SARIGÖL AĞIZLARINDA VURGU VE ÖLÇÜNLÜ TÜRKÇEDENFARKLILIĞININ SEBEPLERİ ÜZERİNE

Manisa'nın bir ilçesi olan Sarıgöl, aynı zamanda coğrafi olarak Denizli, Aydın ve Uşak illerine komşudur. Sarıgöl ilçesi toplam 29 köyden müteşekkildir. Sarıgöl ve köyleri, genellikle Oğuz boylarından Yörük-Türkmenlere mensuptur. Bu yönüyle tarihî lehçe seyri içinde tabii olarak bölge ağızlarında Oğuz lehçesinin izlerini görmek mümkündür. Sarıgöl ağızları tipik bir Güneybatı Anadolu ağzıdır. Sarıgöl ağızlarında kelime vurgusu Ölçünlü Türkiye Türkçesine göre farklılaşmaktadır. Bu farklılıkların oluşumunda vurguyla birlikte tonlama, durak gibi diğer parçalar üstü sesbirimlerin etkisi de görülmektedir. Cümlede konuşucunun vurguladığı unsur dinleyence rahatlıkla iletilmektedir. Odaklama, cümleye özgüdür. Ancak cümlede odaklanan önemsenen

STRESS IN SARIGOL DIALECTS AND ON THE CAUSES OF DIFFERENCES FROM STANDART TURKISH

Sarıgöl, a district of Manisa, is also geographically adjacent to Denizli, Aydın and Uşak. Sarıgöl has 29 villages. Sarıgöl and its villages are generally members of Nomad-Turkmens in Oguz tribe. In this respect, it is naturally possible to see the traces of Oguz dialect in the dialects of region in the course of dialect history. Sarıgöl dialects are among the typical examples of Southwest Anatolia. In Sarıgöl dialects, word stress differentiate from Standart Turkish. In the formation of these differences, the effects of suprasegmental phonemes such as intonation and pause are seen along with the stress. The point that the speaker stresses in the sentence is easily comprehended by the listener, important information is transmitted through focusing. Focusing is specific to sentence. However, the focused point in the sentence is intonated prosodically stressed and high. THis can be called new information group. In Turkish, word stress generally exists in the last syllable. The word stresses that are not in the last syllable are seen in the elements such as names of settlements and adverbs. Sometimes, the affix that does not take stress can change the usual stress of the word. In Sarıgöl dialects, while usual stress is in the last syllable of the word, it changes into other syllables, especially to the first syllable. This attracts the attention in the region of the dialects. Moreover, word stress is more dominant and acute than Standart Turkish. On the other hand,there are also some studies which indicate that word stress differentiate from standart Turkish in southwest Anatolian dialects. In this study, differentiation of word stress in sentence and the reasons of this will be emphasized with reference to compilations done in Sarıgöl district and its villages

PDF

___

AKAR, Ali (2004). Muğla İli Ağızları, Muğla: Muğla Üniversitesi Yayınları.

AKSAN, Doğan (1998), Her Yönüyle Dil Ana Çizgileriyle Dilbilim, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.

BACANLI, Eyüp (2007). “Aspekt, Kılınış ve Taksis Çerçevesinde Tavas Ağızlarındaki Şimdiki Zaman İşaretleyicilerinin Değerlendirilmesi”, Erdem 48: 1-19.

COŞKUN, Volkan (2000). “Türkiye Türkçesinde Vurgu, Ton, Ezgi” Türk Dili, 584: 126-130).

DEMİR, İmdat (2002). Türkiye Türkçesinde Parçalar Üstü Sesbirimler, Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Afyon.

DEMİR, İmdat (2010), “Güney-Batı Anadolu Ağızlarındaki Şimdiki Zaman İşaretleyicisi {- I(P)Batı(Rı)} ve Çağdaş Türk Lehçeleriyle Karşılaştırılması”, Uluslararası Türk Dilinin ve Edebiyatının Yayılma Alanları Bilgi Şöleni (7-9 Ekim 2010), Erciyes ÜniversitesiTürk Dil Kurumu, Kayseri.

DEMİR, İmdat (2012). Sarıgöl ve Yöresi Ağızları (İnceleme-Metinler-Sözlük), Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Kayseri.

DEMİR, Nurettin (2000). “Birleşik Fiiller ve Vurgu: -iver- Şeklinin Görevlerini Tespitte Vurgunun Rolü”, TDAY-Belleten 1997, 225-235.

DEMİRCAN, Ömer (1975). “Türk Dilinde Vurgu: Sözcük Vurgusu”, Türk Dili, 284:333-339.

DEMİRCAN, Ömer (1976a). “Türk Dilinde Ek Vurgusu”, Türk Dili, 294: 196-200.

DEMİRCAN, Ömer (1976b). “Türkiye Yer Adlarında Vurgu”, Türk Dili, 300: 402-411.

DEMİRCAN, Ömer (2001). Türkçenin Ses Dizimi, İstanbul: Der Yayınları.

ERGENÇ, İclâl (1989). Türkiye Türkçesinin Görevsel Sesbilimi, Ankara.

ERGENÇ, İclâl (1995). Konuşma Dili ve Türkiye Türkçesinin Söyleyiş Sözlüğü, İstanbul: Multilingual Yayınları.

ERGİN, Muharrem (1993). Türk Dil Bilgisi, İstanbul: Boğaziçi Yayınevi.

GÜLSEVİN, Gürer (2002). Uşak İli Ağızları (Dil Özellikleri-Metinler-Sözlük), Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.

İLKER, Ayşe (2012). “Ağız Alanlarında Yükleme ve Yönelme Eklerinin Birbiriyle Değişme Sebepleri Üzerine Bir Bakış”, Leylâ Karahan Armağanı, Ankara: Akçağ Yayınları, s. 633-650.

KORKMAZ, Zeynep (1994). Güney-batı Anadolu Ağızları, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.

NASH, Rose (1972). Turkish Intonation An Instrumental Study, Mouton Yayınları.

O‟GRADY, William (1991). Categories and Case The Sentence Structureof Korean, John Benjamins Publishing Company.

ÖZKAN, Nevzat (1999). “-DIk Sıfat-Fiil Ekinden Yapılmış Zarf-Fiil Ekleri ve Gagavuz Türkçesinde Bir Zarf-Fiil Eki: -DIcAAn(An)”. 3. Uluslar Arası Türk Dili Kurultayı 1996, TDK, Ankara, s. 891-900.

ROBBEETS, Martime Irma (2005). Is Japanese Related to Korean, Tungusiz, Mongolic and Turkic?, Wiesbaden: Harrassovitz Verlag.

TOK, Turgut (2002). Denizli ili Güney ve Güneybatı Bölgesi Ağızları, Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Denizli.

TOK, Turgut (2008). “Denizli İli Ağızlarında Vurguya Dayalı Ünsüz Düşmesi” Turkish Studies, 3(7): 841-848.

TSENG, Lan-Ya (2002). Türkiye Türkçesinde Orta Hece Düşmesi, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.

ÜSTÜNOVA, Kerime (2007). “Türkiye Türkçesinde Önemsenen Bilgiyi Vurgulama Yolları”, Akademik Araştırmalar Dergisi, 33: 123-141.

ÜÇOK, Necip (2007). Genel Fonetik (Ana Çizgileri), İstanbul: Multilingual Yayınları.