Behcetü’l-Hadâik’taki Fiilimsiler ve Bunların Kullanılışı Üzerine Karşılaştırmalı Bir Değerlendirme

İçerisinde Doğu Türkçesi ve Batı Türkçesine ait dil özellikleri barındıran eserlere karışık dilli denmektedir. Behcetü’l-Hadâik da Kıssa-yı Yusuf ve Feraiz Kitabı ile birlikte karışık dilli olarak nitelendirilen eserlerden biridir. Behcetü’l-Hadâik, bir öğüt kitabıdır. Eser, Sadettin Buluç tarafından bulunmuştur. Eserin bütününün neşrini Mustafa Canpolat yapmıştır. Behcetü’l-Hadâik ve diğer karışık dilli eserlerle ilgili Doğu Türkçesi ve Batı Türkçesine ait dil özelliklerini gösteren karşılaştırmalı incelemeler ile istatistiki verilere dayanan araştırmalar yapılmamıştır. Dolayısıyla bu eserlerin niçin karışık dilli kabul edildikleri ile ilgili somut veriler henüz ortaya konmamıştır. Bu çalışmada öncelikle Behcetü’l-Hadâik eserindeki fiilimsiler tespit edilecektir. Fiilimsiler, Türkçenin asli unsurlarından biridir ve Eski Türkçeden bu yana Türkçede işlek bir biçimde kullanılagelmişlerdir. Behcetü’l-Hadâik’taki fiilimsiler tespit edildikten sonra, bu fiilimsilerin Karahanlı, Harezm, Kıpçak ve Eski Anadolu Türkçesindeki kullanımlarını incelemek amaçlanmaktadır. Bu bağlamda, yazarı bilinmeyen eserin Ebu Bekr bin Şeyh Ali bin Muhammed tarafından H 703/M 1303 yılında istinsah edilen ve Mustafa Canpolat tarafından neşredilen Bursa nüshası değerlendirilmiş ve Türkçenin tarihi dönemlerinde kullanılan birçok fiilimsinin eserin Bursa nüshasında da kullanıldığı görülmüştür. Eser, 14. yüzyılın başlarında istinsah edilmesine rağmen eserde Karahanlı, Harezm ve Kıpçak Türkçesine özgü daha fazla veri tespit edilmiştir. Bu durum, eserin Doğu Türkçesinden Batı Türkçesine tercüme edildiğini ya da Anadolu’ya daha sonra göç eden birisi tarafından yazıldığını düşündürmektedir.

A Comparative Evaluation of Gerundial and Their Usage in Behcetu’l-Hadaik

The worksthatcontainthe language features belonging to Eastern Turkish and Western Turkish are called mixed language works. Behcetü’l-Hadâik is one of the works that is described as mixed-language together with Kıssa-yı Yusuf and Feraiz Book. Behcetü’l-Hadâik is a book of counsel. This copy was found by Sadettin Buluç. Mustafa Canpolat published the work. Comparative studies showing the language features of Eastern Turkish and Western Turkish related to Behcetü’l-Hadâik and other mixed language works and researches based on statistical data were not conducted. Behcetü’l-Hadâik is a book oftensively in Turkish since Old Turkish. After the detection of the gerundial in Behcetü’l-Hadâik, it is aimed to examine the use of these gerundials in Karahan, Khwarezm, Kipchak and Old Anatolian Turkish. In this context, the Bursa copy of the work written by an unknown author, which was copied by Abu Bakr bin Sheikh Ali bin Muhammad in H 703 / M 1303 and published by Mustafa Canpolat, was evaluated and it was observed that many gerundial works used in the historical periods of Turkish were also used in Bursa copy. Although the work was retained at the beginning of the 14th century, more data specific to Karahan, Khwarezmand Kipchak Turkish were found. This suggests that the work was translated from Eastern Turkish to Western Turkish or written by someone who later migrated to Anatolia.

PDF

___

Akar, A. (2017). Türk dili tarihi. İstanbul: Ötüken Yayınları. Argunşah, M., & Sağol Yüksekkaya, G. (2019). Karahanlıca Harezmce Kıpçakça dersleri. İstanbul: Kesit Yayınları.
Ata, A. (2014). Harezm-Altınordu Türkçesi. Ankara: Ankara Üniversitesi Yayınları.
Atalay, B. (2018). Divanü Lugat-it Türk (Dizin). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Bayraktar, N. (2018). Türkçede fiilimsiler. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Bulduk, T. B. (2019). Behcetü’l-Hadâik ve Kıssa-yı Yusuf’taki Kip Ekleri Üzerine Karşılaştırmalı Bir İnceleme. Tarih Okulu Dergisi, 1956-1977. http://dx.doi.org/10.29228/joh.39926
Canpolat, M. (2018). Behcetü'l-Hadaik Fî Mev'izati'l-Halaik. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Demir, N. (2019). Türkçe ses ve biçim bilgisi. Ankara: Altınordu Yayınları.
Erdem, M., & Sarı, M. (2010). Karışık Dilli Eserlere Farklı Bir Bakış. Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish and Turkic, 390-415.
Ergin, M. (2003). Türk dil bilgisi. İstanbul: Bayrak Basım / Yayım / Tanıtım.
Erol, H. A. (2014). Eski Türkçeden Eski Anadolu Türkçesine anlam değişmeleri. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Gülsevin, G. (2011). Eski Anadolu Türkçesinde ekler. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Hacıeminoğlu, N. (2019). Karahanlı Türkçesi grameri. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Korkmaz, Z. (2013). Türkiye Türkçesinin temeli Oğuz Türkçesinin gelişimi. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Özkan, M. (2000). Türk dilinin gelişme alanları ve Eski Anadolu Türkçesi. İstanbul: Filiz Kitabevi.
Şahin, H. (2015). Eski Anadolu Türkçesi. Ankara: Akçağ Yayınları.
Timurtaş, F. K. (1994). Eski Türkiye Türkçesi. İstanbul: Enderun Kitabevi.
Toparlı, R., Vural, H., & Karaatlı, R. (2014). Kıpçak Türkçesi sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Türk, V., Doğan, Ş., & Şerifoğlu, Y. (2018). Eski Anadolu Türkçesi dersleri. İstanbul: Kesit Yayınları.
Ünlü, S. (2012). Harezm-Altınordu Türkçesi sözlüğü. Konya: Eğitim Kitabevi.
Ünlü, S. (2012). Karahanlı Türkçesi sözlüğü. Konya: Eğitim Kitabevi.

Turkish Studies - Language and Literature-Cover

ISSN: 2667-5641
Yayın Aralığı: Yılda 4 Sayı
Başlangıç: 2006
Yayıncı: ASOS Eğitim Bilişim Danışmanlık Otomasyon Yayıncılık Reklam Sanayi ve Ticaret LTD ŞTİ