Hasan Hikmet’in hayatı, şahsiyeti ve sebilürreşâd mecmuası ile ilişkisi
Sokullu Mehmet Paşa’nın soyundan gelen Hasan Hikmet Bey, 1894 yılında Üsküdar’da doğar. İlk ve orta tahsilini Üsküdar’da, lise tahsilini Vefa İdadisi’nde, yüksek tahsilini de Hukuk Fakültesi’nde yapar. Vefa Lisesi’nde okurken, yeni çıkmaya başlayan Sırat-ı Müstakim dergisi ile tanışır. Bu vesileyle Mehmet Akif ve Eşref Edib’i tanır. Yine aynı dönemde İttihatçıların ısrarıyla İttihat ve Terakki Cemiyeti’ne üye olduysa da kısa bir süre sonra pişman olur. I. Dünya Savaşı’nın başlaması üzerine muhabere yedek subayı olarak doğu cephesine sevkedilir. Mütareke’den sonra hem yarım kalan tahsilini tamamlar hem de İstanbul Belediyesi’nde çalışmaya başlar. 1923-1925 yılları arasında, Sebilürreşâd mecmuasında “İçtimâiyâtta Garpçılık ve Bozgunculuk” üst başlığıyla yazılar yazar. Bu yazılarda genellikle sosyoloji, sosyal psikoloji, teoloji, eğitim ve edebiyat biliminin alanına giren konuları ele alır. 1925 yılında, Takrîr-i Sükûn Kanunu ile Sebilürreşâd mecmuasının kapatılmasından sonra, yayın hayatından çekilir, sadece mesleğiyle ve ailesiyle meşgul olur. Tek Parti döneminde sadece Eşref Edib Bey’le görüşür. Çok partili hayata geçtikten sonra, Eşref Edib’le görüşmeleri artsa da Sebilürreşâd’da artık herhangi bir yazısı çıkmaz. İlim Yayma Cemiyeti’nin de kurucularından olan Hasan Hikmet Bey, 1976 yılında vefat eder.
Theandlife and character of Hasan Hikmet his relationship with sebilurreshad
Hasan Hikmet, who was descended of from Sokullu Mehmet Pasha, was born in Uskudar in 1894. He was graduated from primary and secondary schools in Uskudar. After finishing the Vefa High School, he enrolled in the Faculty of Law at Istanbul University. While he was a student in the Vefa High School, he came across the newly publishing journal, Sırat-ı Müstakim. Hereby, he met Mehmed Akif and Eşref Edib. In the same period, he had been affiliated to the Committee of Union and Progress with insistence of the committee members, but after a while he bitterly regretted. With the start of the First World War, he was sent to the Eastern Front as a correspondence officer. After the Armistice of Mondros, he started to finish his education and got a work in Istanbul Municipality. He wrote a lot of articles with the title of “İçtimaiyâtta Garpçılık ve Bozgunculuk” in the journal of Sebilürreşad between 1923 and 1925. In this articles, he discussed a lot of topics, related with sociology, socio- psychology, theology, education and literature in detail. Sebilürreşad was shut down by the Takrîr-i Sükûn Law in 1925. After this, he withdrew himself from press and he focused on his family and his work. He just met with Eşref Edib during the single party era. After passing into the multi-party system, his connection with Eşref Edib increased but he did not write anything for Sebilürreşad. Hasan Hikmet, one of the founders of the Ilim Yayma Cemiyeti, passed away in 1976.
___
- AKGÜNDÜZ, Ahmed, Arşiv Belgeleri Işığında Sayıştay Tarihi, Sayıştay Yayın İşleri Müdürlüğü, Ankara, 1997, 391 s.
- BOA, 604 Mustafa Mestan Efendi.
- BOA, Dosya No: 91 / 417.
- CEYHAN, Abdullah, Sırat-ı Müstakîm ve Sebîlürreşad Mecmuaları Fihristi, Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, Ankara, 1991.
