Aile Hayatı Bağlamında Türk Kültüründe Ölçülü Sözler
Kültür, bir milleti oluşturan insan topluluğunun geçmişten günümüze taşıdığı önemli bir ortak paydadır. Farklı ortamlarda gelişimini devam ettiren bu paydanın formlarından birini de sözlü aktarıma dayalı gelenek oluşturmaktadır. Sözlü kültür olarak adlandırılan bu geleneğin ürünleri; sosyal, dinî, ahlaki vb. birtakım değerlerin gelecek nesillere aktarımında kilit rol oynayan asli unsurların başında gelir. Sözlü kültür geleneğinin kalıplaşmış ifadeler grubunda yer alan ölçülü sözler ise; tarihsel süreç içerisinde bir milletin edindiği tecrübeyi, dünya görüşünü, duygu ve düşüncelerini edebî sanatlardan da faydalanmak suretiyle gelecek nesillere aktaran ürünler olarak dikkat çekmektedir. Dünya hayatının çeşitli dönemlerine dair tespitlerde bulunan, muhataplarını gelecekte karşılaşacakları zor ve sıkıntılı süreçler için uyaran, karşılaştıkları veya karşılaşabilecekleri zorlukları aşabilmelerine yönelik onlara tavsiyelerde bulunan ölçülü sözlerin kapsamlı bir şekilde incelenmesi gerekmektedir. Atasözlerinde olduğu gibi, az ama etkili sözler olması yönüyle çeşitli değerlerin geleceğe aktarımında kullanılan ölçülü sözler aracılığıyla, aile hayatına dair konularda da önemli tespit ve son derece faydalı tavsiyelerde bulunulur. Ölçülü sözlerin değer aktarımındaki rolüne dikkat çekmeyi amaçlayan bu çalışmada; aile birlikteliğini meydana getiren kadın ve erkeğin özelliklerinden evlenme sırasında doğru eş seçimine, kurulan ailede kalıcılığın sağlanmasından çocuğun aile için ifade ettiği anlamlara kadar aile kurumuna dair önemli tespit ve tavsiyelerin ortaya konulması amaçlanmıştır. Toplumu meydana getiren bireylerde aile tasavvurunun gelişmesi ve Türk aile hayatıyla ilgili araştırmalara bir katkı sağlanması da bu çalışmanın amaçları arasındadır
Measured Words In the Context of Turkish Family Life From the Past to Present
Culture is an important common instrument passed down on from past to present by the human community that constitutes a nation. One of the forms of the culture, which continues its development in different media, is a tradition based on oral transmission. The output of this tradition called oral culture; social, religious, moral, etc. is one of the main elements that play a key role in the transfer of certain values to future generations. On the other hand, The measured words in the group of stereotypes of the oral culture tradition are drawing attention as products transferring the experience, world view, feelings and thoughts of a nation to future generations by making use of literary arts. The measured words that make determinations about various periods of the life of the world, warn their interlocutors about the difficult and troublesome processes they will encounter in the future, and advise them how to overcome the difficulties they face or may experience should be examined comprehensively. As in proverbs, as few but effective words, important determinations and extremely useful recommendations are made on issues related to family life through the measured words used in the transfer of various values to the future. With this study aiming to draw attention to the role of these words in value transfer; It is aimed to reveal important findings and recommendations regarding the institution of the family, from the characteristics of the woman and man that make up the family unity, from the selection of the right spouse for the marriage, from ensuring the permanence in the established family to the meaning the child expresses for the family. to develop the concept of family in individuals who make up the society and to contribute to the research on Turkish family life is also among the aims of this study
___
- Adler, A. (2018). İnsanı tanıma sanatı (K. Şipal, Çev.). Say Yayınları.
- Albayrak, N. (2010). Ansiklopedik halk edebiyatı sözlüğü. Kapı Yayınları.
- Artun, E. (2014). Ansiklopedik halkbilimi/halk edebiyatı sözlüğü. Karahan Kitabevi.
- Aslan, F. (2018). Türk Kültürü İçerisinde Türk Aile Yapısının Yeri. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Niğde Ömer Halis Demir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
- Bars, M. E. (2014). Türk kültüründe anne ve Âşık Garip hikâyesinde görünüşü. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 6, 82-94. http://dx.doi.org/10.16992/ASOS.335
- Büyükokutan Töret, A. (2017). Kadının toplumsal cinsiyet rollerininin Türk halk ninnilerine yansımaları. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi, 81, 173-191.
- Ergin, M. (2004). Dede Korkut Kitabı. Türk Dil Kurumu Yayınları.
- Gençoğlu, G. (2017). Dede Korkut’ta aile kavramının sosyal genetiği üzerine. Akademik Tarih ve Düşünce Dergisi, 2(12), 120-145.
- Gönen, S. (2011). Batı Türklerinin manzum atasözleri. Kömen Yayınları.
- Kabaklı Çimen, L. (2008). Türk töresinde kadın ve aile. IQ Kültür Sanat Yayıncılık.
- Kafesoğlu, İ. (1998). Türk millî kültürü. Ötüken Neşriyat.
- Kaya, D. (2007). Ansiklopedik Türk halk edebiyatı terimleri sözlüğü. Akçağ Yayınları.
- Koca, S. K. & Uğurlu S. (2010). Dede Korkut hikâyelerinden hareketle Türk kültüründe erkek evlat olarak oğul kavramı. Akademik Bakış Dergisi, 22, 1-10.
- Önay, Y. (1998). Van folklorunda ölçülü sözler. Dünyada Van, 14, Eylül-Ekim, 6-9.
- Özcan, L. (2017). Aile Yapısı, Akrabalık Anlayışı ve Aile İçi İlişkiler Açısından Türküler Üzerine Bir Değerlendirme, 2nd international conference on studies in Turkology (ıcosturk’2017) proceedings book, Palet Yayınları, 243-250.
- Özdemir, C. (2017). Kültürel doku-iletişim bağlamında Nasreddin Hoca fıkralarında Türk ailesi. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 59, 401-419.
- Şahin, H. İ. (2012). Türk destanlarındaki aile algısı üzerine bir değerlendirme. Karadeniz Araştırmaları, 33, Bahar, 117‐138.
- Tan, N. (1986). Folklorumuzda ölçülü sözler. Halk Kültürü Yayınları
- Tezcan, M. (2000). Türk aile antropolojisi. İmge Kitabevi.
- Türk Dil Kurumu (2019). Türkçe sözlük. Türk Dil Kurumu Yayınları.
- Yücel Çetin, A. (2015). Dede Korkut Kitabı’nda baba, oğul ve baba-oğul ilişkisi. Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, 15(2), 55-63.