SELÇUKLU KÜLTÜRÜNDE KADIN’IN KONUMU: SANAT ESERLERİNDEN HAREKETLE KARŞILAŞTIRMALI BİR DEĞERLENDİRME

Bu çalışma uzun soluklu projenin ilk bulgularını içermektedir. Selçuklu sanat eserlerindeki kadın tasvirleri, Selçuklu kültürünün kadını nasıl algıladığı ve hangi statüde gördüğü bağlamında incelenecektir. medeniyetlerinden farklıdır. Selçuklu kadının statasü ve kimliği ile ilgili kaynaklardaki anlatıları, maddi kültür ürünü olarak sanat ve mimari eserleri destekler niteliktedir. Selçuklu kültüründe İslamiyet öncesi Türk geleneklerinin de etkisi ile kadının statüsü üst düzeyde olmuştur. Selçuklu kadının bu statüsü İslamiyet'in kabulü sonrası da devam etmiştir. Abbasiler ve öncesinde Emevilerde ise kadının toplum içindeki konumunda İslamiyet öncesi Arap geleneklerinin etkisi devam ettiği görülür. Bu gelenekler İslamiyet'in buyruğu imiş gibi devam ettirilerek yanlış bir tavır izlenmiştir. Emevi ve Abbasi kültüründeki kadın tasvirleri ile Selçuklu sanatındaki kadın tasvirlerinin birbirlerinden farklı oluşu aslında kadının toplum içindeki algılanışının farklılığından ileri gelmektedir. Selçuklu kadın tasvirleri üzerine yapılan sınırlı sayıdaki çalışmada daha çok Selçuklu kadının giyim ve saç özellikleri üzerinde durulmuştur. Bu çalışmada ise Selçuklu Medeniyeti'nde kadının sanat ile ilişkisi, eşleri ile olan ilişkisi, annelik davranışları, savaş alanında yer alışları gibi yazılı kaynaklarda sözü edilen özelliklerinin sanat eserleri aracılığıyla sosyo-kültürel analizi yapılacaktır. Selçuklu kadının statüsü ve rolünün tam olarak anlaşılabilmesi adına dönem Ortaçağ Avrupa karşılaştırması dahil edilmiştir. Selçuklu kadının konumunun İslamiyet'i kabul etmiş diğer kültürlerden nasıl farklı olduğu Selçuklu sanat eserlerindeki kadın tasvirlerinden hareketle değerlendirilecektir

WOMEN STATUS IN SELJUK CULTURE: A COMPARATIVE ASSESMENT ACCORDING TO ART WORKS

In this study the first dicoveries of the long term research project will be shared. The depictions of women in the works of Seljuk art will be examined in the context of how the Seljuk culture perceive women and on which status they regard them . The narratives in sources about the identity and status of Seljuk women seem to support the works of art and architecture as a product of material culture.The position of women in Seljuks is different from all contemporary civilizations. With the influence of Pre-islam Turkish traditions, the level of women's status had been high in the culture of the Seljuk. This status of women in the Seljuk also continued after the adoption of Islam. In Abbasids and prior to them; in Umayyads, pre-Islamic Arab traditions has continued its influence on the position of women in society. These traditions were continued as if they were the commandment of Islam and a wrong attitude was followed. The depictions of women in Seljuk art and in Umayyad and Abbasid palaces is different from each other which is due to the fact that the perception of women in society had differences . In the limited number of studies on women's depictions of the Seljuk, Seljuk women's clothing and hair features is more focused. In this essay a socio-cultural analysis will be made about the properties the women's mentioned in written sources like their relationship with art, their relationship with partners, maternal behaviors, the place of them in the field of battle in Seljuk Civilization through works of art. In order to fully understand the role and status of the women of the Seljuk period comparison of Medieval Europe was included. Artworks will be assessed in the context of how different is the position of women in the culture of the Seljuk and other Muslim cultures and what sort of change that it initiated. The works of art which belong to Medieval European culture which were carried descriptions of women will be compared in order to be understood the real status of Seljuk women in the scociety

PDF

___

AKSU, A. (2001). “Emeviler Döneminde Kadının Durumu”, Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, , S. 1, ss. 263-279.
