XIX. YÜZYILIN BAŞLARINDA OSMANLI-İRAN İLİŞKİLERİ (1800-1806)

XIX. yüzyıl başlarında Osmanlı-İran ilişkilerinde, İran'ın Hoy HanıCafer Kulu Han'ın Osmanlı Devleti'ne, Kuzey Irak'ta Osmanlıtebasından Baban Mutasarrıfı Abdurrahman Paşa'nın da İran'a ilticaetmesi ile Vehhabilerin Kerbela'ya baskınları yanında Bağdad Valisi AliPaşa'nın Osmanlı Hükümeti'nin emrini almadan İran'a karşı hareketegeçmesi olayları etkili oldu.Osmanlı-İran ilişkileri, vuku bulan bu olaylar sebebiyle, zamanzaman gerginleşmiş hatta bir ara fiili çatışmaya dönüşmüşse de, genelitibariyle her iki devlet de (bilhassa Osmanlı Devleti), iki ülke arasındahusumete yol açan meseleleri sulh yoluyla halletmeye çalışmışlardır. Buçalışmada, XIX. yüzyıl başlarında Osmanlı-İran siyasi ilişkileri (1800-1806) ele alınarak, kaynakların verdiği bilgiler nispetinde, bazıdeğerlendirmeler yapılmaya çalışılmıştır.Konunun ana mihveri çerçevesinde, giriş kısmında AğaMuhammed Han'ın İran'da Kaçar Devleti (1795-1925)'ni kurması, onunyerine yeğeni Feth Ali Şah (1797-1834)'ın geçmesi ile XIX. yüzyılbaşlarında İran ve Osmanlı Devleti'nin genel durumları hakkında kısacabilgi verilmiştir. Ardından XIX. yüzyıl başlarında Osmanlı-İranilişkilerine tesir eden, İran'ın Hoy Hanı’nın Osmanlı topraklarına,Osmanlılar'ın da, Baban mutasarrıfının İran'a iltica etmeleri,Vehhabilerin Kerbela baskınları ve Bağdad Valisi Ali Paşa'nın İran'asefer açması hadiseleri, derli-toplu olarak tasvir edilmek suretiyle birsonuca gidilmeye gayret edilmiştir.

OTTOMAN-IRANIAN RELATIONS AT THE BEGINNING OF THE XIXTH CENTURY (1800-1806)

The events which were effective in Ottoman-Iranian relations at the beginning of the XIXth century appeared to be taking refuge of Jafar Qoli Khan, Iranian Khan of Khoy in the Ottoman State, and conversely, of Abdurrahman Pasha, an Ottoman subject and Possessor of Baban of Northern Iraq, in Iran; the Wahhabi Sack of Karbala; and Ali Pasha, Governor of Baghdad, taking action against Iran without receiving an order from the Ottoman government. Due to the said events, Ottoman-Iranian relations, although occasionally becoming strained, even turning into an armed conflict sometime, both states (especially the Ottoman Government) tried to settle the disputes that led to hostility between the two countries by peaceful means. In this study, Ottoman-Iranian relations at the beginning of the XIXth century are handled and certain evaluations are attempted as far as the facts provided by sources allow. Within the framework of the subject matter, brief information has been given in the introduction about the establishment of the Qajar State in Iran by Agha Mohammad Khan (1795-1925), his replacement by his nephew Fath Ali Shah (1797-1834) 's XIX, and general situation of Iran and Ottoman Empire at the beginning of the 18th century. Later, the events which influenced the Ottoman-Iranian relations at the beginning of the XIXth century, namely, taking refuge of Iranian Khan of Khoy in the Ottoman territories, and conversely, of an Ottoman subject and Possessor of Baban, in Iran; the Wahhabi Sack of Karbala; and launching of a campaign by Ali Pasha, Governor of Baghdad, against Iran are concisely discussed and conclusions are attempted.

