Bucak (Burdur) yöresindeki bazı doğal orkide türlerinin yayılış alanları, morfolojik ve fenolojik özellikleri

Bu çalışmada Bucak yöresinde bazı doğal orkide türlerinin yayılış alanları, morfolojik ve fenolojik özellikleri belirlenmiştir. Çalışmadaki veriler en fazla yayılış gösteren orkide türlerinin bulunduğu Bucak yöresinden 26 alandan temin edilmiştir. Yörede 2015 yılında (Mart-Temmuz) gerçekleştirilen arazi çalışmaları sonucunda 13 takson bulunmuştur. Bucak yöresinde yayılış gösteren 13 taksonun çiçek adedi, rengi, sap boyu ve çiçeklenme dönemi, bitki boyu, yumru ağırlığı, eni, boyu, adedi ve olgunlaşma dönemi gibi morfolojik ve fenolojik ölçümler yapılmıştır. İlk çiçeklenen orkide türü Ophyrs mammosa (Mart başı) iken son çiçeklenen orkide türü Orchis purpurea ve Orchis simia (Nisan ortası)’dır. İlk tam çiçeklenen orkide türü Ophyrs mammosa (Nisan ortası) iken son tam çiçeklenen orkide türü Ophrys reinholdii subsp. leucotaenia (Haziran ortası)’dır. İlk yumrusu olgunlaşan orkide türü Ophyrs mammosa (Nisan sonu) iken son yumrusu olgunlaşan orkide türü Himantoglossum comperianum (Temmuz sonu)’dur. Orkide türlerinin yoğun olarak bulunduğu alanların düşük kapalılıktaki, orman içi açıklıklar, sarp kayalık yamaçlar ve tarla kenarları olduğu belirlenmiştir. Güney ve güney batı bakılı alanlarda çiçek ve yumru verimliliğinin yüksek olduğu gözlemlenmiştir. Arazinin eğimleri ise %5-40 arasında değiştiği görülmüştür. Orkide taksonlarının 300 m ile 1451 m yükseklikler arasında yayılış gösterdiği tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Orchidaceae, Salep, Morfolojik ve fenolojik özellikler, Burdur

Distribution areas, morphologial and phenologicial characteristics of some native orchid species in Bucak (Burdur) Province

In this study, distribution, morphologic and phenologic characteristics of some Orchid species which are used for producing sahlep in Burdur region were determined. Data were obtained from 26 stands of Bucak province where orchids species mostly distributed. As a result of field studies which were conducted in 2015 (March to July) of flower, 13 taxa were found. Morphologic and phenologic measurements such as number, color, stem length and bloom period, plant height, tuber weight, width, length, number and maturation period were made on the studied taxa. The first flowering species is Ophyrs mammosa (beginning of March) and the last ones are Orchis purpurea (mid-April) and Orchis simia (mid-April). Ophyrs mammosa is the first full flowering species (mid-April) and the last taxon is Ophrys reinholdii subsp. leucotaenia (mid-June). The first maturing bump belongs to Ophyrs mammosa (end of April) and the last one to Himantoglossum comperianum (end of July). The stands where the orchids densely occured are the forests openings, steep rocky slopes and edge of cultural areas. Productivity of flower and tuber are the highest on south and south-western aspects. Slopes of these stands varied between 5-40%. Orchid taxa were distributed between 300 and 1451 m.

Keywords:

Orchidaceae, Orchid, Morphological and phenological characteristics, Burdur,

PDF

___

Anonim, 2011. CITES (The Conversion on International Trade in Endengered Species of Wild Fauna and Flora)http://www.cites.org/eng/resources/species.html. Erişim: 10.08.2014.
Aybeke, M., 1997. Edirne çevresindeki Ophrys L. (Orchidaceae) türleri üzerinde morfolojik, karyolojik ve palinolojik araştırmalar. Yüksek Lisans Tezi. Trakya Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Edirne.
Aybeke, M., 2000. Edirne çevresindeki Ophrys L. (Orchidaceae) türleri üzerinde karyolojik araştırmalar. Ot Sistematik Botanik Dergisi, 7 (1): 187-196.
Bayman, P., Lebron, L.L., Tremblay R.L., Lodge, J., 1997. Endophytic Fungi in Roots and Leaves of Lepanthes (Orchidaceae). New Phytologist, (135):143-149.
Çağlayan, K., Özavcı, A. Eskalen, A., 1998. Doğu Akdeniz Bölgesinde yaygın olarak yetişen bazı salep orkidelerinin embriyo kültürü kullanılarak in vitro koşullarda çoğaltılmaları. T.Jour. of Agriculture and Forestry, 22(2):187-191.
Deniz, İ.G., 2009. Antalya ilinde yayılış gösteren Ophrys L. (Orchidaceae) cinslerine ait türler üzerinde taksonomik bir araştırma. Doktora Tezi, Akdeniz Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Antalya.
Erdem, H.E., 2004. Biyolojik çesitliliğinin ekonomik değerinin belirlenmesi: Yabani Orkide örneği. Yüksek Lisans Tezi, Ege Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
Freudenstein, J. V., Rasmussen, F. N., 1998. What does morphology tell us about Orchid relationships? A Cladistic Analysis. Amer. Jour. Bot., (86): 225–248.
Güler, N., 2012. Türkiye Bitkileri Listesi (Damarlı Bitkiler), Orchis L. In: GÜNER, A. (Ed.), Nezahat Gökyiğit Botanik Bahçesi ve Flora Araştırmaları Derneği Yayını, s.630-652.
Goh H.K L., NG, W.Y., Huang, S.Y., TAN, I., Zhang, X.S., Than, F.Y., Lim, C.L., 2003. Anatomical study on the development of in Vitro Orchid roots infected with mycorrhiza. International Symposium on Acclimatization and Establishment of Microprogated Plants, Acta Hort. (ISHS), 616:475-480.
Goldman, D. H., Orzell, S. L., 2000. Morphologic, Geographical and Ecological Re-Evaluation of Calopogon multiflorus (Orchidaceae). Lindleyana, (15): 237–251.
Gönülşen, N., 1983. Salep Bitkilerinden Orchis anatolica Boiss.’in Doku Kültürü ile Üretimi. Ege Bölgesi Araştırma Enstitüsü Yayınları, İzmir.
Gönülsen, N., Önal, K., Ercan, N., Yıldızgördü, K., Şekeroğlu, E., Biçici, M. Eskalen, A. 1996. Ege ve Doğu Akdeniz Bölgelerinde Doğal Yayılış Gösteren Orchidaceae Familyasına Ait Bazı Türlerin In Vitro ve In Vivo Koşullarda Üretimleri Üzerinde Araştırmalar, TÜBİTAK Proje No: TBGAG-52.
Güler, N., 2005. Kazdağları’nda yetişen Orchidaceae familyası bitkileri üzerinde morfolojik ve korolojik araştırmalar. Doktora Tezi, Trakya Üniversitesi, Fen Bil. Enstitüsü, Edirne.
Güler, N., 1997. Edirne çevresindeki Orchis L. (Orchidaceae) türleri üzerinde morfolojik, sistematik, korolojik, karyolojik ve palinolojik araştırmalar. Yüksek Lisans Tezi, Trakya Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Edirne.
Güler, N., Başak, N., 1997. Cytotaxonomical notes on the genus Orchis L. (Orchidaceae) in Edirne. First Balkan Botanical Congress, September 19-22, p.18-35, Thessaloniki, Greece, 1997.
Gümüş, C. 2009. Batı Karadeniz Bölgesi'nde salep elde edilmesinde kullanılan bazı Orkide türlerinin (Orchidaceae) çoğaltım yöntemleri üzerinde araştırmalar. Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
Hadley, G., Harvais, G., 1968. The effects of certain growth subtances on asymbiotic germination and development of Orchis purpurella. New Phytol., 67:441-445.
Hagsater, E., Dumant, V., 1996. Orchids: Status Survey and Conservation Action Plan. IUCN. Gland Switzerland and Cambridge.
İşler, S., 2005. Van salebinin mensei ve Van civarının orkideleri. Doktora Tezi, Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Van.
Kaya, S., Tekin, A.R., 2001. The effect of Salep content on the rheological characteristics of a typical ice-cream mix. Journal of Food Engineering, 47: 59-62.
