SINIF ÖĞRETMENİ ADAYLARININ TÜRKÇE DERSİNDE DEMOKRATİK KÜLTÜR BİLİNCİNİ GELİŞTİRMEYE İLİŞKİN GÖRÜŞLERİ

"Demokrasi için tek bir yol vardır: Eğitim." B.R. Barber (1998, s.232) Bu araştırmanın temel amacı sınıf öğretmeni adaylarının Türkçe dersinde demokratik kültür bilinci geliştirmeye ilişkin görüşlerini belirlemektir. Araştırmanın çalışma grubunu Anadolu Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, İlköğretim Bölümü'nde 2010-2011 öğretim yılı güz döneminde Sınıf Öğretmenliği Programı'na devam eden dördüncü sınıf öğrencileri oluşturmaktadır. Araştırma kapsamında 100 öğretmen adayına değerlendirmeye alınmıştır. Araştırmada, veri toplama aracı olarak, araştırmacı tarafından geliştirilen ve sınıf öğretmeni adaylarının Türkçe dersinde demokratik kültür bilinci geliştirmeye ilişkin görüşlerini belirlemeyi amaçlayan açık uçlu sorulardan oluşan bir anket kullanılmıştır. Öğretmen adaylarının Türkçe dersinde demokratik kültür bilinci geliştirmeye ilişkin görüşlerinin belirlenmesine yönelik elde edilen veriler betimsel olarak çözümlenmiştir. Araştırma sonucunda sınıf öğretmeni adaylarının demokrasiyi çoğunlukla "kişilerin hak ve özgürlüklerine zarar vermeden özgür olmak" olarak tanımladıkları görülmektedir. Buna bağlı olarak da demokratik bireylerin temel özellikleri içinde en fazla başkalarının haklarına ve özgürlüklerine ve düşüncelerine saygılı olmayı vurgulamışlardır. Katılımcıların Türkçe dersinin demokratik kültür bilinci geliştirmede işlevsel bir ders olarak algılandığı görülmüştür. Öğretmen adayları Türkçe geliştirilmesinde sınıf öğretmeninin rolleri içinde en fazla, düşüncelere saygılı olmanın model olarak gösterilmesi rolünü ifade etmişlerdir. Türkçe dersinde yararlanılacak metinlerin özelliklerine yönelik görüşlerine bakıldığında; öğretmen adayları en çok, metinlerin içeriğinin demokrasi, eşitlik, adalet, özgürlük, hoşgörü gibi insan hakları bilincini kazandırıcı nitelikte olması gerekliliğini dile getirmişlerdir. Türkçe dersinde öğretim yöntemlerinden tartışma yönteminin kullanılmasının da demokratik kültür bilinci geliştirmede etkili olacağı görüşünü aktarmışlardır

PRIMARY TEACHER CANDIDATES’ OPINIONS ON THE IMPROVING DEMOCRATIC VALUES IN TURKISH LESSON

This study aims to describe the opinions of primary teacher candidates relating to developing democratic values in Turkish lesson. The model of the study is descriptive research model. The population of the study consists of the students continuing the Primary Teacher Training Program in the semester of fall in 2010-2011 academic years in the School of Education in Anadolu University whereas the sample consist of the senior students going on the program. Within the scope of the study, the questionnaire was administered to 100 teacher candidates and 79 of the administered questionnaires were evaluated. In the research, the questionnaire consisting of open-ended questions that was developed by the researcher to identify the opinions of primary teacher candidates relating to developing democratic values in Turkish lesson was used as the data collection tool. The data were analyzed through descriptive analysis. As a result of the research, democracy was mostly defined as “being free without harming person’s right and freedom” by primary teacher candidates and it was seen that Turkish lesson is thought as functional lesson in developing awareness of democratic values. Primary teacher candidates expressed that selecting teaching strategies and texts, modeling in class environments and taking decisions with the students would be important in developing the students’ awareness of democratic values. They also pointed out that discussion strategies in Turkish lessons would be effective in developing awareness of democratic values