PDF

___

B.O.A., Hatt-ı Hümayun, D. Nr. 161, G. Nr. 6700.
B.O.A., Hatt-ı Hümayun, D. Nr. 160, G. Nr. 6680B.
B.O.A., Hatt-ı Hümayun, D. Nr. 160, G. Nr. 6679A.
B.O.A., Hatt-ı Hümayun, D. Nr. 161, G. Nr. 6720.
B.O.A., Hatt-ı Hümayun, D. Nr. 161, G. Nr. 6721F.
B.O.A., Hatt-ı Hümayun, D. Nr. 160, G. Nr. 6679.
B.O.A., Hatt-ı Hümayun, D. Nr. 160, G. Nr. 6686.
B.O.A., Hatt-ı Hümayun, D. Nr. 788, G. Nr. 36752.
B.O.A., Hatt-ı Hümayun, D. Nr. 161, G. Nr. 6695.
B.O.A., Hatt-ı Hümayun, D. Nr. 160, G. Nr. 6685.
B.O.A., Hatt-ı Hümayun, D. Nr. 93, G. Nr. 3797F.
B.O.A., Hatt-ı Hümayun, D. Nr. 160, G. Nr. 6667.
B.O.A., Hatt-ı Hümayun, D. Nr. 2, G. Nr. 46.
B.O.A., Hatt-ı Hümayun, D. Nr. 161, G. Nr. 6703.
B.O.A., Hatt-ı Hümayun, D. Nr. 105, G. Nr. 4116.
B.O.A., Hatt-ı Hümayun, D. Nr. 161, G. Nr. 6704.
B.O.A., Hatt-ı Hümayun, D. Nr. 161, G. Nr. 6717.
B.O.A., Hatt-ı Hümayun, D. Nr. 3, G. Nr. 86.
Name-i Hümayun Defteri, nr. 3 (I. Mahmud-Nadir Şah Mektuplaşmaları), yay. haz. Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü, İstanbul 2014.
Ahmed Cevdet Paşa, (1309). Tarih-i Cevdet, c. VII-VIII, Matbaa-i Osmaniye, İstanbul.
Aka, İ., (2002). “Selçuklu Sonrası Orta Doğu’da Türk Varlığı”, Türkler, c. VI, s. 839-860.
Bala, M., (1993). “Hoy”. M.E.B.İ.A., c. V/I, s. 571-573.
Bazın, M., (2002). “Kirmanşah”, T.D.V.İ.A., c. XXVI, s. 66-67.
Beydilli, K., (2009). “Selim III”, T.D.V.İ.A., c. XXXVI, s. 420-425.
Çağatay. N., (1988). “Vehhabilik”, M.E.B.İ.A., c. XIII, s. 262-269.
Danişmend, İ. H., (1972). İzahlı Osmanlı Tarihi Kronolojisi, c. IV, Türkiye Yay., İstanbul.
Ecer, A. V., (2001). Tarihte Vehhabi Hareketi ve Etkileri, Asam Yay., Ankara.
Emenova, A., (2002). “Tebriz Hanlığı”, Türkler, c. VII, s. 113-122.
Fasai, H., (1972). History of Persia Under Qajar Rule Translated from the Persian of Hasan-e Fasai’s Farsnama-ye Naseri, Heribert Busse (Çev.), Newyork/London. Fığlalı, E. R., (1996). Çağımızda İtikadi İslam Mezhepleri, Selçuk Yay., Ankara.
Honıgman, E., (1993). “Kerbela”, M.E.B.İ.A., c. VI, s. 580-582.
Jorga, N., (2009). Osmanlı İmparatorluğu Tarihi, c. V, Nilüfer Epçeli (Çev.), Yeditepe Yay., İstanbul.
Kalantari, Y., (1976). Feth Ali Şah Zamanında Osmanlı-İran Münasebetleri, (Yayımlanmamış Doktora Tezi) İstanbul Üniversitesi/Edebiyat Fakültesi Son Çağ Tarihi Kürsüsü, İstanbul.
Marufoğlu, S., (1998). Osmanlı Döneminde Kuzey Irak, Eren Yay., İstanbul.
Karal, E. Z., (1983). Osmanlı Tarihi, c. V, TTK Yay., Ankara.
Mehmed Hurşid Paşa, (1997). Seyahatname-i Hudud, Alaattin Eser (Çev), Simurg Yay., İstanbul.
Minorsky, V., (1993). “Şeki”, M.E.B.İ.A., c. XI,s. 401-404.
Minorsky, V., (1993). “Tebriz”, M.E.B.İ.A., c. XII/I, s. 82-98.
Mustafa Nuri Paşa, (1992). Netayücül-Vukuat, c. III-IV, Neşet Çağatay (Sad.), TTK. Yay., Ankara.
Öz, M., (2006). “Necef”, T.D.V.İ.A., c. XXXVI, s. 486-487.
Pekravan, E., (1951). Ağa Muhammed Han Kacar, Tahran.
Perry, J. R., (1988). “Aga Mohammad Khan Qajar”, Encyclopadia İranica, c. I, s. 602-605.
Razi, A., (1375). Tarih-i Kamil-i İran, İkbal Yay., Tahran.
Sabit, (1292). Bağdat’ta Kölemen Hükümeti’nin Teşekkülü ile İnkırazına Dair Risale, Vakit Yay., İstanbul.
Sertoğlu, M., (2011). Mufassal Osmanlı Tarihi, c. V, TTK Yay., Ankara.
Seyyid Mehmed Ref’i Efendi, (1333), “İran Sefaretnamesi”, T.O.E.M., S. 43-44, s. 1-31.
Sümer, F., (1988). “Ağa Muhammed Şah”, T.D.V.İ.A., c. I, s. 455-456.
Sykes, P. M., (1915). History of Persia, c. II, London.
Uçarol, R., (2000). Siyasi Tarih (1789-1999), Filiz Yay., İstanbul.
Uluerler, S., (2009). XIX. Yüzyılın İlk Yarısında Osmanlı-İran Siyasi İlişkileri, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Fırat Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, Elazığ.
Uluerler, S., (2015). “Osmanlı-İran Sınır Tespiti Tartışmalarında Kotur’un Yeri (1849-1852)”, Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 10/5 Spring 2015, p. 329-356, ISSN: 1308-2140, www.turkishstudies.net, DOI Number: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.8080, ANKARA-TURKEY
Uzunçarşılı, İ. H., (1983). Osmanlı Tarihi, c. III/I-IV, TTK Yay., Ankara.
Uzunçarşılı, İ. H., (2010). Meşhur Rumeli Ayanlarından Tirsinikli İsmail, Yılık Oğlu Süleyman Ağalar ve Alemdar Mustafa Paşa, TTK Yay., Ankara.
Yazıcı, T., (1995). “Feth Ali Şah”, T.D.V.İ.A., c. XII, s. 451-452.
Yıldız, H., (2006). Haydi Osmanlı Sefere, Türkiye İş Bankası Kültür Yay., İstanbul.

Turkish Studies - Historical Analysis-Cover

ISSN: 2667-5552
Yayın Aralığı: Yılda 4 Sayı
Başlangıç: 2006
Yayıncı: ASOS Eğitim Bilişim Danışmanlık Otomasyon Yayıncılık Reklam Sanayi ve Ticaret LTD ŞTİ