İslam Hukukunda Fulûs’un Değerinde Değişimi İfade Eden Dört Kavram: Rahs, Galâ, Kesâd, Inkıta’
İslam ülkelerinde kâğıt paranın tedavülüne kadar altın ve gümüşten üretilen “Dinar” ve “Dirhem” ile diğer metallerden üretilen ve “Fels” (ç. Fulûs) adı verilen para birimleri kullanılmıştır. Klasik kaynaklarda altın ve gümüşün para olarak yaratıldığı düşüncesi hakimdir. Bu nedenle değerinde/satın alma gücünde görülen değişim, yapılan işlemi hukuki yönden hiçbir şekilde etkilemez. Fulûs ise itibari bir para birimidir. Bu para birimlerinde görülen değişim işlemi etkiler. İslam Hukuku kaynaklarında fulûs’un satın alma gücünde görülen değişim için dört terim kullanılır. Piyasadan tamamen çekilme/Kullanımdan kalkma için, “Inkıta’”; tedavülden kalkma “Kesâd”; değer kazanma, “Galâ” ve değer kaybetme için “Rahs” kavramları kullanılır. Yapılan akit sonucunda bu para, zimmette borç olarak bulunuyorsa ve ödeme günü değerinde bir değişme meydana gelmiş ise İslam Hukukçuları borcun ödenmesinde farklı görüşler ileri sürmüşlerdir. Makalede bu kavramlar ve mezheplerin/İslam hukuk ekollerinin bu durumlarda vermiş oldukları hükümler belirlenmeye çalışılacaktır.
Anahtar Kelimeler:
Para, Fels (Fulûs), Değer kaybı, Rahs, Gala, Kesad, Inkıta’
Four Concepts Expressing the Change in the Value of the Fulûs in Islamic Law: Rahs, Galâ, Kesâd, Inkıta’
Until the paper money is cured in the Islamic countries, “Dinar” and “Dirhem” produced from gold and silver are used with currencies produced from other metals called “Fels” (p. Fulûs). Gold and silver are created as money in classical sources. For this reason, the change in value / purchasing power does not affect the transaction in any way from the legal side. Fulûs is a nominal currency. The change in these currencies affects the transaction. Four terms are used in the Islamic Law sources for the change in the fulûs purchasing power. To withdraw completely from the market / To get rid of it, “Inkıta’”; departing from the cessation “Kesâd”; appreciation “Galâ” and for depreciation of the concepts “Rahs” are used. Because of this act, if the money was a debt of embezzlement and a change in the value of the day of payment had come to the fore, the Islamic Lawyers had different opinions on the payment of debts. In this article, these concepts and the provisions of sects / Islamic law schools in these circumstances will be tried to be determined.
Keywords:
Money, Fels (Fulûs), Depreciation, Rahs, Gala, Kesad, Inkıta’,
___
- Ali Haydar Efendi, Dürerü’l-Hükkâm Şerhu Mecelleti’l-Ahkâm, Dersaadet, Hukuk Matbaası, 1332.
- Artuk, İbrahim, “Fels”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (DİA), İstanbul, 1995, c. XII, ss. 309-311.
- Bardakoğlu, Ali, “Bey‘”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (DİA), İstanbul, 1992, c. VI, ss. 13-19.
- Bayındır, Abdulaziz, “Paranın Değer Kaybetmesi ile Ortaya Çıkan Problemler ve İslam Hukukuna Göre Çözüm Yolları”, İslam Açısından Enflasyon ve Çözüm Yolları, İstanbul, Ensar Neşriyat, 1983.
- Bilmen, Ömer Nasuhi Hukuku İslâmiyye ve Istılâhâtı Fıkhiyye Kamusu, İstanbul, Bilmen Basım ve Yayınevi, tsz.
- Buhûtî, Mansûr b. Yûnus b. Salâhuddîn, Keşşâfu’l-Kına’ an Metni’l-İkna’, Dâru’l-Kütübü’l-İlmiyye, tsz.
- Döndüren, Hamdi, Delilleriyle Ticaret ve İktisat İlmihali, İstanbul, Erkam Yayınları, tsz.
- el-Fetâvâ’l-Hindiyye, Dârul’l-Fikr, 1310.
- el-Mevsûatu’l-Fıkhiyye, Kuveyt, Vezâratu’l-Evkâf ve’ş-Şuûni’l-İslâmiyye, 1404/1427.
- Erdoğan, Mehmet, Fıkıh ve Hukuk Terimleri Sözlüğü, İstanbul, Rağbet Yayınları, 1993.
- Feyyûmî, Ebü'l-Abbâs Ahmed b. Muhammed b. Alî el-Hamevî, el-Misbahu’l-Münîr fî Garîbi’ş-Şerhi’l-Kebîr, Beyrut, el-Mektebetü’l-İlmiyye, tsz.
