Geç Jura yaşlı karbonat platformunun litofasiyes özellikleri ve evrimi, Uluçayır yöresi (Bayburt, Doğu Pontidler)

Geç Jura-Erken Kretase yaşlı platform karbonatları Doğu Pontidlerde yaygın olarak yüzeylenir: Uluçayır (Bayburt) yöresinde, Geç Jura yaşlı kısmı yüzeylenen bu karbonatlar altı farklı litofasiyeste gelişmiştir. Bu litofasiyesler alttan üste doğru: l- Erken Jura yaşlı çökeller üzerine uyumlu olarak gelen ve kıyıya yakın, transgresif özellikli ve karadan türeme kırıntı girdisinin etkin olduğu bir şelf ortamında çökelmiş olan kumtaşı-kumlu kireçtaşı litofasiyesi; 2- Kumtaşı-kumlu kireçtaşı litofasiyesi ile kısmen yanal geçişli olan ve karadan türeme kırıntı girdisinin olmadığı yüksek enerjili sığ bir şelf ortamında çökelmiş olan kabataş litofasiyesi; 3- Kara ile bağlantısı olmayan bir denizaltı yapısal yükselti üzerinde çökelmiş olan pelajik oolitik tanetaşı-istiftaşı litofasiyesi; 4- Maksimum su derinliğinin ışık zonu ile sınırlı olduğu bir denizaltı yapısal yükselti üzerinde çökelmiş olan istiftaşı litofasiyesi (kondanse pelajik kireçtaşı istifi); 5- Kondanse pelajik kireçtaşı istifi üzerine kısmen uyumsuz olarak gelen ve yüksek enerjili sığ bir şelf ortamında çökelmiş olan oolitik tanetaşı litofasiyesi; ve 6- Sığ ve yüksek enerjili bir şelf ortamında (olasılılıkla resif gerisi) çökelmiş olan intraklastlı tanetaşı-istiftaşı litofasiyesi şeklinde bir dizilim gösterir. Uluçayır. (Bayburt) yöresinde, platform karbonat istifin düşey yönde böyle farklı litofasiyeslerde gelişmiş olması öncelikle çökelme ortamında ve çökelme koşullarında meydana gelen değişikliklerin bir sonucudur. Bu değişikliklerin meydana gelmesinde tortulaşma ile eş yaşlı gerilmeli tektonik hareketler birinci derecede rol oynamıştır. Deniz seviyesindeki göreli değişimler ve epirojenik hareketler ise, çökelme koşullarının belirlenmesinde etkili olmuştur.

Lithofacies features and evolution of the Late Jurassic carbonate platform, Uluçayır area (Bayburt, Eastern Pontides)

Late Jurassic-Early Cretaceous platform carbonates crop out widely in the Eastern Pontides. The platform carbonates in the Uluçayır (Bayburt) area, where only Late Jurassic section of these carbonates is present, have six different lithofacies. These are from base to top: I- sandstone-sandy limestone lithofacies overlying conformably the Early Jurassic aged sediments, deposited in a near-shore shelf environment with effective terrigenous clastic input, 2- rudstone lithofacies, partly laterally grading into the sandstone-sandy limestone lithofacies, deposited in a high energy shelf environment with no terrigenous clastic feed, 3- pelagic oolitic grainstone-packstone lithofacies deposited on a sea-floor structural high with no connection with land, 4- packstone lithofacies (condensed pelagic limestone sequence) deposited on a sea-floor structural high with a maximum water-column depth limited by the base of the photic zone, 5- oolitic grainstone lithofacies overlying partially unconformably the condensed pelagic limestone sequence and deposited in a high-energy shelf environment, and 6- intraclast grainstone-packstone lithofacies deposited in a shallow, high-energy shelf environment, probably back reef environment. In the Uluçayır (Bayburt) region, the presence of these different lithofacies in the platform carbonate sequence is due mainly to the changes in depositional environments and conditions, resulted primarily by extensional tectonic movements contemporaneous with sedimentation. Relative sea-level changes and epirogenic movements were effective in changes in the depositional conditions.

