1967-1970 YILLARINDAKİ DİLDE SADELEŞME VE AKADEMİ TARTIŞMALARININ TÜRK KÜLTÜRÜ DERGİSİNE YANSIMALARI

Medeniyet değiştirme süreci İslam medeniyeti ile Batı medeniyeti arasında kalan Türk toplumunun dilini de derin ve kalıcı bir biçimde etkilemiştir. Batılılaşma sürecinde, dile giren kelimelerden ziyade, genellikle Arapça ve Farsçadan alınan kelimelerin sadeleştirme/özleştirme çerçevesinde değerlendirilmesi özleştirme kisvesi altında bir tasfiye sürecini de beraberinde getirmiştir. 1967- 1970 yılları arasında “Öz Türkçe” adı altında özleştirme meselesini “devrim” çerçevesinde değerlendirenler ile “yaşayan Türkçe”yi savunarak “millî dil”e hizmet ettiklerini söyleyenlerin Türkçe adına yaptıklarını iddia ettikleri çalışmalar değerlendirilmeye çalışılmıştır. “Öz Türkçe” yanlıları hiçbir kural tanımayarak kelime üretirken, Türkçeyi yabancı dillerin etkisinden kurtardıklarını ifade etmişlerdir. Bu durumun yanlışlığı: Osmanlı Türkçesinde kullanılmakta olan Arapça ve Farsça kelimeler yerine Fransızca, Latince veya İngilizce karşılıklarını yerleştirme çabaları görülebilmektedir. Türkçeyi yabancı bir dilin etkisinden kurtarmaya çalışıp başka bir yabancı dilin boyunduruğu altına sokmanın “özleştirme” olarak sunulması da ayrıca dikkat çekicidir. Söz konusu karşıtlıkta olduğu gibi birçok dikkat çekici ifade betimlenip çeşitli başlıklar altında sunulmuştur. Araştırmada “Akademi” konusu da irdelenmiştir. Dil Akademisi kurulması düşüncesi Türk Dil Kurumunun, siyasi değişmelerden ve iktidarlardan etkilenip çok fazla ideolojik davranmasından kaynaklanmış bir ihtiyaç olarak ortaya çıktığı belirlenmiştir. Dilde sadeleşme çabalarının, siyasilerden çok bu konudaki uzman akademisyen, edebiyatçı ve dilciler tarafından sürdürülmesini savunanlar ve onların Akademi kurulması için çabalarını nasıl sürdürdükleri incelenmiş ve değerlendirilmiştir. Siyasi-ideolojik eylem ve söylemlerden ayrı tutulması gereken dil meselesi, sadece dil alanında uzman kişilerin ilmî nazarında değerlendirilmelidir. Hedef; aşırıya kaçmadan, dilin tabii seyrini etkilemeden, kültürümüze zarar vermeden değişiklik- yenilik yapmak ve Türkçeyi geliştirerek sonraki nesillere ifade gücü yüksek zengin bir dil bırakmak, olmalıdır.

REFLECTIONS OF LANGUAGE SIMPLIFICATION AND ACADEMY DISCUSSIONS BETWEEN 1967-1970 TO THE JOURNAL OF TURKISH CULTURA

The process of civilization change affected the Turkish society's language profoundly and permanently, since it remains in between Islamic civilization and Western civilization. During the westernization process, rather than the words that are introduced to our language, evaluation of Arabic and Farsi words within the scope of simplification/nativisation, brought an eliminiation process under the guise of nativisation. Between 1967 and 1970, works of the people evaluating the nativisation under the name of "Pure Turkish" within the frame of "revolution" and the people claiming that they are serving to the "national language" by defending the "living Turkish" are evaluated. “Pure Turkish” advocates claimed that they saved Turkish from the influence of foreign languages while producing words without recognizing any rules. The mistake in this situation: Attempts to replace Arabic and Persian words used in Ottoman Turkish with French, Latin or English, can be seen. It is also noteworthy that trying to save Turkish from the influence of a foreign language and putting it under the yoke of another foreign language was presented as “purification." As in this contrast, many remarkable expressions have been described and presented under various titles. In the research, the subject of “Academy” was also examined. The idea of thought in the Language Academy was explained before the Turkish Language Institution was influenced by political changes and power, and originated from too much ideological behavior. The people who advocates the language simplification efforts by expert academics, writers and linguists rather than politicians and how they continue their efforts for the establishment of an academy are examined and evaluated. The question of language, which must be kept apart from political-ideological actions and discourses, should be considered only in the scientific view of experts in the field of language. Target; without moderation, without affecting the natural course of the language, without damaging our culture, to make changes and innovations, and It must be to leave a rich language with high expression power for next generation by developing Turkısh language.

