XVI. YÜZYILIN İLK YARISINDA TÜRK-FRANSIZ İLİŞKİLERİ, KANUNİ SULTAN SÜLEYMAN - I. FRANÇOİS İTTİFAKI

Türk-Fransız ilişkileri iki ülkenin birbirinden uzak olması ve önceleri din ayrılığından doğan nefret yüzünden, ancak 1525 yılında kurulabilmiştir. l5l9'da Maximilien'in ölümü üzerine imparator seçilmek isteyen I.François İstanbul'u Türklerden alacağını ve Anadolu'dan tamamen kovacağını vaat etmişti. Fakat imparator seçilen Şarlken'e karşı Pavia savaşında yenildi ve esir düştü. Bu durumda kendisine yardım düşündüğünden annesi vasıtasıyla Jean Frangipani'yi Kanunî'ye elçi olarak gönderdi. Kanunî, Şarlken'e karşı Fransa'yı himaye kararı aldı. Böylece Avrupa'yı ortadan ikiye bölmek ve Türk hâkimiyetini bütün cihana göstermek imkânını elde edecekti. Nitekim I.François esaretten kurtuldu ve Türkler Orta-Avrupa'ya muhtelif askerî seferler düzenledi. 1535'te Fransa'nın ilk daimi büyükelçisi Jean de la Forest'in İstanbul'a gelmesiyle ilişkiler diplomasi temellerine oturtuldu. 1536'da bir İttifak Antlaşması imzalandı; Osmanlı idaresi Fransa'ya ilk kapitülasyonu verdi. Kanunî ve I.François zamanında oluşan ve I.François tarafından Avrupa kamuoyundan ustalıkla gizlenmeye çalışılan diplomatik temaslar ileride ortak askerî harekâta dönüştü. 1543'de OsmanlıFransız kuvvetleri Nice'i kuşattı. Toulon limanında kışlayan Osmanlı donanması daha sonra Fransa'nın yardım istemesi üzerine İspanya kıyılarına kadar seferler gerçekleştirdi. Bu dönemde Fransa'nın kadim düşmanı Habsburglar, Osmanlı-Fransız ilişkilerinin hiç şüphesiz en belirleyici ana unsuru olmaya devam etti. Kanunî'nin saltanatından itibaren Osmanlı Devleti denge unsuru olarak Avrupa iç işlerine müdahale eden önemli bir güç haline geldi. Dolayısıyla Zambak ile Hilal'in ittifakı Avrupa'nın daimî politikalarından biri olarak devam etti

TURKISH-FRENCH RELATIONS IN THE FIRST HALF OF 16TH CENTURY, SULEIMAN THE MAGNIFICENT & FRANCIS I OF FRANCE ALLIANCE

Due to the long distance and hatred arising from the religious differences between both countries, Turkish-French relations were only established in 1525. In l5l9, upon the death of Emperor Maximilian, Francis I who wanted to be elected Emperor promised to capture Istanbul from the Turks and completely expel them from Anatolia. However, in battle of Pavia he was defeated and fell captive to Charles V. Thinking the only power that could help him in this situation would be the Ottoman Empire, he sent Jean Frangipanier as ambassador to Sultan Suleiman via his mother. Sultan Suleiman decided to protect France against Charles V. He could then divide Europe into two and have the opportunity to show Turkish dominance to the world. Thus Francis I was freed from captivity and the Turks conducted various