Devam Eden Bir Mimarlık Krizi Olarak Kentsel Dönüşüm: Amasya İçin Dönüşüm Fırsat mı Tehdit mi?

Sosyal, ekonomik ve kültürel açıdan çöküntü alanlarını kaliteli mekânlara dönüştürmek, terk edilen bölgeleri yeniden kente kazandırmak amacıyla kentsel dönüşüm projeleri başlamıştır. Dünya’daki kentsel dönüşüm uygulamalarında mevcut dokunun korunduğu, iyileştirildiği ve yerel halkın fikirlerinin alındığı katılımcı planlama örnekleri bulunmaktadır. Türkiye’deki ise mevcut dokunun yıkılarak yeniden inşa edildiği, alt sosyal grubun yaşam alanlarının soylulaştırıldığı ve yerel halkın fikirlerinin yok sayıldığı dönüşüm uygulamaları olarak görülmektedir. Günümüzde dönüşüm olgusu küçük Anadolu kentlerinin bile kimliklerini tehdit eden ve kentli hakkının çiğnendiği bir kriz olmayı sürdürmektedir. Bu kapsamda topografik yapısı nedeniyle sınırlı yerleşim alanına sahip olan Amasya'da, gecekondu alanları olası kentsel dönüşüm süreci esnasında mevcut dokuya uygun dönüşümün yapılabilmesi çalışmanın ana problemini oluşturmaktadır. Bu problemden hareketle, Amasya’nın altı mahallesinin mevcut sokak dokusu, ada formları, binaların yoğunluğu, odak noktaları, yollar, yeşil alanlar, sokak analizleri ve sokak kesitleri ile analiz edilmesi ve olası dönüşüm uygulamalarına altlık oluşturması çalışmanın amacını oluşturmaktadır. Sonuç olarak sorunlar, fırsatlar ve tehditler belirlenerek, alana yönelik tasarım ve planlama, yeni işlev, iyileştirme, yıkılma kararlarına ilişkin, kentsel alan, yerel halk ve yerel yönetime yönelik yedi kategoride öneriler sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler:

Gecekondu Alanları, Kent Silueti, Kentsel Dönüşüm, Kentsel Yenileme, Kentli Hakkı

Urban Transformation as an Ongoing Architectural Crisis: Transformation Opportunity or Threat for Amasya?

Urban transformation projects have been started to transform the depressed areas in terms of social, economic, and cultural aspects into quality spaces and to bring the abandoned areas back to the city. There are examples of participatory planning in urban transformation practices in the world, where the existing texture is preserved, improved and the ideas of the local people are taken. In Turkey, it is seen as transformation practices in which the existing tissue is demolished and rebuilt, the living spaces of the lower social group are gentrified, and the ideas of the local people are ignored. Today, the phenomenon of transformation continues to be a crisis that threatens the identities of even small Anatolian cities and violates the right of citizens. In this context, in Amasya, which has a limited residential area due to its topographic structure, the main problem of the study is to make the shantytown areas suitable for the existing texture during the possible urban transformation process. Based on this problem, the aim of the study is to analyze the six neighborhoods of Amasya with the existing street texture, block of buildings, density of buildings, nodes, paths, green areas, street analyzes and street sections and to form a basis for possible transformation applications. As a result, by determining the problems, opportunities and threats, suggestions were presented in seven categories regarding design and planning, new function, improvement, demolition decisions for the area, urban area, local people, and local government.

Keywords:

Slum Areas, City Silhouette, Urban Transformation, Urban Renewal, Citizen,

PDF

___

Ahsan, M. M. & Helvacıoğlu, C. (2022). Türkiye’de Kentsel Dönüşüm Projelerine Paydaşların Katılımı: Aktaş ve Yatıkmusluk Toki Konutları Proje Örneği. Journal of Political Administrative and Local Studies, 5(2), 121-143.
Akalın, M. (2016). Kentsel Dönüşümün Karanlık Yüzü: Soylulaştırma, Yerinden Edilme ve Mekansal Dışlanma, Bartın Üniversitesi İ.İ.B.F. Dergisi, 7(14), 287-319.
Aydınlı, H. İ. & Turan, H. (2012). Kuramsal ve Yasal Çerçevede Türkiye’de Kentsel Dönüşüm, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 28, 61-70.
Balamir, M. (2002). Türkiye’de Kentsel İyileştirme Girişimlerinin Gündeme Alınması ve Planlama Sisteminde Gereken Değişiklikler, Yapı Dergisi, 253, 66-70.
Balcan, C. (2014). 5366 Sayılı Yenileme Yasası ve Bir Dönüşüm Hikâyesi: Süleymaniye. ODTÜ II. Kentsel Politikalar Planlaması ve Yerel Yönetimler Öğrenci Konferansı, 3 Mayıs 2014, Ankara.
Bapat, M. (1987). What will ‘the International Year of Shelter for the Homeless’ bring for the urban poor?, Habitat International, 11(3), 5-22.
Bayhan, B. (2013). https://www.arkitera.com/haber/bir-zamanlar-sulukule-vardi/ [Erişim Tarihi: 15.01.2023].
Beyond Plan B. http://beyondplanb.eu/projects/project_kop_van_zuid.html#1 [Erişim Tarihi: 07.02.2022].
Castells M. (2010). The City And Social Movements, www.socgeo.ruhosting.nl/html/files/geoapp/Werkstukken/Castells2.pdf [Erişim Tarihi: 15.01.2023].
Couch, C. (1990). Urban Renewal: Theory and Practice, Londra: Macmillan Education.
Çavdar, S. https://www.pinterest.it/scavdar/sulukule/ [Erişim Tarihi: 01.02.2022].
Demirkıran, S. (2008). Türkiye’de Kentsel Dönüşüm Uygulamalarında Yerel Yönetimlerin Rolü: Bursa Büyükşehir Belediyesi Örneği, Yüksek Lisans Tezi, Trakya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Edirne.
Dinçer, İ. (2011). The Impact of Neoliberal Policies on Historic Urban Space: Areas of Urban Renewal in Istanbul, International Planning Studies, 16:1, 43-60.
Ersoy, M. (2005). Yeni İmar Yasası Hazırlanması Sürecinde Plan Uygulama Araçlarının Önemi. TMMBO Şehir Plancıları Odası, “Yeni İmar Kanununa Doğru: Şehircilik, Plan-lama ve İmar Üzerine Yeni Yaklaşımlar” Sempozyumu, 18 Mart 2005, Ankara.
Gibson, L. & Stevenson, D. (2004). Urban Space and the Uses of Culture, International Journal of Cultural Policy, 10(1), 1-4.
Gül, A. & Küçük, V. (2001). Kentsel Açık-Yeşil Alanlar ve Isparta Kenti Örneğinde İrdelenmesi. Süleyman Demirel Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, A(2):27-48.
Gürel Üçer, Z. A. & Yılmaz, G. (2004). Kent Ütopyaları Kapsamında Konut Tipolojileri, G.Ü. Fen Bilimleri Dergisi, 17(4), 133-147.
Güzey, Ö. (2009). Sulukule’de Kentsel Dönüşüm: Devlet Eliyle Soylulaştırma, Mimarlık Dergisi, (346).
Harvey, D. (2010). Postmoderliğin Durumu, Sungur Savran (çev.), İstanbul: Metis Yayınları.
Harvey, D. (2018). Asi Şehirler, (çev.) Ayşe Deniz Temiz, İstanbul: Metis Yayınları.
Holcim Foundation (2014). https://www.holcimfoundation.org/projects/urban-integration-of-an-informal-area-medellin [Erişim Tarihi: 26.01.2023].
Jacobs A. & Appleyard D. (1987). Toward an Urban Design Manifesto, American Planning Association Journal, 53, 112-120.
Keleş, R. (2016). Kentleşme Politikası, Ankara: İmge Kitapevi.
Kösten, Y. Ö. (2016). Kentsel Dönüşümün Tek Alternatifi mi var? YIK-YAP. Mimarlık Dergisi, (387).
Lefebvre, H. (2015). Şehir Hakkı, (çev.) Işık Ergüden, İstanbul: Sel Yayıncılık.
LeGates, R. & Stout, F. (1998). Modernism and Early Urban Planning (2. Baskı), 1870-1940, (ed.) Richard LeGates ve Frederic Stout, New York: Routledge.
Lichfield, D. (1992). Urban Regeneration for the 1990’s, London Planning Advisory Committee, London.
Lovell, N. (2005). Belonging in need of emplacement?, Locality and Belonging, (ed.) Nadia Lovell, Londra ve New York: Routledge, 1-23.
Lovering, J. & Evren, Y. (2011). Urban Development and Planning in İstanbul. International Planning Studies, 16(1), 1-4.
Madanipour, A. (2000). Public space in the city, Design Professionals and the Built Environment, (ed.) P. Knox ve P. Ozolins, New York: Wiley.
Marcuse, P. (2010). Rights in Cities and the Right to the City, Cities for All, (ed.), A. Sugranyes, Charlotte