- DEBUS, Esther, (Çeviri: Atilla Dirim), Sebilürreşâd (Kemalizm Öncesi ve Sonrası Dönemdeki İslamcı Muhalefete Dair Karşılaştırmalı Bir Araştırma), Libra Kitapçılık ve Yayıncılık, İstanbul, 2009.
- EKİCİ, M. Zeki, Sebilürreşâd Mecmuasının XX, XXI, XXII, XXIII, XXIV, XXV’nci Cildlerinin Sistematik Tedkîk ve Bibliyografik İndeksi, Tezi Yöneten: Prof. Dr. Ömer Faruk Akün, (İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi, Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü Mezuniyet Tezi), İstanbul 1978. Tez No: 1883.
- Eminönü Belediyesi Evlendirme Dairesi, Evlenme İşleri Memurluğuna Mahsus Sicil Defteri, No: 15460.
- Eşref Edib, İstiklal Mahkemelerinde (Sebilürreşâd’ın Romanı), (Haz. Ferit Gün), Beyan Yayınları, İstanbul, 2002.
- Eşref Edib, Mehmed Akif Hayatı, Eserleri ve 70 Muharririn Yazıları, Asarı İlmiye Kütüphanesi Neşriyatı, 1357-1938.
- H. Hikmet, “İlmî Bir Hâdise: Mehmet Akif İçin Yazılan Kitabın Tahlili”, Yeni Sabah, 9 Kanunusani 1939.
- İstanbul Büyükşehir Belediyesi Arşivi, 148 Sicil Numaralı Hasan Hikmet Demirbağ Dosyası
- KARA, İsmail – İBANOĞLU, Fulya, Matbuatta Mehmet Akif (1936-1940), Zeytinburnu Belediyesi Kültür Yayınları, İstanbul, 2011.
- KASAP, Murat, Osmanlı Gürcüleri, Gürcistan Dostluk Derneği Yayınları, İstanbul, 2010.
- KUNERALP, Sinan, Son Dönem Osmanlı Erkân ve Ricali (1839- 1922),(Prosopografik Rehber), İsis Ltd., 2. Baskı, İstanbul, 2003.
- MUHAMMEDÎ, Hayriye, Vefa Lisesi’nin Eğitim Tarihimizdeki Yeri ve Önemi, (İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi), İstanbul 2006.
- ÖZTUNA, Yılmaz, Devletler ve Hanedanlar, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara, 1996, c.2, 1224 s.
- Sebilürreşâd, c: 21, Aded: 528-529., 30 Ramazan 1341/16 Mayıs 1339, s: 61- 63.
- Sebilürreşâd, c: 25, Aded: 639, 25 Receb 1343/19 Şubat 1341, s: 228-229.
- TOPUZ, Hıfzı, 100 Soruda Türk Basın Tarihi, Gerçek Yayınevi, İstanbul, Mart 1973, 270 s.
- YÜCEL, Hasan Ali, Türkiye’de Orta Öğretim, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara, 1994.
- http://vatandas.yargitay.gov.tr/proxyYargitay/jsp/yargitay_jsp/yargitayDosyaSo rguDaire.html (Erişim Tarihi: 10.03.2013)
- http://www.iyc.org.tr/?q=3&h=243 (Erişim Tarihi: 10.03.2013)
- Başlangıç: 1925
- Yayıncı: İstanbul Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü
Sayıdaki Diğer Makaleler
XV. Yüzyıl sonlarında Saruhan sancağı’nda piyâde teşkilatı, yaya çiftlikleri ve demografik yapı
Osman Nuri Ergin: Hayatı, şahsiyeti ve eserleri (1883-1961)
Hüseyin Rahmi gürpınar’ın mürebbiye ve şıpsevdi romanlarında yanlış batılılaşma
Hasan Hikmet’in hayatı, şahsiyeti ve sebilürreşâd mecmuası ile ilişkisi