Fikret KOÇBULUT, Bülent DOĞAN, Süha ÖZDEN, S. Zeki TUTKUN, Oktay TÜVAR, B. Levent MESCİ, Orhan TATAR

12 Kasım 1999 Düzce depremi ve bölgesel tektonik anlamı

12 Kasım 1999'da yerel saatle 18.57 'de Kuzey Anadolu Fay zonunun batı kesiminde Bolu, Düzce, Kaynaşlı ve çevresini etkileyen büyük şiddetli bir deprem olmuştur. Oldukça geniş bir alanda hissedilen bu depremde, 800'ün üzerinde insan yaşamını yitirmiş, 2500 civarında insan yaralanmış ve 1500'ün üzerinde bina hasar görürken, inşaatı halen devam etmekte olan Bolu Tüneli ve viyadükleri de depremden etkilenmiştir. USGS verilerine göre depremin episantırı, 40.768 kuzey enlemi ile 31.148 doğu boylamının kesiştiği, Düzce ili güneyinde Çınarlı köyünün K-KD'suna düşmektedir. Odak derinliği 14 km ve aletsel büyüklüğü Ms=7.2 olan bu deprem, yaklaşık D-B doğrultulu ve sağ yanal alımlı ana yer değiştirme düzlemi boyunca, Gölyaka ile Kaynaşlı doğusuna kadar uzanan bir yüzey kırığı oluşturmuştur. Aletsel dönemlerde doğudan batıya doğru devam eden ve değişik depremlerle kırılan Kuzey Anadolu Fay Zonu'nun Bolu ile Düzce arasında kırılmayan bölümü üzerinde meydana gelen bu deprem sonucu 30 km uzunluğunda, yer yer l km genişliğinde bir alana yayılan yüzey kırığı oluşmuştur. Bu yüzey kırığı boyunca 380 cm'ye varan sağ yanal ötelenmeler belirlenmiştir. Yüzey kırığı, tüm uzanımı boyunca iki ayrı yerde, 1-2 km'lik atlamalar (stepover) yapmakta, bir ana ve iki yan segment'den oluşmaktadır. Yüzey kırığı boyunca oluşan yanal ötelemelerin yanı sıra, yer yer büyük heyelanlar ve 4-5 metreye kadar ulaşan çökmeler de belirlenmiştir. Batıda Gölyaka ile Doğuda Dip mahallesi arasında uzanan Düzce depremi yüzey kırığı üzerinde, bir doğrultu alımlı faylanmada çoğunlukla izlenebilen, ana koldan ayrılıp tekrar birleşen küçük kırıkların (anastomosing structures) yanı sıra, daha çok sıkıştıran büklümlerin (restraining bend) egemen olduğu alanlarda basınç sırtlarının varlığı saptanmıştır. Bununla beraber, yersel alanlarda küçük ölçekli çöküntü gölleri (sag ponds) ve sıvılaşma yapıları da (liquefactions) izlenmiştir.

12 November 1999 Düzce earthquake and the regional signifigance

An earthquake taken place on the western part of the North Anatolian Fault Zone around Bolu, Düzce and Kaynaşlı villages on the 12 November 1999 at 18.57. The earthquake affected very large areas resulted in more than 800 deaths, left over 2500 people wounded, around 1500 buildings damaged. It is notable that Bolu tunnel and viaducts were also severely damaged. According to USGS data, epicenter of the Duzce earthquake falls at 40.768 North latitude and 31.148 East longitude where coincides N-NE of the Çınarlı Village of Düzce. The magnitude was determined as 7.2 Ms and started at 14 km deep from surface. This event created about 30 km surface rupture between Gölyaka in the west and Dip village in the east. The observed dextral strike-slip displacement yields up to 380 cm along the eastern part of the surface rupture. The detailed mapping of surface rupture revealed at least one main and two smaller segments in a E-W trend. In addition to strike-slip offset, occasionally huge landslides of around 4-5 in, collapsed and subsided. The geometry of the surface rupture of the Düzce earthquake, elongated between Gölyaka and Dip villages, has shown a general characteristics of strike-slip faulting such as anastomosing structures, horse tails, pressure ridges and sag ponds were extensively developed along the surface rupture of Düzce earthquake. Furthermore, small scale sag ponds and liquefaction structures were determined locally along the surface rupture.

PDF

___

Ambraseys, N. N. and Finkel, C. F., 1991, Longterm seismicity of Istanbul and the Marmara sea region, Terra Nova, 3, 527-539.
Ambraseys, N. N. and Finkel, C. F., 1995, The seismicity of Turkey and adjacent areas, Eren Ltd. Istanbul, ISBN, 975-7622-38-9, 240 p.
Aydın, M, Serdar, H., Şahintürk, Ö., Yazman, M, Çokuğraş, R., Demir, O., Özçelik, Y, 1987, Çamdağ (Sakarya) - Sünnicedağ (Bolu) yöresinin jeolojisi. TJK Bülteni, 30, 1, 1-15.
Barka, A. A., 1996, Slip distribution along the North Anatolian Fault associated with the large earthquakes of the period 1939-to 1967. BSSA, 86, 5, 1238-1254.
Blumental, M. M, 1948, Bolu civarı ile Aşağı Kızılırmak mecrası arasındaki Kuzey Anadolu silsilelerinin jeolojisi. MTA Enstitüsü, seri B, No 13, 265 s.
Emre, Ö., Duman, T.Y., Awata, Y, Yoshioka, T. Ve Doğan, A., 1999 a, 17 Ağustos 1999 Doğu Marmara depremi yüzey kırığı: Eş zamanlı üçlü faylanma örneği. ATAG-3, Bildiri Özleri Kitabı, s. 4.
Emre, Ö., Duman, T.Y, Doğan, A., Ateş, Ş., Keçer, M, Erkal, T., Özalp, S., Yıldırım, N., Güner, N., 1999 b, 12 Kasım 1999 Düzce depremi saha gözlemleri ve ön değerlendirme raporu. MTA Genel Müdürlüğü, 18 s.
Ketin, İ., 1969, Kuzey Anadolu fayı Hakkında. MTA Dergisi, 72, 1-28.
Koçyiğit, A., 1990, Tectonic setting of the Geyve Basin: Age and Total displacement of the Geyve fault zone. METU journal of pure and applied sciences. V 31, no 1-3, 81-104.
Komut, T. ve Ikeda, Y, 1999, 17/08/1999 Kocaeli depremi yüzey kırığının arazi incelemesi. ATAG-3, Bildiri Özleri Kitabı, sayfa 11, Sivas.
Öztürk, A., İnan, S., ve Tutkun, S.Z., 1984, Abant- Yeniçağ (Bolu) yöresinin stratigrafisi. C.Ü. Müh. Fak. Dergisi., Seri A, Yerbilimleri, cilt 1, sayı 1, sayfa 1-18.
Şaroğlu, R, Emre, Ö. ve Boray, A., 1987. "Türkiye'nin diri fayları ve depremsellikleri. MTA raporu 8174, 394 s.
Şaroğlu, E, Emre, Ö. ve Kuşçu, L, 1992, Türkiye Diri Fay Haritası. MTA Yayını.
Şengör, A.MC, 1980, Türkiye Neotektoniğinin esasları. TJK Konferanslar serisi 2, 40 sayfa.