Türkçenin Söz Varlığını Belirlemede Derlem Dilbilim Uygulamaları

Bu çalışma 2007 yılından bu yana Türkçenin söz varlığı üzerine derlem tabanlı olarak yürütülen projeleri alanyazına tanıtmayı amaçlamaktadır. 2007 yılında derlem dilbilim yöntem ve teknikleri kullanılarak ortaya koyulan ilk bilimsel çalışma olan Türkiye Türkçesinde Belirteçlerin Fiillerle Birliktelik Kullanımları ve Eş dizimliliği başlıklı doktora tezinin ardından Türkçede farklı sözcük türlerine yönelik sözlük bilim temelinde başkaca derlem tabanlıçalışmalar da yürütülmüştür. Söz konusu çalışmaların büyük bir kısmı TÜBİTAK tarafından desteklenen ulusal araştırma projeleri olarak tamamlanmıştır. Bu çalışmalar arasından üniversitelerin bilimsel araştırma projeleri birimlerince desteklenenler de vardır. Yürütülen tüm bu projelerin ana eksenini Türkçenin söz varlığı oluşturmuştur. Bu anlamda tanıtılacak olan projelerden ilki Türkçede sözlük birimsel sıfatların birliktelik kullanımlarıve eşdizimliliklerini konu alan araştırma projesidir. Diğeri ise yine, Türkçede sözlükbirimsel olarak tanımlı fiillerin derlem denetimi ve derlem tabanlı sözlüğüdür. Oluşturulan derlemler üzerinden araştırma konusu yapılan diğer bir dilbilgisel kategori ise Türkiye Türkçesinde fiilimsilerdir. Araştırma konusu yapılan ana eksenin son halkasınıhâlen devam etmekte olan Türkiye Türkçesinde sözlükbirimsel adlar oluşturmaktadır. Öte yandan birtakım özel alan derlemleri olarak yine söz varlığınıbelirlemek amacıyla çocuk yazınıve göz bilimi(oftalmoloji) üzerine yürütülen çalışmalar da bu eksende sıralanabilir. Türkçede ikili tekrarlarve argosöz varlığıda derleme dayalı çalışmalarla bugün için ortaya koyulmuşsöz varlığıunsurlarıolarak alanyazında yerini almıştır. Özetle, derlemler üzerinden Türkçede belirteçler, fiiller, sıfatlar,adlar ve fiilimsilerbirer sözcük türüolarak ortaya koyulmuş; Türk çocuk yazınının söz varlığıve gözbilim terimleriilgili yöntemle açıklığa kavuşturulmuş; argo söz varlığıve ikili tekrar yapılarıTürkçedeki kullanımları açısından belirlenmiştir. Bu anlamda, diğer bir proje ise Gerçek Yaşam Temelli Okul Sözlüğü Uygulamaları başlıklı ulusal araştırma projesidir.

Corpus Linguistics Applications in Determining the Vocabulary of Turkish

This study aims to introduce the projects which have been carried out since 2007 on the basis of Turkish lexicon corpus. After the completion of the first doctoral thesis applying corpus linguistics methods and techniques in 2007 which is titled “Co-occurrence and collocations of adverbs with verbs in Turkish”, further corpus-based studies on different word types in Turkey Turkish have been conducted on the basis of lexicography. Most of these studies have been completed as national research projects supported by TÜBİTAK. Among these studies, there are also those supported by scientific research projects units of universities. The central theme of all these projects was Turkey Turkish lexicon. The first of the projects to be introduced in this sense is the research project on the co-occurrence and collocations of adjectives as lexical units in Turkey Turkish. The other project is “Corpus Control and Corpus Based Dictionary of Verbs in Turkish Vocabulary”. Another grammatical category that is the subject of the study conducted on the created corpus is verbals in Turkey Turkish. The last theme consisted the research is the ongoing study of nouns in Turkey Turkish lexicon. On the other hand, as a number of special field corpora, studies on children's literature and ophthalmology can also be listed in this axis. Double reduplication in Turkey Turkish and slang lexicon have also taken their place in the literature as elements of lexicon that have been determined with corpus-based studies. In summary, adverbs, verbs, adjectives, nouns and verbs in Turkish have been presented as word types through corpora; the Turkish lexicon of children's writing and ophthalmology terms have been clarified with the related method; slang lexicon and double reduplication were determined in terms of their use in Turkish. In this sense, another project is a national research project titled “Real Life Based School Dictionary Applications”.

