TÜRK EDEBİYATINDA UNUTULAN SESLER: 12 EYLÜL 1980 ASKERİ DARBE SONRASI TÜRKİYE‟DE YAZILAN „HAPİSHANE EDEBİYATI‟NA ANALİTİK BAKIŞ

12 Eylül 1980 askeri darbesi sonrasında yazılan, darbeyi ve neticelerini konu alan ,,hapishane edebiyatı", dönemin baskıcı zihniyetini anımsatması ve temsil etmesi sebebiyle edebiyat otoritelerince gözardı edilmiş, 80"li yılların kanonize olmuş edebi eserlerinin aksine tam anlamıyla edebi ürün olarak kabul görmemiştir. Bu sebeple eserler, edebi yönleri ve sanatsal kaliteleri ile incelenip değerlendirilmemiş; eleştirmenlerin duymak istemediği ortak bir sesi temsil etmeleri sebebiyle de dikkate değer görülmeyerek Türk edebiyat tarihi dışında tutulmuşlardır. Bu makale, 1980"li yıllar Türkiye"sinde mahkumlar tarafından kaleme alınmış; ancak dönemin yazılan diğer edebi eserleri arasında tam anlamıyla yer bulamamış ve kabul görmemiş romanlarına dikkat çekerek, hapishane edebiyatına yeni bir bakış açısı getirecek; bu eserlerin o dönemde neden geçerli bir edebiyat ürünü olarak kabul edilmediklerini inceleyerek 12 Eylül"ün içyüzünün anlaşılmasında oynadıkları rolü göstermeyi hedeflemektedir. Çalışma ilk olarak, 1970 ve 80"li yıllar Türkiye"sinin genel siyasi gelişmelerine ışık tutacak; ikinci olarak, 80"li yıllarda darbe sonrasında kaleme alınan hapishane edebiyatını genel hatlarıyla ele alarak okuyucuya sunacak; üçüncü aşama olarak, Belge Yayıncılık"tan çıkan ve cezaevlerindeki yazınsal direnişi simgeleyen ,,Yeni Sesler Serisi"ni inceleyip 12 Eylül 1980 askeri darbesi sonrasında mahkum edilen insanların sesine kulak vermek suretiyle bu sesi gün yüzüne çıkarıp, bunun etki gücünü gösterecek; çalışma son olarak da, A. Kadir Konuk"un ,,Çözülme" ve Hüseyin Şimşek"in ,,Eylül Şifresi" romanlarını inceleyerek, bu eserlerle 12 Eylül döneminin edebi analizinin kısmen yapılmasını amaçlayacak ve bundan sonra dönemle alakalı yazılacak çalışmalara da zemin oluşturmayı hedeflemeektedir

FORGOTTEN VOICES IN TURKISH LITERATURE: AN ANALYSIS OF “PRISON LITERATURE” WRITTEN AFTER THE SEPTEMBER 12TH 1980 MILITARY COUP D‟ÉTAT IN TURKEY

Too often, the critical responses to September 12th literature ignore the significant body of „prison literature‟ written during the rule of the military regime in 1980s Turkey because it is not deemed „literary‟. This has happened on false grounds and on the assumptions of the ruling state elite. Prison literature written after the 1980 coup has been sidelined for literary exploration and analysis not on the grounds of the qualities of the writing itself, but because it is a collective voice that critics have been unwilling to listen to. This article makes the case that the novels, poems, and journals written by prisoners during the 1980s in Turkey have refugee status: they are exiled from the canonical literary works and their import goes unrecognised. For this purpose, I am going to introduce a new perspective on prison literature, analysing why it has been dismissed as a valid literary form and demonstrating areas where the works of prison literature provide insight into the study of September 12th. The article will firstly analyse the Turkish political environment of the 1970s and 80s and examine the „prison literature‟ in the 80s Turkey; secondly, the work will broadly investigate the “New Voices Series” (Yeni Sesler Dizisi) by Belge Publications and show its impact in bringing to light the voices of those imprisoned following September 12th 1980 military coup d‟état, before specifically focusing on two novels from the series, A. Kadir Konuk‟s The Severance (Çözülme), and Hüseyin Şimşek‟s The September Code. By doing so, I hope to make a start in bringing to light the importance of these novels and demonstrate what can be gleaned about the political atmosphere of the 1980s from the context of a literary analysis of September 12th, and make a case for their further and more detailed study

PDF

___

AĞAOĞLU Adalet, Hayır (No), YKY, Ġstanbul 2004.

AĞAOĞLU Adalet, Üç Beş Kişi (Curfew), Türkiye ĠĢ Bankası Yayınları, Ġstanbul 2007.

FEROZ Ahmad, The Making of Modern Turkey, Routledge, New York 1993.

AKINHAY Osman, Gün Ağarmasa, Agora Kitaplığı, Ġstanbul 2004.