military expeditions into Middle Europe. The foundations of diplomatic relationships were in place in 1535 with the arrival of Jean de la Forest as France’s first permanent ambassador to Istanbul. An alliance agreement was signed in 1536; Ottoman rule gave France its first capitulation. Charles V was trying to conceal the diplomatic ties that began between Sultan Suleiman and Charles V from the European public, where it lead to future joint military manoeuvres. Ottoman and French forces surrounded Nice in 1543. The Ottoman forces who were wintering in the port of Toulon carried out several expeditions to the coasts of Spain upon being asked for help by France. During this period, France's ancient enemy the Habsburgs, no doubt continued to be the main determinant of the Ottoman-French relationships. From the reign of Sultan Suleiman, the Ottoman Empire became an important balancing power that can interfere in the internal affairs of Europe. Hence the alliance of Crescent and Lily continued as one of Europe's permanent policies

PDF

___

ASRAR, N.Ahmet, Kanunî Sultan Süleyman ve İslâm Âlemi, İstanbul 1972
ÂŞIK PAŞAZADE, Osmanoğulları’nın Tarihi, (terc. Kemal Yavuz- M.A. Yekta Saraç), İstanbul 2003
BOSTAN, İdris, "Beylikten İmparatorluğa Osmanlı Denizciliği", İstanbul 2007
BRAUDEL, Fernand, La Méditerranée et le monde méditerrannéen à l’époque de Philippe II, c.II, Paris 1966
CELÂLZÂDE, Mustafa Çelebi, Tabakâtü'l-Memâlik ve Derecâtü'l-Mesâlik, (nşr.Petra Kappert), Wiesbaden 1981, 346 a-347b
CEVDET PAŞA, Ahmed, Tarih-i Cevdet, Üçdal Neşriyat, c.I, İstanbul 1966
CHARRİÈRE, E., Négociations de la France dans le Levant, Collection de documents İnédits sur l’Histoire de France, c.I, Paris 1848,
CHESNAU, Jean, Le Voyage De Monsieur D'Aramon Ambassadeur Pour Le Roy En Levant, Paris 1887
CLOT, André, Soliman le Magnifique, Fayard, 1983
ÇAYCI, Abdurrahman, Büyük Sahra’da Türk Fransız Rekabeti (1858-1911),TTK, Ankara 1995
ÇUFALI, Mustafa, Katipülasyonların Mahiyeti ve Osmanlı Devleti'nin Yıkılışındaki Rolü, Türk Yurdu Dergisi, c. XIX-XX. Sayı: 148-149, Aralık 1999 - Ocak 2000
DALLE, İgnace, Un Européen chez les Turcs Auger Ghiselin de Busbecq (1521-1591), Fayard, Paris 2008
DANİŞMEND, İsmail Hakkı, İzahlı Osmanlı Tarihi Kronoloji, c.II, İstanbul 1972
DE SAİNT-PRİEST, Mémoires sur l’Ambassade de France en Turquie, Paris 1877
DE TESTA, Le Baron I., Recueil des Traités de la Porte Ottomane avec Les Puissances étrangères depuis le premier Traité conclu, en 1536, entre Suleyman I et François I jusqu’à nos jours, c.I, Paris 1864
DJUVARA, T.G., Cent projets de partage de la Turquie (1281-1913), Paris 1914
EKREM, Reşad; Osmanlı Muahedeleri ve Kapitülasyonlar, İstanbul 1934
EMECEN, Feridun, “Kuruluştan Küçükkaynarcaya Osmanlı Siyasi Tarihi”, Osmanlı Devleti ve Medeniyeti Tarihi, Editôr, Ekmeleddin İhsanoğlu, IRCICA, c.I, İstanbul 1994
EMECEN, Feridun, “Kanunî Sultan Süleyman Devri”, Doğuştan Günümüze Büyük İslâm Tarihi, c.X, İstanbul 1989, s.373-374
EMECEN, Feridun, “Sultan Süleyman Çağı ve Cihan Devleti”, Türkler (nşr.Hasan Celal Güzel v.dğr), c.IX, Ankara 2002,s.501-520
EMECEN, Feridun “16. Asır Sonlarında Batı Akdeniz’de Siyaset Sahnesi: Osmanlılar-Fransızlarİspanyollar”, Kanunî’den Günümüze Türk Fransız-Münasebetleri, Mostar Yayını, İstanbul 2012, s.75-76
FERİDUN BEY, Münşeâtü’s-salâtin, c.I, İstanbul 1274
FINDIK, Tahsin, “Osmanlı Belgelerinin Tanıklığı ile XVI. Yüzyılda Osmanlı-Fransız İlişkileri”, Türkler, (nşr.Hasan Celal Güzel v.dğr), c. IX, Ankara 2002, s.567-574
GALLOTTA, A., "Khayr al-Dîn (Khİdir) Paşha", El2 (Fr.), IV, 1187-1190; GARNİER, Édith, L’Alliance İmpie, François Ier et Soliman le magnifique contre Charles Quint (1529-1547), Éd.Felin, Paris 2008
GÖKBİLGİN, Tayyip, “Süleyman I” İA, c.XI, s.99
GÖKBİLGİN, M.Tayyib, Kanunî Sultan Süleyman, İstanbul 1992
HAMMER, J.V., “Devlet-i Osmaniye Tarihi”, (terc. Mehmed Atâ), İstanbul, 1912-1917 (1329- 1336)
HAYDAR BEY, “Vâkıât-ı Sultan Cem”, (nşr. M.Arif), İstanbul 1330
HAYRULLAH EFENDİ, Devlet-i ‘Aliye-i Osmaniye Tarihi, c.XI, İstanbul 1292 (1876)
HOCA SADETTİN Efendi, Tacü’t-tevârih, Kültür Bak. Yay., c.I, III, İstanbul 1979
İPŞİRLİ, Mehmet, Osmanlı-Fransız Münasebetlerinin Osmanlı Kitabî Kaynaklarında İşlenmesi Üzerine Gözlemler, Kanûnî’den Günümüze Türk-Fransız Münasebetleri, Uluslararası Kolokyum, İstanbul 2012
İNALCIK, Halil, “İmtiyazât – Osmanlı Dönemi, Kapitülasyonların Karakter ve Mahiyeti”, DİA, c.XXII, s.248
İNALCIK, Halil, “Avrupa Devletler Sistemi-Fransa ve Osmanlı”, Doğu Batı Makaleler I, Ankara 2009, s.247-248
İNALCIK, Halil, Rönesans Avrupası Türkiye’nin Batı Medeniyetiyle Özdeşleşme Süreci, İstanbul 2013
KALLEK, Cengiz, “İmtiyâzât”, DİA, c.XXII, s,242
KARAL, Enver Ziya, "Barbaros Hayreddin Paşa", İA, c.II, s.311-315; KÂTİB ÇELEBİ, Tuhfetü’l-kibâr fi Esfari’l-Bihar, (nşr. Orhan Saik Gökyay), c.I, İstanbul 1980
KAZICI, Ziya, “Osmanlı Devleti ve Medeniyeti” – Siyasi-Dinî-Kültürel-Sosyal İslâm Tarihi, c.XI, İstanbul 1995
KEMAL PAŞAZÂDE, Tevârih-i Âl-i Osman (X Defter), s.191-232
KUNT, Metin- Hüseyin G.Yurdaydın, Türkiye Tarihi 2 Osmanlı Devleti (1300-1600), Cem Yayınevi, Ankara 1987
KURDAKUL. N., Osmanlı Devleti'nde Ticaret Antlaşmaları ve Kapitülasyonlar, İstanbul 1981
KÜTÜKOĞLU, Mübahat, S., “Âhidnâmeler ve Ticaret Müâhedeleri”, Osmanlı 3, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara 1999
LAVİSSE, Ernest, Histoire de France İllustrée depuis les Origines jusqu’à la Révolution, c. V/1- V/2, Paris 1911 LÜTFİ PAŞA, Tevârih-i Âl-i Osman, İstanbul 1341
MANTRAN, Robert, Osmanlı İmparatorluğu Tarihi, (çev.Server Tanilli), İstanbul 1991 MANTRAN, Robert, Histoire de la Turquie, Paris 1952
MEHMED SÜREYYA, Sicill-i Osmanî, (haz. Nuri Akbayar), Tarih Vakfı Yurt Yay. c.I, İstanbul 1996
MÜNECCİMBAŞI Ahmed Dede, Sahaifü’l-Ahbar fî Vekayiü’l-a’sâr, (haz. İsmail Erünsal,) c.II, İstanbul
NASUHÜ’S-SİLÂHÎ (Matrakçı), Beyân-ı Menâzil-i Sefer-i Irakeyn-i Sultan Süleyman Han, (nşr. Hüseyin G.Yurdaydın), T.T.K. Yay., Ankara, 1976
ÖZTUNA, Yılmaz, Devletler ve Hânedanlar Türkiye (1074-1990), Kültür Bakanlığı Yay., c.II, Ankara 1996
PAZARCI, Hüseyin; Uluslararası Hukuk Dersleri, Birinci Kitap, Ankara 1998
PEÇEVİ İbrahim Efendi, Peçevi Tarihi, (haz. Bekir Sıtkı Baykal), c.I, Ankara 1981
PİNON, René, Histoire de la Nation Française- Histoire Diplomatique 1515-1928, (Sous la direction de Gabriel Hanotaux), c.IX, Pilon, Paris 1929
PİRENNE, Jacques, Büyük Dünya Tarihi, c.1, İstanbul 1966
PÎRÎ REİS, Kitâb-ı Bahriye, İstanbul 1935
ROUX, Jean-Paul, Histoire des Turcs Deux milles ans du Pacifique à la Méditerranée, Librairie Arthème Fayard, 2000
SAİNT-PRİEST, Le Comte de, Mémoires sur l’Ambassade de France en Turquie et sur le Commerce des Français dans le Levant, Editeur Ernest Leroux, Paris 1877
SANDER, SANDER, Siyasi Tarih: İlkçağlardan 1918’e, Ankara 2011
SAUVAGET, Jean, İslâm Dünyası Kısa Kronolojisi, (çev. Suut Kemal Yetkin- Faik Reşit Unat), Ankara 1963
SELÂNİKÎ Mustafa Efendi, Tarih-i Selânikî, (haz. Mehmet İpşirli) İstanbul 1989
SOYSAL, İsmail, “Fransa, Türk-Fransız İlişkileri”, DİA, c.XIII, s.181
SOYSAL, İsmail, Fransız İhtilâli ve Türk-Fransız Diplomasi Münasebetleri (1789-1802), Ankara 1987
SOYSAL, İsmail, Türk-Fransız Diplomasi münasebetlerinin ilk devresi, TD, III, (1953)
TERNON Yves, Empire ottoman le déclin, la chute, l’effacement, Édititions du Félin, 2005 TEVFİK, M., Şehzade Cem, İstanbul 1327
TURAN, Şerafettin, “Barbaros Hayreddin Paşa”, DİA, s.65-67
UZUNÇARŞILI, İsmail Hakkı, Osmanlı Tarihi, c.II, Ankara 1975
ÜÇOK, Coşkun-Mumcu, Ahmet-Bozkurt, Gülnihâl, Türk Hukuk Tarihi, Ankara 1996
VEİNSTEİN, Gilles, Les Ambiguités de l’Alliance Franco-Ottomane, in Histoire de l’İslam et des Musulmans en France du Moyen Âge à nos jours, Mohammed Arkoun, Paris 2006
VEİNSTEİN, Gilles, Une nouvelle toile de fond: l'avancée ottomane en Europe, in Histoire de l’İslam et des Musulmans en France du Moyen Âge à nos jours, Mohammed Arkoun, Paris 2006
VEİNSTEİN, Gilles, Le mythe des capitulations de 1536, in Histoire de l’İslam et des Musulmans en France du Moyen Âge à nos jours, Mohammed Arkoun, Paris 2006
YİĞİT, İsmail, “Memlûkler”, Siyasi-Dinî-Kültürel-Sosyal İslâm Tarihi, c.VII, İstanbul 1991