Mathivet, Habitat International Coalition, Chile, 87-98.
Marsh, A. (2008). A Brief History of Gypsies in Turkey We Are Here: Discriminatory Exclusion and Struggle for Rights of Roma in Turkey. (ed.) E. Uzpeder, Savelina Danova/Roussinova, Sevgi Özçelik, Sinan Gökçen, İstanbul: Mart Matbacılık, 5–21.
Maslow, A. (1943). A Theory of Human Motivation, Psychological Review, 50(4), 370-396.
Mimdap (2011). http://mimdap.org/2011/02/barangaroo-sidney-limany-kentsel-donuthum-projesi/ [Erişim Tarihi: 07.02.2022].
Monclus, F. J. (2000). Barcelona’s Planning Strategies: from ‘Paris of the South’ to the Capital of West Mediterranean, GeoJournal, 51, 57-63.
Oç, T. & Tiesdell, S. (1997). The Death and Life of City Centres, Safer City Centres: Reviving the Public Realm, (ed.) T Oc ve S. Tiesdell, Londra: Paul Chapman Publishing.
Özçakı, M. (2014), Sulukule Mahallesi’nde 1Modernlik” İsteğinin İfadesi ve Etkileri, Uluslararası Hakemli Tasarım ve Mimarlık Dergisi, (1).
Özden, P. P. (2001). Kentsel Yenileme Uygulamalarında Yerel Yönetimlerin Rolü Üzerine Düşünceler ve İstanbul Örneği. İstanbul Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 23-24:255-270.
Özden, P. P. (2010a). Kentsel Yenilemenin Unutulan Öğesi: Toplumsal Yenilenme. Türkiye Perspektifinden Kent Sosyolojisi Çalışmaları, (ed.), C. Geray ve R. Keleş, Örgün Yayınevi, 267-308.
Özden, P. P. (2010b). Türkiye’de Kentsel Dönüşüm Politikaları ve Mevzuatına Eleştirel Bir Bakış, Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
Pérouse, J. F. (2011). İstanbul’la Yüzleşme Denemeleri, (çev.) İ. Kurşunlugil Tuncer, İstanbul: İletişim Yayınları.
Pugalis, L. & Giddings, B. (2011). A Renewed Right to Urban Life: A Twenty- First Century Engagement with Lefebvre’s Initial “Cry”, Architectural Theory Review, 16(3), 278-295.
Purcell, M. (2002), Excavating Lefebvre: The Right to the City and its Urban Politics of the Inhabitant, GeoJournal, 58, 98-158.
Roberts, P. & Sykes, H. (2000). Urban Regeneration, A Handbook, Londra: Sage Publications.
Roberts, P. (2000). The Evolution, Definition and Purpose Of Urban Regeneration, Urban Regeneration (ed.) Peter Roberts, Hugh Sykes, Thousand Oaks, , New Delhi: Sage Publications.
Rossi, A. (2006). Şehrin Mimarisi, (çev.) N. Gürbilek, İstanbul: Kanat Yayınevi.
Sadri, S. Z. (2013). Kentsel Dönüşüm ve Kentte İnsan Hakları. Kentsel Dönüşüm ve İnsan Hakları (ed.) Kalem Berk, S., Uyan Semerci, P., İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2-16.
Saraç, M. (2015). Kentsel Dönüşüm ve Gelişimi, Sosyal Boyutu. Ankara: Adalet Yayınevi.
Schubert, D. (1996). Yenileme ya da Onarma: Kentleri Modernleştirmede Madalyonun İki Yüzü, Defter Dergisi, 26, 59-82.
Seydioğulları, H. S. (2016). Yeni Yasal Düzenlemelerle Kentsel Dönüşüm. Planlama Dergisi, 26(1):51-64.
Tekeli, İ. (2003). Kentleri Dönüşüm Mekânı Olarak Düşünmek, Kentsel Dönüşüm Sempozyumu, TMMOB Şehir Plancıları Odası, Yıldız Teknik Üniversitesi, İstanbul, 11-13 Haziran 2003, 2-7.
Tekeli, İ. (2009). Konut Sorununu Konut Sunum Biçimleriyle Düşünmek, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
Tekeli, İ. (2011). Kentleri Dönüşüm Mekânı Olarak Düşünmek, Kent, Kentli Hakları, Kentselleşme ve Kentsel Dönüşüm, (ed.) İ. Tekeli, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
UNESCO, (2005). International Public Debates Urban Policies and the Right to the City. Urban Policies and the Right to the City, Paris, 2005.
Uslu A. & Yetim, L. (2006). Çağdaş Kentsel Çevre Yaratma Çabalarına Bir Örnek: Ankara Portakal Çiçeği Vadisi Kentsel Dönüşüm Projesi, Tekirdağ Ziraat Fakültesi Dergisi, 3(2), 169-179.
Uysal, Ü. E. (2006). Soylulaştırma Kuramlarının İstanbul’da Uygulanabilirliği Cihangir Örneği. Planlama Dergisi, 2, 77-91.
Vardar, N. (2012). https://m.bianet.org/kurdi/kent/141339-fatih-belediyesi-nin-fener-balat-ayvansaray-da-acelesi-var, [Erişim tarihi: 02.03.2022].
Yedekçi, G. (2015). Dünya’da ve Türkiye’de Uygulanmış Örnekleri ve Özgün Dönüşüm Önerisi ile Kentsel Dönüşüm, İstanbul: Mimarlık Vakfı İktisadi İşletmesi.
Yolcu, F. (2021). Türkiye'de Kentsel Dönüşümün Yasalar ve Aktörler Üzerinden Dönemsel Olarak Değerlendirilmesi, Planlama Dergisi, 31(3), 393-401.

Başlangıç: 2019
Yayıncı: Fatma BÜNYAN ÜNEL