520343

TANZİMAT DÖNEMİ TÜRK ŞİİRİNDE ÖLÜM ALGISI

Hayatın kaçınılmaz gerçeklerinden biri olan ölüm, geride kalan bütün canlılara büyük bir acı ve üzüntü verir. Ölüm karşısında hissettiklerini, düşündüklerini, korku ve üzüntülerini bütün canlılar içerisinde yalnızca insanoğlu sanat yoluyla dile getirebilme imkânına sahiptir. İnsanlık tarihi kadar eski olan bu beşerî ve evrensel gerçek, hemen bütün dinler ve felsefî düşünceler tarafından irdelenmiş ve 19. yüzyılın başlarında pek çok toplumun edebî eserlerine yansımıştır. Denilebilir ki ölüm, genel olarak dünya edebiyatında çokça işlenen temlerin başında gelir. Sevilen birinin ölümünü kabullenmek kolay değildir. Bunun içindir ki, öleni anmak, yaptıklarını ve iyiliklerini yâd etmek, her toplumda değişik şekillerde dışa vurulmuştur. Türk edebiyatında İslamiyet'ten önce destan ve sagu yoluyla anlatılan ölüm, Divan ve Halk edebiyatında mersiye ve ağıt ile varlığını devam ettirmiş, Tanzimat döneminde ise daha farklı bir bakış açısıyla ortaya çıkmıştır. Sevilenlerin ölümle kaybedilişleri sevenleri tarafından büyük bir hüzün kaynağı olmuştur. Bu aslında ölenle beraber yaşanılan kaynaklanmaktadır. Bunda evlat ölümleri ve sevilen eşin ölümü en çok yıpratıcı olanlardır. hatıraların da bir daha yaşanamamasından.

THE CONCEPT OF DEATH IN TURKISH POEM IN TANZIMAT REFORM ERA

Death which is one of the inevitable facts of life gives great pain and sorrow to all the living thins left behind. Of all the living things only humans have the potential to express their feelings, thoughts, fear and sorrow through art. This humane and universal fact which is as old as the human history has been examined by almost all religious and philosophical ideas and has been reflected to the literary works of many societies. It can be said that death is one of the most widely used themes in world literature. It isn't easy to accept a loved person's death. That's why remembering the one who is dead and mentioning about the good things he did has been expressed in different ways. Death which was expressed through epic and sago before Islamism was continued through coronach and lament in Divan and Folk Literature, and in Tanzimat Reform era it appeared a more different perspective. Losing the ones loved has been a great grief to his lovers. This in fact is because of the fact that the memories of the dead person will never be lived again. Losing one's children and spouse is the most depressing death. In Turkish Poetry in Tanzimat Reform era, the poems related to death have occurred due to this natural and sincere need. In our study after the idea of death under the control has been handled in Akif Paşa and Recaizade Mahmut Ekrem , the death insight has been discussed in Abdulhak Hâmid . But the idea of death hasn't been discussed from a metaphysical perspective as in Abdulhak Hâmid Tarhan. Because his philosophy starts at the grave and ends in the grave. In most of the poems Hâmid who approaches the subjects such as afterdeath, spirit, human, universe, death and dying from a philosophical point of view avoids expressing the idea of death which has settled subconscious on every occasion.