AMT E. (1992). Women's Lives in Medieval Europe: A Sourcebook. New York: Routledge.
ARIK, R.,(2001) Kubad Abad Selçuklu Saray ve Çinileri, İstanbul :Türkiye İş Bankası Yayınları.
ARNOLD, S. T. (1965). Painting in Islam. New York: Dover Publications..
ATEŞ, A.O., (2000). Hadis Temelli Kalıp Yargılarda Kadın. İstanbul: Beyan Yayınevi.
BARDSLEY, S. (2007). Women's Roles in the Middle Ages, Westport CT: Greenwood Press.
BATES, Ü.Ü., (1978). “Women as Patrons of Architecture in Turkey”, Women in the Muslim World, ed. L.Beck-N.Keddie, Harvard University Press: Cambridge, Mass. ss. 245-260.
BAHADIR İ. (2005). Kadın Dervişler.İstanbul: Su Yayınları.
BAYRAM M., (1991). “Baciyân-ı Rum ( Anadolu Bacıları ) Hakkında Bazı Yeni Kaynaklar”, X. Türk Tarih Kongresi Bildirileri, s. 967–973.
_________, (2002). “Bacıyân- Rum (Anadolu Bacıları) ve Fatma Bacı”, Türkler, C. 6, Anara:Yeni Türkiye Yayınları, s. 365-379.
___________ (2008).Fatma Bacı ve Bacıyân-ı Rûm. İstanbul.
BEDİRHAN Y. (2014a). “Türkiye Selçuklularında Dış Ticaret”. Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic , ISSN: 1308- 2140, Volume 9/5 Spring 2014, p. 371-402, www.turkishstudies.net, DOI Number: 7827/TurkishStudies.7011.
BEDİRHAN, Y. (2014b). “Selçuklu Türkmenlerinin Kafkasya ve Kafkas Elleriyle Münasebetleri”, Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, ISSN: 1308-2140 , Volume 9/4 Spring 2014, s.. 165-185, www.turkishstudies.net, DOI Number 10.7827/TurkishStudies.6766.
BEŞER,F., (1991). Kadının Çalışması, Sosyal Güvenliği ve İslam, İstanbul: Seha.
BİÇAK S. (2007). Türkiye Selçuklu Toplumunda Kadın ( XI-XIV Yüzyıl), Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi.
CANTAY G. (1992). Anadolu Selçuklu ve Osmanlı Darüşşifaları, Ankara.
CRANE H., (1993). “Notes On Saldjuq Architectural Patronage in Thirteenth Century Anatolia”, Journal of the Economic and Social History the Orient, Vol.36/1, ss. 1-57.
CRESWELL, K. A. C.(2002) “The Lawfulness Of Painting in Early Islam”, Early Islamic Art and Architecture, Ed. J. M. Bloom, Burlington: Ashgate, s. 101-109 .
CUNBUR, M., (1987).“Selçuklu ve Osmanlı Devirlerinde Kadınların Kurdukları Şifahaneler”, Erdem,3/8, ss. 341-348.
__________(1996).“Selçuklu Dönemi Kadın Hayratı”, Erdem, IX/26, ss. 585-619, .
ÇAĞATAY, N.,(1957). İslâmdan Önce Arap Tarihi ve Cahiliye Çağı. Ankara .
ÇAYIRDAĞ, M., (1981).“Mahperi (Huand) Hunat Hatun”, Kayseri Kültür, 1/3, ss. 2-4.
DEMİREL H.G. -Z. A. KİŞMAN. (2014). “Kültürlerarası Liderlik” Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, ISSN: 1308- 2140, Volume 9/5 Spring 2014,s.689-705, www.turkishstudies.net, DOI Number 10.7827/TurkishStudies.6821.
DURUKAN, A., (1996). “Anadolu Selçuklu Sanatı Açısından Vakfiyelerin Önemi”, Vakıflar Dergisi, 26, ss.25-44.