ALTUIġIK Meliha & TÜR Özlem, Turkey: Challenges of Continuity and Change, Routledge, New York 2004.

ARGIN ġükrü, “Edebiyat 12 Eylül‟ü Kalben Destekledi”, interwiev by Osman Akınhay, Mesele, Vol. 9 (2007), p. 7.

ATAY Oğuz, Waiting for Fear. Trans. by Giampiero Bellingeri & ġemsa Gezgin, Lunargento, Venezia Mestre 2011.

BĠNAY Sema, “Coming To Terms with the Past: Narrating the September 12th 1980 Military Coup.” Unpublished MA Thesis, Bosporus University, 2006.

BĠRAND Mehmet Ali, 12 Eylül: Türkiye'nin Miladı, Doğan Kitap, Ġstanbul 1999.

ERGÜDER Üstün, “Changing Patterns of Electoral Behaviour in Turkey.” Readings in Turkish Politics ed. by Metin Heper, Bogaziçi University Press, Ġstanbul 1980.

EROĞLU Mehmet, Issızlığın Ortasında. Agora Kitaplığı, Ġstanbul 2011.

HEPER Metin & KEYMAN Fuat, “Double-Faced State: Political Patronage and the Consolidation of Democracy in Turkey.” Middle Eastern Studies Vol. 34, No.4 (1998), p. 264.

IRZIK Sibel, “Narratives of Collectivity and Autobiography in Latife Tekin‟s Works.” In Autobiographical Themes in Turkish Literature: Theoretical and Comparative Perspectives. Eds. O. Akyıldız, B. Sagaster, and H. Kara. Würzburg: Ergon Verlag, Series of the Orient Institute Publications, Istanbuler Texte und Studien, 2007, p. 157-64.

IRZIK Sibel, “Military Coup Narratives and the (Dis)articulations of the Political in the Contemporary Turkish Novel.” (Unpublished article), 2007.

JONGMAN Albert J. & SCHMID Alex Peter, Political Terrorism: A New Guide to Actors, Authors, Concepts,Data Bases, Theories & Literature, Transaction Publishers, New Jersey 2005.

KALAYCIOĞLU Ersin, “1960 Sonrası Türk Politik Hayatına bir Bakıs: Demokrasi-NeoPatrimonyalizm ve Ġstikrar”, Türkiye'de Politik Değisim ve Modernleşme, ed. by. Ersin Kalaycıoğlu, Ali YaĢar Sarıbay, Alfa Yayınları, Ġstanbul (2000), p. 393-397.

KARPAT Kemal, “Turkish Democracy at Impasse: Ideology, Party Politics and the Third Military Intervention”, International Journal of Turkish Studies Vol. 2, No. 1 (1981), p. 18.

KARASU Bilge, Gece, Metis Yayınları, Ġstanbul 2007.

KESKĠN Birol, Albatroslar, Belge Yayınevi, Ġstanbul 1990.

KONUK Abdul Kadir, Çözülme, Belge Yayınları, Ġstanbul 1998.

LEICHT Justus, "Twenty Years since the Military Coup in Turkey", World Socialist Web Site, 2000.

ÖZBUDUN Ergun, “Voting Behaviour in Turkey.” Electoral Politics in the Middle East: Issues, Voters, and Elites ed. by Jacob M. Landau (et. al.), Hoover Institution Press, London (1980), p. 108.

ÖZBUDUN Ergun, Contemporary Turkish Politics: Challenges to Democratic Consolidation, Lynne Rienner, Boulder 2000.

ÖZDOĞAN BaĢak Deniz, “Experience of September 12 Coup D‟état In Turkish Novels of the 1980s”, Unpublished MA Thesis. Bosporus University, 2008.

SAYARI Sabri, “Turkish Party System in Transition.” Readings in Turkish Politics, (ed) by Metin Heper, Bosporus University Press, Ġstanbul 1980.

SEFA A.hmet, Lavrion Öyküleri, Belge Yayınları, Ġstanbul 1990.

ġĠMġEK Hüseyin, Ayrımı Bol Bir Yol, Belge Yayıncılık, Ġstanbul 1988.

ġĠMġEK Hüseyin, Eylül Şifresi, Belge Yayınları, Ġstanbul 1991.

TACHAU Frank & HEPER Metin, “The State, Politics, and the Military in Turkey.” Comparative Politics Vol. 16 No. 1 (1983), p. 25.

TEKĠN Latife, Gece Dersleri, Everest Yayınları, Ġstanbul 2004.

ZARAKOLU Ragıp, “Yeni Sesler Üstüne DüĢünceler.”Mahsus Mahal Vol. 1, No. 1 (2007), p. 52- 54.

ZÜRCHER, Erick Jan, Turkey: A Modern History, St. Martin's Press, London 1998.