PDF

___

Aktunç, H. (2008). Büyük argo sözlük. Ankara. YKY Yayınları.
Başkan, Ö. (1974). Terimlerde özleşme sorunu, Türk Dili Araştırmaları Yıllığı: Belleten, Ankara, TDK Yayınları.
Gökberk, M. (1974). Tarihsel arka planı bakımından cumhuriyet döneminde bilim dili, Türk Dili Dergisi, 272: 383-400.
http://turkcederlem.mersin.edu.tr/ ET: 01.02.2020
http://derlem.mersin.edu.tr/gozbilim/ ET: 01.02.2020
http://turkcederlem.mersin.edu.tr/esdizim/ ET: 01.02.2020
http://turkcederlem.mersin.edu.tr/fiilimsi/ ET: 01.02.2020
http://turkcederlem.mersin.edu.tr/fiiller/ ET: 01.02.2020
http://turkcederlem.mersin.edu.tr/okulsozluk/ ET: 01.02.2020
Kefeli, E. (2002). Edebiyat argo ilişkisi. E. Gürsoy-Naskali ve G. Sağol Editör, Türk kültüründe argo içinde. Haarlem, Hollanda.
Kocaman, A. (1982). Bilim dili üzerine düşünceler. Türk Dili Dergisi, 364: 708-709.
Korkmaz, Z. (2001). Bilim dili ve Türkçe. Türk Dili Dergisi, 364: 198-201.
Köksal, A. (1983). Bilim dili, Türk Dili Dergisi, 219: 248-251.
Kuleli, Ömer (1983), Bilim dili Türkçe, Türk Dili Dergisi, 374: 68-72.
Maxwell, K. (2006). A new word is born: how do new words make it into dictionaries? MED Magazine, S: 38.
McEnery, T., vd. (2006). Corpus-based language studies an advanced resource book. New York: Routledge.
Özdemir, E. (1970). Öz Türkçe: bilim dili, Türk Dili Dergisi, 224: 149-152.
Özkan B. (2013). Yöntem ve uygulama açısından ‘Türkiye Türkçesi söz varlığının derlem tabanlı sözlüğü’, bilig, Sayı: 66. Yaz 2013. 149-178. https://doi.org/10.12995/bilig.2013.6607
Özkan, B vd. (2014). Türkçe üzerine derlem dilbilim uygulamaları. Karahan Kitabevi. Adana.
Özkan, B. (2010). Türkiye Türkçesinde ikili tekrarlar -derlem tabanlı bir uygulama-. Çukurova Üniversitesi Bap Birimi, EF-2008-BAP-11 Numaralı Araştırma Projesi, Adana.
Özkan, B. (2011). Bilim dili olarak Türkçe: gözbilim terimleri üzerine derlem tabanlı bir araştırma. Mersin Üniversitesi Bap Birimi, BAP-EF TE (BÖ) 2010-4 A Numaralı Araştırma Projesi, Mersin.
Özkan, B. (2011). Türkiye Türkçesinde belirteçlerle fiillerin birlikte kullanılması ve eş dizimlilikleri. Ankara: TDK Yayınları: 1031.
Özkan, B. (2012). Türkiye Türkçesi söz varlığında sıfatların eşdizimliliği -derlem tabanlı bir uygulama-. Ulusal Araştırma Projesi, TÜBİTAK-SOBAG-109K104, Mersin.
Özkan, B. (2019). Türkiye Türkçesinde ikili tekrarlar –derlem tabanlı bir uygulama-. PegamA Yayınları. Ankara. https://doi.org/10.14527/9786052418888
Türkçe Sözlük, 2005 ve 2011. TDK Yayınları.

Turkish Studies - Language and Literature-Cover

ISSN: 2667-5641
Yayın Aralığı: Yılda 4 Sayı
Başlangıç: 2006
Yayıncı: ASOS Eğitim Bilişim Danışmanlık Otomasyon Yayıncılık Reklam Sanayi ve Ticaret LTD ŞTİ