________ (1998). “Anadolu Selçuklu Sanatında Kadın Baniler”, Vakıflar Dergisi, 27,ss.15-36.
________ (2001). “Anadolu Selçuklu Dönemi Kaynakları Çerçevesinde Baniler”, Sanat Tarihi Defterleri, S.V, ss.43-132.
DUYMAZ,A., (1999). “Kanturalı Boyundaki Bazı Motif ve Unsurlar Üzerine”, Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi, S.8, s.360‐386.
ERGİN, M., (1997).Dede Korkut Kitabı, Ankara.
GÖDE, K., (1986). “Selçuklular ve Beylikler Devri Anadolu’sunda Askeri- Dini-Mesleki Kurulusların Türk Siyasi ve San’at Hayatındaki Rolü”, Türk Kültürü ve Ahilik, XXI. Ahilik Bayramı Sempozyumu Tebliğleri, Kırsehir, 13–15 Eylül 1985, ss. 221– 226.
GÖMEÇ,S., (2006).Türk Kültürünün Ana Hatları. Ankara .
GRABAR O., (1998). İslam Sanatının Oluşumu, çev. Nuran Yavuz, İstanbul: Hürriyet Vakfı Yayınları.
GÜNDÜZ A., (2012). “Tarihî Süreç İçerisinde Türk Toplumunda ve Devletlerinde Kadının Yeri ve Önemi”, International Journal of Social Science, S.5/5, ss.129-148.
HARAL, H.,(2006).Osmanlı Minyatüründe Kadın (Levnî Öncesi Üzerine Bir Deneme), Basılmamış Yüksek Lisan Tezi, Marmara Üniversitesi.
HASAN,İ.H.,(1987). Siyasî, Dinî, Kültürel ve Sosyal İslâm Tarihi, çev. İ.Yigit- S.Gümüs, İstanbul: Kayıhan Yayınevi.
HİBBERT, C., (1987).The English: A Social History 1066-1945. London :W. W. Norton & Co. Hitti, P., (1980). Siyasî ve Kültürel İslâm Tarihi II, çev. S. Tug, İstanbul: Boğaziçi Yayınları.
HOLLİSTER C. W. (1994). Medieval Europe: A Short History, New York: McGraw Hill Inc
IMSEN, S. (2002). “Late Medieval Scandanivian Queenship, Queens and Queenship in Medieval Europe”, Proceedings of a Conference held at King's College London, April 1995,ed: Anne J. Duggan, New York: Boydell Press, ss.:53-74.
İNAL, G., (1995). Türk Minyatür Sanatı, Ankara.
KİTAPÇI Z. (1993).“Melike Selçuka Hatun ve Türk Milli Kültürü”, Türk Dünyası Araştırmaları, 82, İstanbul, s. 103-146.
KOÇU, R. E., (1967).Türk Giyim, Kuşam ve Süslenme Sözlüğü, Ankara.
KÖYMEN M.A., (1976). Tuğrul Bey ve Zamanı, İstanbul.
MELLON J., (2008). The Virgin Mary in the Perceptions of Women, Jefforson NC: McFarland
MESUDİ (2005). Altın Bozkırlar: Muruc Ez- Zeheb. İstanbul: Selenge Yayınları.
MEZ,A.(2000). Onuncu Yüzyılda İslam Medeniyeti; İslam'ın Rönesansı, İstanbul: İnsan Yayınları.
ÖGEL B. (1979).Türk Kültürünün Gelişme Çağları, Ankara.
ÖNEY G.(2009). “Tarihten Yansımalarla Büyük Selçuklu Seramiklerde Kadın”, Anadolu Selçuklu Şehirleri ve Uygarlığı Sempozyumu 07-08 Ekim 2008, (Ed. Adem Esen, Haşim Karpuz, Osman Eravşar), Konya, s. 239-257.
ÖZAYDIN, A.(1991). “Arap”, İslâm Ansiklopedisi, C.III, s. 322, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı.
