Siyah Afrika'da Osmanlı Şehirleri

Osmanlı Devleti Siyah Afrika'nın önemli bölgelerinde dört yüzyıl boyunca hâkim olmasına rağmen, Afrika şehirlerinin Osmanlı dönemi üzerinde, o oranda zengin bir araştırmanın varlığından söz etmek mümkün değildir. Seyyahların yazdıklarının yanı sıra, dünyanın önemli arşivlerinde konu ile ilgili oldukça zengin bir malzeme bulunmaktadır. Mesela, İstanbul'daki Başbakanlık Osmanlı Arşivi'ni ve Londra'daki İngiliz arşivlerini örnek olarak verebiliriz. Ayrıca Afrika'da bulunan yerel arşivler de hatırlanmalıdır. Bu yazıda, Afrika şehirlerinin Osmanlı dönemi hakkında yapılan çalışmaların ve kaynakların bir değerlendirmesini yapmak amaçlanmıştır. Ancak, bu önemli konunun daha derinlikli bir biçimde araştırılması ve gündeme getirilmesi için, daha geniş bir araştırmacı grubunun birlikte yapacakları daha kapsamlı çalışmalara ihtiyaç bulunmaktadır.

Anahtar Kelimeler:

Afrika, Afrika Şehirleri, Osmanlı Şehirleri, Doğu Afrika, Kızıldeniz.

The Ottoman Cities in Black Africa

Although the Ottomans had been ruling important part of black Africa for four centuries, there is no intensive study concerning the African cities during that period. With addition to the travelers' collection and memories, there are rich materials in many world archives such as the Ottomans Archives in Istanbul and the British National Archives in London, beside the African states' national record offices. Co-operative researches are recommended to draw attention to this important issue.

Keywords:

Africa, African Cities, Ottomans Cities, East Africa, Red Sea.,

PDF

___

Başbakanlık Osmanlı Arşivi (İstanbul), BOA: Hariciye Siyasi Dosyaları, Hatt-ı Humâyûn, İrade-i Dahiliye, İrade-i Meclis-i Vâlâ, İrade-i Mesail-i Mühimme, İrâde-i Mısır, Kâmil Kepeci Tasnifi Defterleri, Mısır Mühimmesi, Mısır Hulase Defterleri, Mühimme Defterleri, Yıldız Tasnifi, Sadaret Mektubî Umum Vilayet Yazışmalarına Ait Belgeler (A. MKT. UM), Sadaret Mektubî Kalemi Mühimme Kalemi (Odasi) Siyah Afrika’da Osmanl› fiehirleri 157
42 Ahmed Buşarb, “Musahametü’l-vesâ’ik el-Bortokaliye fî kitâbeti Tarihi’l-Gazvi’l-Burtukalîli sevahili’l-Mağrib ve’l-Bahri’l-Ahmer ve’l-Halici’l-Arabî”, el-Vesîka, 1987, sy. 10, Bahreyn, s. 144-183.
Belgeleri (A. MKT. MHM), Sadaret Mektubî Kalemi Meclis-i Vâlâ Yazışmalarına Ait Belgeler (A. MKT. MVL), Sadaret Mektubî Kalemi Nezaret ve Devâir Yazışmalarına Ait Belgeler (A. MKT. NZD). İngiliz Foreign Office (F.O.). İngiliz War Office (W.O.).
Barros, João de, ‘’Uma Geografia Quinhentista’’, [Luciano Ribeiro (ed.)], STVDIA, 1961, sy. 7, Lizbon, s. 151-318.
el-Himyerî, Muhammed İbn Abdelmun‘im, er-Revzu’l-mi‘târ fî Haberi’l-aktâr, Beyrut, 1975.
Emerson Peck, W., Quarantine Island Suakin, Scale 1:1200, War Office, Intelligence Branch, Londra, 1884.
Fre, Zeremamiam. Pastoral Development in Eritrea and Eastern Sudan: Implications for Livestock Extension Programmes, University of Reading, 1989.
Great Britain, War Office, Sketch of Country Included Between the Routes Suakin - Berber and Massawa-Kassala, War Office, Intelligence Branch, Londra, 1886-1890.
İbn Cübeyr, ebu’l-Hasan Muhammed ibn Ahmed, Rihletu İbn Cübeyr, Beyrut, 1980.
İbn İyâs, Bedâyi‘ü’z-zuhûr fî vekâyi‘ü’d-duhûr, c. V, Kahire, 1961.
İbn Manzûr, Ebu’l-Fazl Cemaluddin Muhammed ibn Mükerrem, Lisanu’l-Arab, c. III, Beyrut, 1300.
Kavas, Ahmet, “Türkiye’de Osmanlı Afrikası Araştırmaları”, Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, 2003, c. 1, sy. 2, s. 513-528.
Kavas, Ahmet, Geçmişten Günümüze Afrika, İstanbul: Kitabevi Yay., 2005.
Neillands, Robin, The Dervish Wars: Gordon And Kitchener in the Sudan 1880-1898, Londra, 1996.
Robson, Brian, Fuzzy-Wuzzy: the Campaigns in the Eastern Sudan, 1884-85, Tunbridge Wells, 1993.
Warner, Philip, The Rise and Fall of an African Empire, Londra, 1973.