King, S. A., Buckney, R. T., 2002. Invasion of exotic plants in nutrientenriched urban bushland. Austral. Ecol., (27): 573–583.
Koyuncu, O., Yaylacı, O. K., Öztürk, D., Potoglu Erkara, I., Savaroglu, F., Osoydan, K., Ardic, M., 2011. Distribution, elements of destruction and evaluation of risk categories of Orchids in Osmaneli(Bilecik/Turkey) and its environs. Biological Diversity and Conservation, 4(1): 122-133.
Kreutz, (C.A.J.), K., 2000. Orchidaceae in flora of Turkey and the east Aegean islands (Edit. Güner et al.), University Pres, 11:275-305, Edinburgh.
Kreutz, C. A. J., 2007. Neukombinationen und Erganzungen zu verschiedenen Europaischen Orchideentaxa. Ber.Arbeitskrs. Heim.Orch., 24 (1) : 142-186.
Masuhara G., Katsuya, K., 1994. In situ and in vivo Specificity Between Rhizoctonia spp. and Spiranthes sinensis (Persoon) Ames. varamoena (Orchidaceae), New Phytologist, (127): 711-718.
Önal, K., 1999. Ege bölgesinde doğal yayılış gösteren Orchidaceae familyasına ait bazı türlerin In Vitro koşullarda üretimleri üzerinde araştırmalar. Turkish Journal of Agriculture and Forestry, 23(5):1057-1064.
Özhatay, N., Koyuncu, M., Atay, S., Byfield, A., 1997. Türkiye’nin Doğal Tıbbi Bitkilerinin Ticareti Hakkında Bir Çalışma. Doğal Hayati Koruma Derneği, İstanbul.
Özkoç, İ., 1991. Serapias vomeracea (Burm fil.) Briq. subsp. laxiflora (Soo) Gölz et. Reinhard ve Orchis laxiflora Lam. (Orchidacea) tohumlarının simbiyotik ve asimbiyotik kültürlerde çimlenme ve gelişmesi üzerinde araştırılması. Doktora Tezi, Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Samsun.
Özkoç, I. Dalcı, M., 1993. Orchis laxiflora tohumlarının iki farklı ortamda çimlenmesi ve gelişmesi üzerine bazı fungusların etkisi. DOGA Türk Biyoloji Dergisi, 17(1): 23-28.
Pain, S., 2001. The perfume hunter. New Scientist, 21 (2287): 37.
Rasmussen, H.N., 1992. Seed dormancy patterns in Epipactis palustris (Orchidaceae): requirements for germination and establishment of mycorirhza. Phylosiologia Plantarum, 86(1): 161-167.
Rasmussen, H., Anderson, T.F., Johansen, B., 1990. Temperature sensitivity of in vitro germination and seedling development of Dactylorhiza majalis (Orchidaceae) with and without a mycorrhizal fungus, Plant, Cell & Environment, 13(2):171-177.
Roberts, J. A., Anuku, S., Burdon, J., Mathew, P., Mcgough, H. N., Newman, A. D., 2001. Cites Orchid Checklist. The Royal Botanic Gardens, Kew, UK.
Sieverding, E., 1991. Vesicular-Arbuscular Mycorrhiza Management in Tropical Agrosystems. Deutsche Gesellschaft für Technische Zusammenarbeit (GTZ) GmbH. 371 .
Smith, S. F., Read, D. J., 1997. Orchid Mycorrhizas. Mycorrhizal Symbiosis. Department of Soil Science, Waite Agricultural Research Institute, 349-375.
Sevgi, E., Altundağ, E., Kara, Ö., Sevgi, O., Tecimen, H.B., Bolat, İ. 2012. Morphological and ecological studies on some Orchis (Orchidaceae) taxa of Mediterranean region in Turkey. J. Environ. Biol., 33:343-353.
Sezik, E., 1984. Orkidelerimiz: Türkiye’nin Orkideleri. Sandoz Kültür Yayınları, İstanbul.
Sezik, E., 2002. Türkiye’nin orkideleri ve salep. Acta Pharmaceutica Turcica, 44: 151-157.
Sezik, E., 1967. Türkiye'nin salepgilleri, ticari salep çeşitleri ve özellikle Muğla salebi üzerinde araştırmalar. Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
Sezik, E., Baykal, T., 1991. Maraş salebinin menşei. Tübitak Doğa-Tr. J. of Pharmacy, 1:10-16.
Van Der Kınderen, 1995. A method for the study of field germinated seeds of terrestrial orchids. Lindleyana, (10): 68–73.
Van Der Kınderen, P., 2007. Orchid conservation and mycorrhiza associations. Microorganisms in Plant Conservation and Biodiversity Biomedical and Life Sciences. Springer Netherlands,195-226.
Wood, B.C., Pritchard, H.W., Miller, A.P., 1993. Simultaneus presarvation of orchid seed and its fungal symbiont using encapsulation-dehydration is dependent on moisture content and storage temperature. C/O Royal Veterinary College, Cryoletters, (21): 125-136.