ve Yararlı Böcekler. İ.Ü.Orman Fak. Yayınları No: 451, İstanbul, 541 s.

Kaczmarek, S., Michalski, J. and Ratajczak, E., 1992. Groups of Mites (Acari, Gamasida) Populating the Feeding Areas of Some Bark Beetles. Slwan, 136 (5), 51-59.

Klein, E., 1984. Cryphalus piceae - The Most Dangerous Silver Fir Bark Beetle Allgemeine-Forstzeitschrift, No 6, 131-134.

Konukçu M., 1999. Ormancılığımız, Turkish Forestry, DPT, Ankara, 146s.

Schimitschek, E., 1953. Türkiye'de Orman Böcekleri ve Muhiti. Türkiye Orman Entomlojisinin Temelleri, (Çeviren : A. Acatay), İ.Ü. Yayınları No: 556, Orman Fak., No: 24, İstanbul, 471 s.

Sekendiz, O.,1987. Pityokteines curvidens (Germ.) (Coleoptera: Scolytidae)'in Doğu Karadeniz Ormanlarında Doğu Göknarı (Abies nordmanniana Stev. Spach) Üzerinde Zararları ve Biyolojisi. Türkiye I. Entomolojisi Kongresi Bildirileri, İzmir, 209-218.

Starzyk, JR., Luszczak, MJ.,1982. Xylophagous and Bark Insects of Coniferous and Broadleaved Trees by Deer in Sample Plots at the Forestry Experimental Station in Krynica. Acta-Agraria-et- Silvestria. Series-Silvestris, 21:99-119.

Şimşek, Z., Öner, N., 2002. Ilgaz-Yenice orman ekosisteminde bulunan kabukböceklerinin salgın yapmasında meşcere yapısı ve iklim koşullarının etkisi.II. Ulusal Karadeniz Ormancılık Kongresi, 12 s.

Tiberi, R., 1997. The Main Insect Pests of the Vallombrosa Forest. Italia Forestale-E-Montana, 52 (4), 274-283.

Toper, A., 2000. Bartın ve Karabük İllerinde Göknarlar Ağaçlarında Zarar Yapan Cryphalus piceae (Ratz.)'nın Biyolojisi . XV. Ulusal Biyoloji Kongresi Bil., 18 s.

Transkov, G., Mirchev, P. and Ovcharov, D., 1994. Insect Pests and Their Role in the Decline and Dying of Silver Fir (Abies alba) in Bulgaria. Institut za Gorata, Sofia, Bulgaria. Nauka -za-Gorata, 31 (3) 23-33.

Witrylak, M., 1995. Biology, Ecology and Economic Importance of Cryphalus piceae (Ratz.) (Coleoptera, Scolytidae) in the Mountain Stands of the Forest Experimental Station in Krynica. Forest. Abstr., 58 (1) : 701.

Yüksel, B., 1997. Doğu Ladini [Piceae orientalis (L.) Link.)] Ormanlarında Zarar Yapan Böcek Türleri ile Bunların Yırtıcı ve Parazitleri -I - (Zararlı Böcekler). T.C. Orman Bakanlığı Doğu Karadeniz Ormancılık Araştırma Müdürlüğü, Teknik Bülten No : 4, Trabzon, 143 s.