PDF

___

Akarsu, B. (1998). Dil- Kültür Bağlantısı. İstanbul: İnkılâp Kitabevi.
Aksan, D. (2003). Her Yönüyle Dil Ana Çizgileriyle Dil Bilim. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Aktaş, Ş & Gündüz, O. (2011). Yazılı ve Sözlü Anlatım. Ankara: Akçağ Yayınları.
Balaban, A. (2015). Yabancı Kelimelere Karşılık Bulmada Karşılaşılan Sorunlar ve Çözüm Önerileri. Turkish Studies- International Periodical For The Languages, Literature And History Of Turkish Or Turkic, (10)8, 573-596.
Bozgeyik, B. (1981). Dil Davası (Faruk Kadri Timurtaş İle Mülakat). İstanbul: Yeni Asya Yayınları.
Çeneli, İ. (1969). Dilimiz Üzerine Düşünceler. Türk Kültürü Dergisi, (84), 39-45.
De Rosay, C. (2006), Ahmet Mithat Efendi’nin Eserlerinde Batılılaşma. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Yıldız Teknik Üniversitesi/ Sosyal Bilimler Enstitüsü: İstanbul.
Erciyas, O. (2010). Özleştirme Çalışmaları Işığında Türk Dil Kurumu Özleştirme Kılavuzu. Turkish Studies- International Periodical For The Languages, Literature And History Of Turkish Or Turkic, (5)3, 1188-1197.
Erer, T. (1968). Türk Bilimler Akademisi. Türk Kültürü Dergisi, (67), 60-67.
Ercilasun, A. B. (1980), Türk Dili Üzerine, “Türk Dili” Sempozyumu 26-27 Aralık 1980. İstanbul: Kervan Kitapçılık: 33-62.
Ergin, M. (1969). TRT’ nin Dili, Türk Kültürü Dergisi, (78), 1-8.
Ergin, M. (2002). Türk Dil Bilgisi, İstanbul: Bayrak Yayınları.
Felek, B. (1969). Bazı Yeni Kelimeler Üzerine Düşünceler, Türk Kültürü Dergisi, (76), 13-15.
Güneş, F. (2013). Türkçe Öğretimi Yaklaşımlar ve Modeller. Ankara: Pegem Akademi.
Özcan Gönülal, Y . (2011). Dil-Toplum İlişkisi Açısından Türkiye’de 1940 Sonrası Dil Tartışmaları Üzerine Bir Değerlendirme. Turkish Studies- International Periodical For The Languages, Literature And History Of Turkish Or Turkic, (6)1, 1127-1137.
Özcan Gönülal, Y . (2012), Cumhuriyet Dönemi Dil Tartışmalarının Türk Dili Eğitimine Yansımaları Toplum Dil Bilimi Bakımından Bir İnceleme. (Yayımlanmamış doktora tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir.
Hacıeminoğlu, N. (2011). Türkçenin Karanlık Günleri. (6. baskı). İstanbul: Türk Edebiyatı Vakfı Yayınları.
İnan, A. (1968). Bazı Yeni Kelimeler Üzerine Düşünceler, Türk Kültürü Dergisi, (71), 1-6.
Köymen, M. (1968). Milletler ve Akademiler. Türk Kültürü Dergisi, (67), 2-10.
Levend, A. S. (2010). Türkçe’nin Gelişme ve Sadeleşme Evreleri. Ankara: Dil Derneği.
Öksüz, Y. Z. (2004). Türkçe’nin Sadeleşme Tarihi Genç Kalemler ve Yeni Lisan Hareketi, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Özdemir, M & Süğümlü Ü. (2013). Dilde Sadeleşme ve Dil Akademisi Tartışmaları: Türk Dili Dergisi (1976). Turkish Studies-International Periodical For The Languages, Literature And History Of Turkish Or Turkic, (8)9, 2269-2295.
Özdemir, M & Dağtaş A. (2014). Dilde Sadeleşme Tartışmaları: 1970 Yılı “Türk Dili” Dergisinde Arapça, Farsça ve Batı Dillerinden Gelen Kelimelere Karşı Takınılan Tavır. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (11)26, 27-51.
Özdemir, M & Yegen, Ü. (2016). Ahmet Mithat Efendi’nin “Karnaval”, “Henüz 17 Yaşında” ve “Vah” Romanlarında Batı Medeniyeti Eleştirisi. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 5(1), 324-350.
Özyurt, C. (2005). Dilde ve Edebiyatta Uluslaşma: Genç Kalemler ve Yeni Lisan Hareketi. Muhafazakâr Düşünce, (5), 53-78.
Taş, K. (2002). Tanzimat ve Batılılaşma Hareketlerine Sosyolojik Bir Yaklaşım. İlahiyat Fakültesi Dergisi, (7), 87-94
Temir, A. (1968). Bilimler Akademisi Kurulması İle İlgili Çalışmaların Son Durumu. Türk Kültürü Dergisi, (67), 62-67. Tevetoğlu, F. (1968). Türk Akademisi ve Atatürk. Türk Kültürü Dergisi, (67), 14-32.
Timurtaş, F. K. (1968). Türk Akademisi Kurulurken. Türk Kültürü Dergisi, (67), 52-55.
Türk Dil Kurumu (2010). Türkçe Sözlük. Ankara: TDK Yayınları.
Uludağ, E. (2009). Dilde Sadeleşme ve Türkî-i Basît Hakkında Düşünceler. Turkish Studies- International Periodical For The Languages, Literature And History Of Turkish Or Turkic, (4)5, 293-329.
Yetişgin, M. (2005). On Dokuzuncu Asırda Avrupalının Gözüyle Türk İmajı. KSÜ Sosyal Bilimler Dergisi, (1), 70-79.

Turkish Studies - Language and Literature-Cover

ISSN: 2667-5641
Yayın Aralığı: Yılda 4 Sayı
Başlangıç: 2006
Yayıncı: ASOS Eğitim Bilişim Danışmanlık Otomasyon Yayıncılık Reklam Sanayi ve Ticaret LTD ŞTİ