SEVİNÇ N. (2007). Eski Türklerde Kadın ve Aile, İstanbul: Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı.
SHUROV R.,(2012). “Harem Christianity: The Byzantine Identity of Seljuk Princes”, The Seljuks of Anatolia: Court and Society in the Medieval Middle East, ed. A.C.S. Peacock, S.N. Yıldız. London, ss. 115-150.
__________, (2013). “Churches in the citadels of Ispir and Bayburt: an evidence of ‘Harem Christianity’?”, Polidoro. Studi offerti ad Antonio Carile, ed. G. Vespignani, ss. 713-724
TURAN, O., (1969).Selçuklular Tarihi ve Türk İslam Medeniyeti, Turan Neşriyat, İstanbul 1969
TÜRKMEN, K., (1998). “Selçuklu Döneminde Kayseri’nin İmar Faaliyetine Katkıda Bulunan Hanımlar”, II. Kayseri ve Yöresi Tarih Sempozyumu Bildirileri, 16-17 Nisan 1998, Kayseri. s.437-449.
________.,(2012). “Kayseri’de İmar Faaliyetine Katkıda Bulunan Hanımlar”, II. Uluslar arası Ahilik Sempozyumu, Ahilikte Kadının Yeri, 19–20 Eylül 2012, Kayseri, ss.20–54.
WOLFTHAL D., (2000). Images of Rape: The 'Heroic' Tradition and its Alternatives, Cambridge :Cambridge University Press,
YASA ,A.A. (2001). Selçuklu Konya’sında Mimari Eserlerin Banileri, I. Uluslararası Selçuklu Kültür ve Medeniyeti Kongresi Bildiriler, C.II, Konya, s. 423-455.
[1] http://users.stlcc.edu/mfuller/sca/STLAMpersian.html (Ekim 2013)
[2]http://www.davidmus.dk/en/collections/islamic/dynasties/seljuks/art/45-2001(Ekim 2013)
[3] http://www.museorientale.beniculturali.it/index.php?it/311/opere/246/coppa (Ekim 2013)
[4]http://www.asia.si.edu/collections/singleObject.cfm?ObjectNumber=F1938.12(Mayıs 2013).
[5] http://www.davidmus.dk/en/collections/islamic/dynasties/seljuks/art/34-1999(Mayıs 2013)
[6] http://www.metmuseum.org/collections/search-the-collections/140012476 (Mayıs 2013)
[7]http://www.metmuseum.org/Collections/search-the-collections/140009281 (Mayıs 2013)
[8]http://www.metmuseum.org/Collections/search-the-collections/140003488? rpp=60&pg=2&ao=on&ft=*&when=A.D.+1000- 1400&where=Iran&what=Ceramics &pos=61(Mayıs 2013)
[9] http://www.metmuseum.org/Collections/search-the-collections/140008698? rpp=60&pg=9&ao=on&ft=*&when=A.D.+1000-1400&where=Iran&pos=534#full screen (Mayıs 2013)
[10]http://elogedelart.canalblog.com/archives/2009/03/13/12947098.html (Mayıs 2013)
[11]http://img9.rajce.idnes.cz/d0903/2/2581/2581382_3b86d41f1018cd278a0f94a625eb0 f2f/images/Morgan_bible_FR_1250a_41vc9.jpg (Temmuz 2013)
[12]http://cottesimple.com/wp/wp-content/uploads/2012/10/egerton_dinah_large.jpg (Temmuz 2013)
[13]http://www.davidmus.dk/en/collections/islamic/dynasties/umayyads/architecture/qusa yr-amra(Ekim 2013)
[14] http://www.metmuseum.org/exhibitions/listings/2012/byzantium-andislam/blog/where-in-the-world/posts/khirbat-al-mafjar(Ekim 2013)
[15]http://www.davidrumsey.com/amica/amico1239674-35122.html#record (Mayıs 2013)
[16]http://www.studyblue.com/notes/note/n/the-abbasid-palace-city-baghdadand-sammara/deck/8335776(Ekim 2013)