PDF

___

AKIN, U. VE ÖZDEMİR, M. (2009). Öğretmen Adaylarının Demokratik Değerlerinin Çeşitli Değişkenler Açısından İncelenmesi: Eğitim Bilimleri Fakültesi Örneği, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 42- 2, 183-198.
AKPINAR, B., TURAN, M. (2004). Avrupa birliğine uyum sürecinde ilköğretim öğretmenlerinin demokrasi ve demokrasi eğitimine bakış açısı. Uluslararası Demokrasi Eğitimi Sempozyumu, 20-21 Mayıs 2004 Bildiriler. Onsekiz Mart Üniversitesi Yayını.386-396
ASLAN, C. VE KARAMAN-KEPENEKCİ, Y. (2008). Human Rights Education: A Comparison of Mother Tongue Textbooks in Turkey and France. Mediterranean Journal of Educational Studies, 13(1): 101–124.
BACANLI, H. (1999). Duyuşsal Davranış Eğitimi. Nobel Yayın Dağıtım, Ankara.
BARBER, B. R. (1998). A passion for democracy: American essays. New Jersey: Princeton University Press.
ÇANKAYA, D., SEÇKİN, O. (2004). Demokratik değerlerin benimsenmesi açısından öğretmen ve öğretmen adaylarının görüş ve tutumları. Uluslararası Demokrasi Eğitimi Sempozyumu, 20-21 Mayıs 2004 Bildiriler. Onsekiz Mart Üniversitesi Yayını. 461-466.
DAVİS, M.H. (2010). Practicing Democracy in the NCLB Elementary Classroom. Master tezi. School of Education and Counseling Psychology Dominican University of California. ABD.
DEMİR, M. K. (2010). Dört yıl arayla ilköğretim beşinci sınıf öğrencilerinin sınıf öğretmenlerinin demokratik davranışlar sergileme sıklığına ilişkin görüşleri. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi (8)1, 21-40.
DEMOULİN, D.F., KOLSTAD, R. (2000). Assessing the gains of behavioral dynamics essential for success in democracy for teacher education students. College Student Journal. 34 (3), 417 - 424.
DEWEY, JOHN (1996). Demokrasi ve Eğitim, (Çev.: M. Salih Otaran),Başarı Yayımcılık A.Ş., İstanbul.
DİLEKMEN, M. (1999). Grupla psikolojik danışmanın öğretmen adaylarının demokratik tutum ve empatik beceri düzeylerine etkisi. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Yayınlanmamış Doktora Tezi.
DOĞANAY, A., ÇUHADAR, A., SARI, M. (2004). Sosyal bilgiler ve sınıf öğretmenlerinin demokrasi anlayışlarına ilişkin algılarının değerlendirilmesi. Uluslararası Demokrasi Eğitimi Sempozyumu,20 - 21 Mayıs 2004 Bildiriler. Onsekiz Mart Üniversitesi Yayını. 362 - 373.
EDWARDS, E.(2010). The Butterfly Effect: Democratic Classrooms in elementary education. Master Thesis. The Evergreen State College.
GÖMLEKSİZ, M. N. VE KAN, A. Ü. (2008). Eğitim Fakültesi ve Tezsiz Yüksek Lisans Programlarına Kayıtlı Öğretmen Adaylarının Demokratik Tutumlarının Değerlendirilmesi. Milli Eğitim Dergisi, 178 (1), 44–64.
GÜMÜŞ, N. (2002). Demokratik Eğitim -Toplumsallaşmış Bireyin Yetiştirilmesi- Planlama Dergisi,42.yıl Özel Sayı, s.165-178. http://ekutup.dpt.gov.tr/planlama/42nciyil/gumusn.pdf
GÜRŞİMŞEK, I. VE M., GÖREGENLİ. (2004). Öğretmen Adayları ve Öğretmenlerde Demokratik Tutumlar, Değerler ve Demokrasiye İlişkin İnançlar, Uluslararası Demokrasi Eğitimi Sempozyumu, 20–21 Mayıs, Çanakkale.
INGLİS, P. (2003). Strong democracy in a new writing workshop classroom. Master thesis. The University of British Columbia.
KARADAĞ, E., BALOĞLU N., YALÇINKAYALAR, P. (2006). İlköğretim Okulu Yöneticilerinin Öğretmenler Tarafından Algılanan Demokratik Tutumları ile Öğretmenlerin Demokratik Değerleri Üzerine İlişkisel Bir Araştırma. Değerler Eğitimi Dergisi, 4 (12), 65-82.
KARAHAN, T. F., SARDOĞAN, M. E., ÖZKAMALI, E. VE DİCLE, A. N. (2006). Öğretmen Adaylarında Demokratik Tutum, Nevrotik Eğilimler ve Kendini Gerçekleştirme. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 30, 149-158.
KARAMAN-KEPENEKÇİ, Y. (2000). İnsan Hakları Eğitiminde Diğer Derslerden Yararlanma (Genel Lise Örneği). Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 31(1):163- 182.