PDF

___

Bates, R.L. and Jackson, J.A., 1980, Glossary of geology, American Geological Instute, Virginia, pp. 749.
Bernoulli, D. and Jenkyns, H.C.,1974, Alpine, Mediterranean and Central Atlantic Mesozoic facies in relation to the early evolution of the Tethys. In: modern and ancient geosynclinal sedimentation (Ed. by R.H. Dott and R.H. Shaver), Society of Economic Paleontologists and Minerralogists, Special. Publication No. 19, 129-160.
Boggs, S. Jr., 1995, Principles of sedimentology and stratigraphy, Prentice Hall, New Jersey, pp. 774
Burgess, C. J., 1979, The development of Lower Jurassic carbonate tidal flat, Central High Atlas, Morocco.2: diagenetic history, Journal of Sedimentary Petrology, 39 (2), 413-428.
Einsle, G., 1992, Sedimentary basins: evolution, facies. and sediment budget, Springer-Verlag, Berlin, pp. 482.
Elmas, A., 1995, Kop dağı (Bayburt-Erzurum) dolayının jeolojisi: Bir yayönü havzasının evrimi, Türkiye Petrol Jeologları Derneği Bülteni, 6 (1), 19-37.
Gedik, L, Kırmacı, M.Z., Çapkmoğlu, Ş., Özer, E. ve Eren, M., 1996, Doğu Pontidlerin jeolojik evrimi, KTÜ, Jeoloji Müh. Böl. 30. Yıl Sempozyumu, Korkmaz, S., ve Akçay, M., KTÜ, Trabzon, Bildiriler, Cilt II, 654-677.
Görür, N., Şengör, A. M. C, Akkök, R. ve Yılmaz, Y, 1983, Pontidlerde Neo-Tetis'in kuzey kolunun açılmasına ilişkin sedimantolojik veriler, Türkiye Jeoloji Kurumu Bülteni, 26, 11-20.
Flügel, E., 1982, Microfacies analysis of limestones, Springer-Verlag, Berlin, pp. 633.
Harris, P.M., Kendall, C.ST.C. and Lerche, I., 1985, Carbonate cementation- brief review. In: Carbonate cements (Edits. By: Schneidermann, N. And Harris, P.M.), ), Society of Economic Paleontologists and Minerralogists, Special. Publication No. 36, 81-95.
Jenkyns, H. C, 1971, Tht ^^esis of condensed sequences in the Tethyan ^arassic. Lethaia, 4, 327-352.
Jenkyns, H. C, 1972, Pelagic "oolites" from the Tethyan Jurassic. Journal of Geology, 80, 21- 33.
Jenkyns, H. C, 1974, Origin of red nodular limestones (Ammonitido Rosso, Knollenkalke) in the Mediterranean Jurassic: a diagenetic model. In: Pelagic Sediments: On Land and Under the Sea (Ed. by KJ. Hsü and H. C. Jenkyns), Special Publications of International Association of Sedimentologists, 1, 249-271.
Kırmacı, M.Z., 1992, Alucra-Gümüşhane-Bayburt yörelerindeki (Doğu Pontid güney zonu) Üst Jura-Alt Kretase yaşlı Berdiga kireçtaşmm sedimantolojik incelemesi. KTÜ. Fen Bilimleri Enstitüsü., Trabzon, Doktora Tezi, 256 s., (Yayınlanmamış).
Kırmacı, M. Z., 1996, Üst Jura-Alt Kretase yaşlı Berdiga kireçtaşı'ndaki (Doğu Pontidler, KD Türkiye) ooidler, Türkiye Petrol Jeologları Derneği Bülteni, 6 (1), 1-17.
Kırmacı, M. Z., 1998, Uluçayır (Bayburt) yöresinde, Üst Jura-Alt Kretase yaşlı Berdiga kireçtaşında- kî kondanse sekansın gelişimi ve sedimantolo- jik önemi, Türkiye Cumhuriyeti'nin 75. Yılında Fırat Üniversitesinde Jeoloji Mühendisliği Eğitiminin 20. Yılı Sempozyumu, Elazığ, Bildiri Özleri, 74-75.
Kırmacı, M.Z., (baskıda), Uluçayır (Bayburt) yöresinde, Geç Jura yaşlı platform karbonat- larında gözlenen kondanse istifin sedimantolo- jik gelişimi ve sekans stratigrafısindeki önemi, Türkiye Cumhuriyeti'nin 75, Yılında Fırat Üniversitesi'nde Jeoloji Mühendisliği Eğitiminin 20. Yılı Sempozyumu, Elazığ, Bildiriler kitabı.
Longmann, N. W., 1980, Carbonate diagenetic tex- tures from nearshore diagenetic environments. * American Association of Petroleum Geologists Bulletin, 64 (4), 461-487.
Loutit, T. S., Hardenbol, J., Vail, RR. and Baum, G.R., 1988, Condensed sections: the key to age dating and correlation of continental margin sequences. In: Sea-level changes: an integrated approach (Eds. B. S. Kendall, C. G .St C, Posamentier, H., Ross, C. A. and van Vagoner, J.). Society of Economic Paleontologists and Mineralogists, Special Publication, 42, 183- 215.
Nicosia, U., Conti, M. A., Farinacci, A., Altmer, D. and Koçyiğit, A., 1991, Western Anatolia ammonitico rosso type sediments. Depositional history and geodynamic meaning, Estratto da Geologica Romana, V XXVII, 101-110.
Özer, E., 1984, Bayburt (Gümüşhane) yöresinin jeolojisi ve mikrofasiyes incelemesi, KÜ. Jeoloji Dergisi, 3(1-2), 77-89, Trabzon.
Pelissie, T., Peybernes et Rey J., 1984., Les grands foraminiferes benthiques du Jurassique moye/superiuer du sud-ouest de la France (Aquitaine, Causses, Pyrenees). Interet bios- tratigraphique, Paleoecologique et paleobiogeo- graphique, Benthos'83; 2nd Int. Symp. Benthic Foraminifera (Pau, April 1983), 479-489.
Selwood, B. V, Sheherd, T. J., Evans, U. R. and James, P., 1989, Origin of late cements in oolitic reservuar facies: a fluid inclusion and isotopic study (Mid-Jurassic, Southern England), Sedimentary Geology, 61, 223-237. Strasso; A,, 19S6* OuMs m Pkvbeck Ilmesfoiaes (lowennost Cretaceous) of the Swiss and French Jura, Sefimratofog^ 33*111-721,
Tabla, K., 199% Gimişhaaae-Baybuıt yörierîııde Üst Jina-Aft Kretase yaşlı kariMmafiı istiflerin staati- grafifc, palerooğrafîk ve mikr©pale©îitolojik incelenmesi, KTÛ Fen Bilimleri Enstitüsü, Trabzon, Doktoım tezi, 223 s..,(yayınlamamış)
Tardu, T. ve Baysal, E., 1995, MSequeaacew stialigımfi prensipleri, Ozan SMîgorM Bilim, Eğitim ¥€ Yaırdım Vakfi, Eğitima Yayınlan. Ânlkara^ 1, 365 s.
Tonrent, J, and Schweatmama^ ti., 1987., Iıafluenos of hematite on the coloor of led bads. Journal of Sedimentary Petrology, 57, ĞSl-'öSö. Tucker, M. E.3 1984, Calcitic, aoLgonitic and mixed calcitk-aragonitic ooids from the mid- Proterozoic Belt Sepergroup, Montana, y, 31,627-644,
Tiackar, M, E, md Wright, V. R, 1992,Carbonate sedimentology, Blackwell Scieaitiîîc Publications, London, pp. 482.
Tucker^ MIL, 1994, Sedimenfaıy petrology.' An intodedtieii to the origin of sediraeatary tocks, BlackweM Scioıtific Pöblic^tîojıs.9 London, pp. 260
Varol, B.. ve Tekin, E., 1989, Pelajik oolitlerin elek- tron mikmskobisi; Bilecik fonnasyonu'ndan bir örnek, iç-batı Anadolu, Türkiye Petrol Jeologları Derneği Bülteni, İ (3), 229-235.
Varol B. ve Tunay G., 1996, Kondanse istiflerin tanımı ve iç yapısı; Beyşehir-Hoyran napmdan bir örnek. MTA Dergisi, 118, 23-34.
Wilson, J, L., 1975, Carbonate faeies in geologic his- tory, Springer-Verlagg Berlin, pp. 471.