PDF

___

AKİF PAŞA, (1997). "Akif Paşa Divançesi", (Haz. M. A. Yekta Saraç-M. Fatih Andı), İstanbul: İlmi Araştırmalar, S. 4.
AKINCI, Gündüz (1954). Abdülhak Hâmid Tarhan, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
AKÜN, Ömer Faruk (1959). Makber'den Önce Abdülhâk Hâmid'de Ölüm Temi , (Basılmamış Doç. Tezi), İstanbul: İstanbul Ünv. Edb. Fak. Genel Kitaplığı, No: THT. 6.
AKYÜZ, Kenan (1986). Batı Tesirinde Türk Şiiri Antolojisi, İstanbul: İnkılâp Kitabevi.
AKYÜZ, Kenan (1990). Modern Türk Edebiyatının Ana Çizgileri 1860-1923, İstanbul: İnkılâp Kitabevi.
AKTAŞ, Şerif (1996). Yenileşme Dönemi Türk Şiiri ve Antolojisi, Ankara: Akçağ Yayınları
BATİSLAM, H. Dilek (2000). "Kıbrıslı Şair Kaytazzâde Mehmet Nâzım Efendi'nin Mersiyeleri Üzerine Bir İnceleme", Doğu Akdeniz Üniversitesi Kıbrıs Araştırmaları Merkezi III. Uluslar Arsı Kıbrıs Araştırmaları Kongresi, (Yay. Haz. İsmail Bozkurt), C.2, DilEdebiyat, Doğu Akdeniz Üniversitesi Kıbrıs Araştırmaları Merkezi Yayınları 14) Gazimağusa KKTC.
BEZİRCİ, Asım (1983). Abdülhâk Hâmid, İstanbul: Bilpa Yayınları.
BİLGEGİL, M. Kaya (1958). "Abdülhak Hâmid Üzerinde Bidil Te'siri, Bidil'in Bir Mersiyesi ve Makber", İstanbul Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, C.13.
BİLGEGİL, M. Kaya (1959). Abdülhak Hâmid'in Şiirlerinde Ledünnî Mes'elelerden Allah I, Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları.
ÇAVUŞ, M. Zeliha Stebler (2008). "Türk Edebiyatında Mersiyeler", Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, S. 38.
ÇETİN, Nurullah; GÜLENDAM, Ramazan; NARLI, Mehmet (2011). Tanzimat'tan Bugüne Yeni Türk Edebiyatı Şiir Çözümlemeleri, İstanbul: Kesit Yayınları.
ÇETİŞLİ, İsmail (2004). Metin Tahlillerine Giriş/1 Şiir, Ankara: Akçağ Yayınları.
DİLÇİN, Cem (1997). Örneklerle Türk Şiir Bilgisi, Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Türk Dil Kurumu Yayınları.
EKREM, Recaizâde Mahmut (1910). Nijat Ekrem, İstanbul: Selanik Matbaası.
EKREM, Recaizâde Mahmut (1885). Zemzeme III, İstanbul: Matbaa-ı Tozlıyan.
EMİL, Birol (1991). "Yunus'un Ulu Nazarı ", Yunus Emre -Seçme Makaleler, Ankara: KTB Yayınları.
ENGİNÜN, İnci (1986). Abdülhak Hâmid Tarhan, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
ENGİNÜN, İnci (2006). Tanzimat Edebiyatı, (Haz. İsmail PARLATIR vd.), Ankara: Akçağ Yayınları.
EROL, Kemal (2005). "Abdülhak Hâmid'in Şiirlerinde Ölüm Tefekkürü ve Mezar Tasavvuru", Milli Eğitim, S.168.
EROL, Kemal (2010). Modern Türk Şiirinde Aşk Ölüm ve İntihar, Ankara: Akçağ Yayınları.
GARİPER, Cafer (1990). "Cahit Sıtkı'nın Şiirinde Ölüm ve Ölüm Sonrası", Arayışlar 1, Isparta: SDÜ.
GARİPER, Cafer (2005). "Akif Paşa ve Torunu İçin Yazdığı Mersiye Üzerine Bir Değerlendirme", Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları, S. 3.
İSEN, Mustafa (1994). Acıyı Bal Eylemek, Ankara: Akçağ Yayınları.
İSEN, Mustafa, (2004). "Mersiye (Türk Ediyatı)", Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, Ankara, C. XXIX.
KAPLAN, Mehmet (1976). Türk Edebiyatı Üzerine Araştırmalar I, İstanbul: Dergâh Yayınları.
KAPLAN, Mehmet (1994). Şiir Tahlilleri I, İstanbul: Dergâh Yayınları.
KARACA, Alaattin (2005). Ercüment Ekrem Talu Geçmiş Zaman Olur Ki Anılar, İstanbul: Hece Yayınları.
KAVAZ, İbrahim (2005). Akif Paşa Hayatı ve Eserleri, Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları.
KOLCU, A. İhsan (2011). Tanzimat Edebiyatı-I Şiir, Konya: Salkımsöğüt Yayınları.
PARLATIR, İsmail (1985). Recaizâde Mahmut Ekrem, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
PARLATIR, İsmail (1992). "XIX. Yüzyıl Yeni Türk Şiiri", Türk Dili, Ocak-Şubat, S:481-482.
PARLATIR, İsmail (2004). "Tanzimat Şiiri", Büyük Türk Klasikleri, C.8, İstanbul: Ötüken Neşriyat.
PARLATIR, İsmail (2006). Tanzimat Edebiyatı, Ankara: Akçağ Yayınları.
Rıza TEVFİK (1984). Abdülhâk Hâmid ve Mülâhazât-i Felsefiyesi , (Haz. Abdullah Uçman), İstanbul: İstanbul Ünv. Edb. Fak. Yayınları.
OKAY, Orhan (1971). "Tabiat ve Sevgili", Abdülhak Hâmid'in Romantizmi, Erzurum: Atatürk Üniversitesi Yayınları.
OKAY, Orhan (1988). "Edebiyatımızın Batılılaşması Yahut Yenileşmesi", Büyük Türk Klasikleri, C.8, İstanbul: Ötüken Yayınları.
ÖZER, Elif Mine (2001). "Abdülhak Hâmid Tarhan'ın Poetikası ve Mkber'deki Yenilikler", Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, S.10.
SEVÜK, İsmail Habib (1940). Yeni Edebî Yeniliğimiz (Tanzimat'tan Beri Edebiyat Tarihi) I, İstanbul: Remzi Kitabevi.
TALU, Ercümen Ekrem (1949). "Tanıdıklarım: Halit Ziya Bey", Edebiyat Âlemi, S.13.
TANPINAR, Ahmet Hamdi (1977). Edebiyat Üzerine Makaleler, (Haz. Zeynep Kerman), İstanbul: Dergâh Yayınları.
TANPINAR, Ahmet Hamdi (1988). 19. Asır Türk Edebiyatı Tarihi, İstanbul: Çağlayan Kitabevi.
TARHAN, Abdülhak Hâmid (1994). Hatıralar, (Haz. İnci Enginün), İstanbul: Dergâh Yayınları.
TARHAN, Abdülhak Hâmid (1997). Bütün Şiirleri II, (Haz. İnci Engünün), İstanbul: Dergâh Yayınları.
TEVFİK, Rıza (1984). Abdülhak Hâmid ve Mülahazat-ı Felsefiyyesi, (Haz. Abdullah Uçman), İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
UŞAKLIGİL, Halit Ziya (1987). Kırk Yıl, İstanbul: İnkılâp Kitabevi.
YUNUS EMRE (1997). Yunus Emre Divanı Il, (Haz. Mustafa Tatcı), İstanbul: MEB Yayınları,
YÜCEL, Müslim (2007). Edebiyatta Ölüm ve İntihar, İstanbul: Agora Kitaplığı.