Bu araştırma XX. Yüzyıl başında Osmanlı Türkleri ile Kırım, İdil-Ural, Kafkasya ve Orta Asya'da yaşayan Rusya Türkleri arasındaki eğitim ilişkilerini ele almaktadır. Hâtıralar, seyahat notları ve özellikle de II. Meşrûtiyet dönemi Türk basınında çıkan yazılara dayanılarak, bu ilişkilerin mahiyeti konusunda ipuçları elde edilmeye çalışılmıştır. Makale öncelikle Osmanlı aydınlarının Rusya Türklerinin eğitimi hakkındaki görüşlerini sorgulanmaktadır. Diğer taraftan Rusya'lı Türk aydınların Osmanlı eğitim sistemi hakkındaki eleştirileri ve çözüm önerileri de tespit edilmeye çalışılmıştır. Meşrutiyet dönemi basınında çok önemli yer tutan bu görüş ve eleştirilerin somut olarak ne derece etkili olduğunu tespit etmek güç olsa da, farklı ve zengin bir deneyim sundukları açıkça görülmektedir.

This survey examines the educational aspect of the relationship between the Turkic people of Russia and the Ottoman Turks. By examining the memoirs, travel accounts and especially the press of the Turkish Constitutional Period (1908-1918), the study tries to determine the context of this relationship. The survey primarily questions the thoughts of the Ottoman intellectuals on the education of the Turkic people in Russia. At the same time, it reveals the criticism and solutions offered by the Turkic intellectuals of Russia on the Turkish educational system. Finally, the study discloses that the Turkic immigrant intellectuals provided a different perspective and a rich experience concerning the educational reform, although it is difficult to estimate the degree of their effectiveness in concrete.