KARAMAN-KEPENEKÇİ, Y. (2006). A Study of University Students’ Attitudes toward Children’s Rights in Turkey. The International Journal of Children’s Rights. 14 (3), 307- 319.
KAYABAŞI, Y. (2011). Öğretmen Adaylarının Davranışlarının Demokratik Sınıf Ortamı Açısından Değerlendirilmesi, GÜ, Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, Cilt 31, Sayı 2 (2011) 525-549
LEVİN, B. (1998). The Educational Requirement for Democracy. Curriculum Inquiry. 28 (1), 57- 79
MANTLE-BROMLEY, C.; FOSTER, A. M. (2005).Educating for Democracy: The Vital Role of the Language Arts Teacher. English Journal; 94, 5,
OKÇABOL, R. VE GÖK, F. (1998). Öğretmen Profili Araştırması. Ankara: Eğitim-Sen Yayını.
ROWLAND, S. (2003). Teaching for Democracy in Higher Education. Teaching in Higher Education, 8 (1), 89-101.
SARI, M. (2007). Demokratik Değerlerin Kazanımı Sürecinde Örtük Program: Düşük ve Yüksek “Okul Yaşam Kalitesi”ne Sahip İki İlköğretim Okulunda Nitel Bir Çalışma. Yayınlanmamış Doktora Tezi. Adana: Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
SADIK, F. ve SARI, M. (2011). Öğretmen adayları ve demokrasi: Sınıf öğretmeni adaylarının demokrasi algılarının metaforlar yoluyla değerlendirilmesi, 10. Ulusal Sınıf Öğretmenliği Sempozyumu Sivas, Cumhuriyet Üniversitesi.
SELVİ, K. (2006). Developing a Teacher Trainees’ Democratic Values Scale: Validity and Reliability Analyses. Social Behavior and Personality, 34 (9), 1171–1178.
SEVER, S. (1998). Demokratik kültür bilinci edinimi sürecinde dil ve edebiyat öğretimi, Türkiye’de ve Dünya’da Ana Dili Eğitimi Sempozyumu- Bildiriler,, AÜ TÖMER Dil Merkezi, Ankara.
SEVER, S. (2007) Okuma Kültürü Edinme Sürecinde Türkçe Öğretiminin Sorumluluğu, Okuma Kültürü ve Okullarda Uygulama Sorunları Toplantısı. Ankara: MEB, s.108-126.
SEVER, S. (2009). Çocuk ve Okuma Kültürü. http://ulusalegitimdernegi.blogspot.com/2009/05/cocuk-ve-okuma-kulturu.html
SMİTH, T. B. (2007). Democratic writing pedagogy and the southern neveda writing Project . Nevada Üniversitesi, Yükseklisans Tezi.
ŞİMŞEK, U., DOYMUŞ, K., ŞİMŞEK, Ü., ÖZDEMİR Y. (2006) Lise Düzeyinde Eğitim Gören Öğrencilerin Demokratik Tutumlarına İşbirlikçi Öğrenme Yönteminin Etkisinin İncelenmesi. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7 (1),
TAÇMAN, M. (2006) İlköğretim Sınıf Öğretmenlerinin Demokratik Tutumları, Cypriot Journal of Educational Sciences,1, 1, s.30-46.
TARBA-CEYLAN, D. (2009). “İlköğretim Türkçe, Lise Türkçe ve Edebiyat Kitaplarında İnsan Hakları İhlalleri ve Sorunları” G. Tüzün (ed.) Ders Kitaplarında İnsan Hakları: Tarama Sonuçları II içinde, İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları, 275–290. http://www.tarihvakfi.org.tr/dkih/dkih_tarama_sonuclari_kitabi.asp
WOLK, S. (2004). Using Picture Books to Teach for Democracy, Language Arts, 82 (1), 26-35.
YEŞİL, R. (2004). İnsan Hakları ve Demokrasi Eğitiminde Yöntem, G.Ü. Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 5 ( 1), 35–41.
YEŞİL, R., (2001). İlköğretim Düzeyinde Okul ve Ailenin Demokratik Davranışlar Kazandırmadaki Etkisi, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.
YEŞİL, R., Aydın, D. (2007). Demokratik Değerlerin Eğitiminde Yöntem ve Zamanlama. TSA Dergisi, 11(2),
YILDIRIM, A VE ŞİMŞEK H. (2005). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Seçkin Kitabevi, Ankara.
YILDIRIM, L. (1994). İlköğretim Birinci Kademe Öğretmenlerinin Demokratik Tutum ve Davranışları ile Öğrencilerin Demokratik Davranışları Arasındaki İlişkilerin Saptanması. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ankara: A.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü.