KARIŞIK DİLLİ ESERLERİN SÖZ VARLIKLARINDAN EDATLARA BİR BAKIŞ*

Türk tarihinde on üçüncü yüzyıl oldukça hareketli bir dönemdir. Doğuda Moğol akınları, batıda Haçlı seferleri özellikle Harezm bölgesinin hareketlenmesinde etkili olmuştur. Sosyal, ekonomik ve kültürel alana da bu hareketlilik yansımıştır. Bir yandan bu hareketlilik diğer yandan savaşlar, göçler ve karışıklık bu dönemde az sayıda eser verilmesine ya da verilen eserlerin kaybolmasına neden olmuştur. Ayrıca bu dönemde hem Doğu Türkçesi hem de Batı Türkçesi özelliğini gösteren eserlere rastlanmıştır. Türkoloji çalışmalarında Batı Türkçesi (Oğuzca) ile Doğu Türkçesi (Kıpçak-Çağatay) özelliklerini bünyesinde bulunduran eserlere "karışık dilli" eserler adı verilmektedir. Şimdiye kadar karışık dilli eserler üzerinde yapılan çalışmalar ses bilgisi ve şekil bilgisi bakımından olmuştur. Bu eserlerin söz varlığı ve söz dizimi ile ilgili çalışmalar yapılmamıştır. Çalışmamızda bu konuya dikkat çekmeye ve eğilmeye çalıştık. Karışık dilli eserlerden Ali'nin Kıssa-yı Yûsuf'u, Sadrü'd-dîn Şeyhoğlu'nun Marzubân-nâme Tercümesi, İmâm Kâzî'nin Kitâb-ı Gunyâ adlı eserleri incelenmiş, bu üç eserdeki söz varlıklarından edatlar üzerine çalışma yapılmıştır. Edatlar; bağlama edatları, son çekim edatları, karşılaştırma ve denkleştirme edatları, soru edatları, işaret edatları, kuvvetlendirme edatları, çağırma ve hitap edatları, temennî, teessürî-seslenme edatları olmak üzere dokuz başlık altında gruplandırılmıştır. Edatların eserlerdeki kullanımlarını göstermek için eserlerden örnek cümleler alınmıştır. Tespit edilen edatlardan bazılarının etimolojik incelemeleri ve tarihî gelişimleri hakkında bilgilere yer verilmiştir. İncelediğimiz bu üç eserde dokuz başlık altında verilen edatların, ortak ve farklı kullanımları, her birinin eserlere göre dağılımı, edatların kökenine göre (Arapça, Farsça, Türkçe ) eserlerdeki kullanım sayısı, aynı edatların eserlerdeki kullanımlarında görülen anlam farklılaşmaları verilmeye çalışılmıştır.

GENERAL VIEW ON PREPOSITIONS FROM THE WORDS AVAILABLE IN THE WORKS WRITTEN IN HYBRID LANGUAGE

13thcentury in Turkish is full of action. Moğol invasion in the east and the crusades in the west caused immigration and unease especially in the region of Harezm and this was observed in the social, economic and cultural life. Both chaos and wars besides immigration and unease brought about the loss of literary works or less literary works. It was also i this period that Works which carried both east Turkısh and west Turkısh aspects were available. Works which have eat Turkish and west Turkish aspects are called "hybrid language works" in Turcolog studies. Studies which were made on hybrid language have been about phonetics and morphology so far. However, studies about words available in texts and syntax weren't made. Therefore, in this paper the topic about available words in text will be discussed and emphasized. Among works which were written in hybrid language Kıssa-yı Yûsuf by Ali, Marzubân-nâme Tercümesi by Sadrü'd-dîn Şeyhoğlu, Kitâb-ı Gunya by İmâm Kâzî were observed and especially prepositions are categorized into nine different groups: connection prepositions, last inflection prepositions, demonstrative prepositions, reduplication prepositions, compellativeaddress prepositions. To show how prepositions were used in the works sample sentences were given from the texts.Some of the prepositions in the works were analysed according to their etimology and historical developments of these prepositions are explained.İn this paper, the following topics will be discussed:common and different usages of the prepositions in the three above mentioned works under nine different titles how many prepositions are used in each of them; the number of usage of the prepositions according to their origins;different meanings of the same prepositions in different works.

___

AKKUg, Muzaffer.(1995).Kitab-ı Gunya, Ankara, TDK yay.

BANGUOĞLU, Tahsin.(1998).Türkçenin Grameri, Ankara, TDK yay.

CAFEROĞLU, Ahmet.(2011).Eski Uygur Türkçesi Sözlüğü, Ankara, TDK yay.

CGN, Ali. (2011).Türk Edebiyatının Glk Yûsuf ve Züleyhâ Hikâyesi Ali"nin Kıssa-yı Yûsuf"u, Ankara, TDK yay.

ÇAĞATAY, Saadet.(1964).Türkçede ki_____erki,Türk Dili AraGtırmaları Yıllığı-Belleten1963,Ankara: TDK yay.

DEVELGOĞLU, Ferit.(1995).Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat, Ankara: Aydın Kitabevi yay.

DURAN, Suzan.(1988).Türkçede Cihet ve Mekân Gösteren Ek ve Sözler, TDAY-Belleten1956,Ankara: TDK yay.

EFENDGOĞLU, Süleyman.(2006).Cümle MenGeli Edatlar, Atatürk Üniversitesi, Erzurum: Türkiyat AraGtırmaları Enstitüsü Dergisi Sayı: 31.

ERGGN, Muharrem.(1993).Türk Dil Bilgisi, Gstanbul, Bayrak yay.

ERASLAN, Kemal. (2012).Eski Uygur Türkçesi Grameri, Ankara, TDK yay.

ERCGLASUN, Ahmet.(2007).Türk Lehçeleri Grameri. (Yazarlar: Nevzat Özkan, Mustafa Öner, Hülya Kasapoğlu, Ceyhun Vedat Uygur vd.), Ankara, Akçağ Yay.

ERDEM, Mevlüt; Sarı, Mustafa.(2010).KarıGık Dilli Eserlere Farklı Bir BakıG,Turkish StudiesInternational Periodical For the Languages, Literatureand History of Turkish or Turkic-Volume 5/1 Winter.

GABAGN, A.Von.(1988).Eski Türkçenin Grameri(çev. Mehmet Akalın), Ankara, TTK yay. HACIEMGNOĞLU, Necmettin .(1992).Türk Dilinde Edatlar, Gstanbul, MEB yay.

GPEK, Birol.(2009).Divânü Lûgâti"t-Türk"te Geçen Enklitik Edatları, Turkish StudiesInternational Periodical For the Languages, Literatureand History of Turkish or Turkic-Volume 4/3 Spring 2009.

GPEK, Birol.(2010).Divânü Lûgâti"t-Türk"te BaGta Kullanılan Kuvvetlendirme Edatları,Elâzığ: Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt 20,Sayı:1.

KARAHAN, Leyla.(2007)."Sonra ve Önce" Kelimelerinin Edat Kategorisi Gçindeki Durumu, Uluslararası Türklük AraGtırmaları Sempozyumu, 25-27 Nisan 2007, Erzurum, Dil AraGtırmaları, Sayı:1, Ankara.

KORKMAZ, Zeynep.(2011).Türkçede Eklerin KullanılıG gekilleri ve Ek KalıplaGması Olayları, Ankara, TDK yay.

KORKMAZ, Zeynep.(1973).Sadru"ddîn geyhoğlu-Marzubânnâme Tercümesi(Gnceleme-MetinSözlük-Tıbkıbasım),Ankara, DTCF yay.

KORKMAZ, Zeynep.(1967).Kâbusnâme ve Marzubân-nâme Çevirileri kimindir?, Ankara, TDAYBelleten-1966.

KORKMAZ, Zeynep.(1995).Türk Dili Üzerine AraGtırmalar, Ankara. TDK yay.

ÖZKAN, Nevzat.(1996).Gagavuz Türkçesi Grameri (GiriG-Ses Bilgisi- gekil Bilgisi-CümleSözlük-Metin Örnekleri) Ankara: TDK. yay.

TEKGN, ginasi.(2000)."Timur Öncesinde Anadolu ile Orta Asya Türk Dünyası Arasındaki Kültür GliGkileri ve Güzide Kitabı"nın Tercüme Hikâyesi",TDAY-Belleten 1997.

TEKGN, ginasi.(1992).Eski Türkçe, Türk Dünyası El Kitabı, Ankara. Türk Gramerinin Sorunları II.(1999).Ankara, TDK Yay.

YAMAN, Ertuğrul.(Nisan-2005).Özbek Türkçesinde Edatlar(Kaynakları, Ses ve gekil Özellikleri) Ankara: Gazi Kitabevi.