GEÇ DÖNEM ÇAĞATAY TÜRKÇESİ İLE ANONİM BİR FÂTİHA TEFSİRİ GEÇ DÖNEM ÇAĞATAY TÜRKÇESİ İLE ANONİM BİR FÂTİHA TEFSİRİ

ÖZ Kur"an-ı Kerîm"in tamamıyla veya sûreler hâlinde tercüme ve tefsirinin yapılması Türk dili tarihi açısından son derece önemlidir. Günümüze ulaşmış sûre tefsirlerinin Kur"an-ı Kerîm"in tamamıyla veya sûreler hâlinde tercüme ve tefsirinin yapılması sayısı oldukça fazladır. Bu sûreler genellikle Yasin, Fâtiha, ve İhlas sûreleridir. Türk dili tarihi açısından son derece önemlidir. Günümüze ulaşmış sûre tefsirlerinin Kur"an"ın Doğu Türkçesi ile yazılmış sekiz tercüme ve tefsirli tercümesinin olduğu sayısı oldukça fazladır. Bu sûreler genellikle Yasin, Fâtiha, ve İhlas sûreleridir. bilinmektedir. Kur"an"ın Anadolu Türkçesine çevirileri ise Selçuklulardan sonra Kur"an"ın Doğu Türkçesi ile yazılmış sekiz tercüme ve tefsirli tercümesinin olduğu kurulan Beylikler Devrinde başlamıştır. Bu sahada yapılan ilk çeviriler satır arası bilinmektedir. Kur"an"ın Anadolu Türkçesine çevirileri ise Selçuklulardan sonra çeviriden ziyade tefsirli çeviriler olup genellikle kısa sûre tefsirleridir. İncelemeye kurulan Beylikler Devrinde başlamıştır. Bu sahada yapılan ilk çeviriler satır arası konu olan metin geç dönem Çağatay Türkçesi ile yazılmış bir Fâtiha tefsiridir. çeviriden ziyade tefsirli çeviriler olup genellikle kısa sûre tefsirleridir. İncelemeye Tahkiyeli bir anlatıma sahip olan metin son derece canlı bir üslupla okuyucuyu konu olan metin geç dönem Çağatay Türkçesi ile yazılmış bir Fâtiha tefsiridir. etkileme gayesiyle kaleme alınmıştır. etkileme gayesiyle kaleme alınmıştır. Tahkiyeli bir anlatıma sahip olan metin son derece canlı bir üslupla okuyucuyu

FÂTIHA EXEGESIS IN LATE TERM CHAGATAY TURKA FÂTIHA EXEGESIS IN LATE TERM CHAGATAY TURKIC

ABSTRACT The translation and exegesis (tafsir) of the Qur‟an, either as a whole or as surahs, are very important in terms of Turkish language history. A great number of surahs have The translation and exegesis (tafsir) of the Qur‟an, either as a whole or as surahs, are been translated; these surahs are commonly of Yasin, Fâtiha and İhlâs. It is known very important in terms of Turkish language history. A great number of surahs have that there are eight translations and exegeses of the Qur‟an written in Eastern Turkish. been translated; these surahs are commonly of Yasin, Fâtiha and İhlâs. It is known The translations of the Qur‟an into the Anatolian Turkish started in the principal that there are eight translations and exegeses of the Qur‟an written in Eastern Turkish. period established after the Seljuks. The first translations made in this field were The translations of the Qur‟an into the Anatolian Turkish started in the principal largely interpretive translations as opposed to interlinear translations and are usually period established after the Seljuks. The first translations made in this field were translated from short surahs. The subject of this examination is a Fâtiha exegesis text largely interpretive translations as opposed to interlinear translations and are usually written in Chagatay Turkish. With its well-structured narrative, the text has been translated from short surahs. The subject of this examination is a Fâtiha exegesis text written in an extremely lively manner with the intention of influencing the reader. written in an extremely lively manner with the intention of influencing the reader