- Hammad, Nezih Kemal “Tagayyurâtu’n-Nukûd ve’l-Ahkâm el-Müte’allikati bihâ fi’l-Fıkhi’l-İslâmî”, Mecelletü’l-Mecmai’l-Fıkhi’l-İslâmî, 1408/1987, c. III/3, ss. 1657-1682.
- İbn Abidin, Muhammed Emin b. Ömer, “Tenbihu’r-Rukûd ala Mesâili’n-Nukûd”, Mecmûatu Resâili İbn Âbidîn, Âlemü’l-Kütüb, tsz.
- İbn Abidin, Muhammed Emin b. Ömer, Reddu’l-Muhtâr ale’d-Durri’l-Muhtâr, Beyrut, Dâru’l-Fikr, 14012/1992.
- İbn Kudâme, Ebû Muhammed Muvaffakuddîn Abdullah b. Ahmed b. Muhammed el-Makdisî, el-Muğnî, Mektebetü’l-Kahire, 1388/1968.
- İbn Kudâme, Ebü’l-Ferec Şemsüddîn Abdurrahmân b. Muhammed b. Ahmed el-Makdisî, eş-Şerhu’l-Kebîr ala Metni’l-Muknî, Beyrut, Dâru’l-Kütübi’l-Arabi, tsz.
- İbn Manzur, Cemaleddin ebu’l-Fazl Muhammed b. Mükrim, Lisânu’l-Arab, Beyrut, Dâru Sâdır, 1414.
- İbrahim Mustafa vd., Mu’cemu’l-Vasît, İstanbul, Çağrı yayınları, 1986.
- Karahisârî, Muslihiddin Mustafa b. Şemseddin, Ahteri Kebîr, İstanbul, Matbaa-i Âmire, 1293.
- Karaman, Hayrettin, İslam’ın Işığında Günün Meseleleri, İstanbul, Nesil Yayınları, 1991.
- Karaman, Hayrettin, Mukayeseli İslam Hukuku, İstanbul, Nesil Yayınları, 1991.
- Kâsânî, Alâüddîn Ebû Bekr b. Mes‘ûd, Bedâi’u’s-Sanâi fî Tertîbi’ş-Şerâi’, Dâru’l-Kütübü’l-İlmiyye, 1406/1986.
- Meydânî, Abdülganî b. Tâlib el-Guneymî, el-Lubâb fî Şerhi’l-Kitâb, Beyrut, Dâru’l-Kitâbi’l-Arabî, 2012.
- Muhammed Kadri Paşa, Mürşidu’l-Hayrân ilâ Marifeti Ahvâli’l-İnsân, Bolak, el-Matbaatu’l-Kübrâ el-Emîriyye, 1308/1891.
- Rahûnî, Muhammed b. Ahmed, Hâşiye ala Şerhi’z-Zurkânî li Muhtasari Halîl, Bolak, el-Matbaatu’l-Emîriyye, 1306.
- Sahillioğlu, Halil, “Dinar”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (DİA), İstanbul, 1994, c. IX, ss. 352-355.
- Sahillioğlu, Halil, “Dirhem”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (DİA), İstanbul, 1994, c. IX, ss. 368-371.
- Serahsî, Ebû Bekr Şemsü’l-Eimme Muhammed b. Ebî Sehl Ahmed, el-Mebsût, Beyrut, Dâru’l-Marife, 1414/1993.
- Zeylaî, Ebû Muhammed Fahruddîn Osmân b. Alî el-Bâriî, Tebyînü’l-Hakâik fî Şerhi Kenzi’d-Dekâik, Kahire, el-Mektebetü’l-Kübrâ el-Emîriyye, 1313.
- Atar, Abdulkadir , “XVIII. Asır Fetva Mecmuaları Işığında Osmanlı’da Tedavül Aracı Olarak Kullanılan Paralar”, İnsan Ve Top lum Bilimleri Araştırmaları Dergisi , c. 6, s. 1, 2017, ss. 61 - 85 .
- Özdirek , Recep, İslam Hukukunda İşçilerin Verdiği Zararın Tazmini , İstanbul, 2009.
- Başlangıç: 2017
- Yayıncı: Mustafa YİĞİTOĞLU
Sayıdaki Diğer Makaleler
Müstakil Ayet Tefsirleri -Kastamonu Yazmaları-
Şâz Hadis – Ziyâdetu’s-Sikât Arasındaki İlişki ve Bunları Ayırt Eden Terimler
Hz. Ömer’in Kudüs’ü Fethinden Sonra İzlediği Tapınak Dağı Politikası
Sûfî Geleneğin Çokkültürlü Yaşama Katkısı
İslam Hukukunda Fulûs’un Değerinde Değişimi İfade Eden Dört Kavram: Rahs, Galâ, Kesâd, Inkıta’