PDF

___

ATA, Aysu, Kısasü’l Enbiya II (Dizin), Türk Dil Kurumu Yayınları, 681-2, Ankara, 1997.
__________, Nehcü’l Ferâdis, Türk Dil Kurumu Yayınları: 518, Ankara, 1998.
__________, Türkçe İlk Kur’an Tercümesi (Rylands Nüshası), Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, 2004, s. XIII.
ARAT, Reşid Rahmetî, Makaleler, Cilt I, Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü, Ankara, 1987.
ARGUNŞAH, Mustafa, Tarihi Türk Lehçeleri -Çağatay Türkçesi, Kesit Yayınları, İstanbul, 2013.
Kaşgarlı Mahmud, Divanü Lügati’t-Türk Tercümesi, Çev. Besim ATALAY, Ankara, c. I, 1939, s. 31-32.
BALCI, Medine, Kur’an-ı Kerim Meal ve Kelime Kelime Meali, Ebrar Yayınları: 2, c. II, İstanbul, 1993.
ÇANTAY, Hasan Basri, Tefsirli Kur’ân Meâli 1, Risale Yayınları, İstanbul, 2005.
DEVELLİOĞLU, Ferit, Osmanlıca - Türkçe Ansiklopedik Lûgat, Aydın Kitabevi, Ankara, 2000.
ECKMANN, János, “Kur’an’ın Doğu Türkçesine Tercümeleri”, Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, XXI, İstanbul, 1974, s. 20.
__________, Çağatayca El Kitabı, Çev. Günay KARAAĞAÇ, İstanbul Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi Yayınları, No 3412, İstanbul, 1988, s. 12.
ERCİLASUN, Ahmet Bican, Başlangıçtan Yirminci Yüzyıla Türk Dili Tarihi, Akçağ Yayınları, Ankara, 2005.
ERDOĞAN, Abdülkadir, “Kur’an Tercümelerinin Dil Bakımından Değerleri”, Vakıflar Dergisi, c. I, 1938, s. 47-41.
ERGİN, Muharrem, Türk Dil Bilgisi, Bayrak Basım/Yayım/Tanıtım, İstanbul, 1999.
ERSOYLU, Halil, “Eski Türkiye Türkçesi Metinlerinde Kullanılan Elifli Vav”, Hasan Eren Armağanı, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, s.139.
GABAİN, A. Von, Eski Türkçenin Grameri, Çev. Mehmet AKALIN, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, 2003, s.41.
HACIEMİNOĞLU, Necmettin, Harezm Türkçesi ve Grameri, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, No: 3405, Ankara, 1997.
__________, Karahanlı Türkçesi Grameri, Türk Dil Kurumu Yayınları: 638, İkinci Baskı, Ankara, 2003.
HAMİDULLAH, Muhammed, “Kur’an-ı Kerim’in Türkçe Yazma Tercümeleri”, Türkiyat Mecmuası, c. XIV, İstanbul, 1964, s. 64-80.
İNAN, Abdülkadir, “Kur’an’ın Eski Türkçe ve Oğuz-Osmanlıca Çevirileri Üzerine Notlar”, Türk Dili I/6, Nisan 1952, s. 81.
__________, “Kur’an’ın Eski Türkçe ve Oğuz-Osmanlıca Çevirileri Üzerine Notlar”, Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten, S. 1960, s. 81.
__________, Kur’an-ı Kerim’in Türkçe Tercemeleri Üzerinde Bir İnceleme, Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, Ankara, 1961, s. 8.
KARABACAK, Esra, An Interlinear Translation of the Qur’an Into Old Anatolian Turkish, Harward University, 1994.
KARASOY, Yakup, Satıraltı Tercümeli Bir Fıkıh Kitabı, Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Yayınları: 4, Konya, 2004.
KORKMAZ, Zeynep, Türkçede Eklerin Kullanılış Şekilleri ve Ek Kalıplaşması Olayları, Türk Dil Kurumu Yayınları: 598, Ankara, 2000.
__________, “Eski Anadolu Türkçesinde İmlâ-Fonoloji Bağlantısı Üzerine Notlar”, Türk Dili Üzerine Araştırmalar, c. 1, Ankara, s. 498.
SAĞOL, Gülden, Harezm Türkçesi Satır Arası Kur’an Tercümesi, Harward Üniversitesi, Yakındoğu Dilleri ve Medeniyetleri Bölümü, 1993, s. XXV.
TABAKLAR, Özcan, “Anadolu Sahasında Yazılmış Bir Sure Tefsiri”, İlmî Araştırmalar, S. 16, İstanbul, 2003.
TEKİN, Şinasi, “Eski Türk Yazı Dillerinin Özellikleri Üzerine Düşünceler ve Bunların Teşekkülü ile Türk Siyasî Birlikleri Arasındaki İlişkiler”, Tarih ve Toplum, 101, 1992, s. 13.
__________, İştikakçının Köşesi, Simurg Yayıları 41, İstanbul, 2001, s. 40-42.
TOGAN, Zeki Velidi, Kur’an ve Türkler, Kayı Yayınları: 3 İstanbul, 1971, s.19.
TOPALOĞLU, Ahmet, XV. Yüzyıl Başlarında Yapılmış Kur’an Tercümesi, İkinci Cilt (Sözlük), Kültür Bakanlığı Yayınları: 300, İstanbul, 1978.
TOPARLI, Recep, Kıpçak Türkçesi Sözlüğü, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, 2003.
YELTEN, Muhammet, “Anadolu Sahasında Yapılmış Sure Tefsirleri ve Bu Tefsirlerin Türk Dili Açısından Önemi”, İlmî Araştırmalar, 9, İstanbul, 2000, s. 249-254.
YÜCE, Nuri, “Türk Dili”, İslam Ansiklopedisi, İstanbul, 1988, c. XII/II, s. 487.