N. V. GOGOL’ÜN “MÜFETTİŞ” VE C. F. BAŞKUT’UN “BUZLAR ÇÖZÜLMEDEN” ADLI OYUNLARINDA TOPLUMSAL DÜZENSİZLİK: KOMPARATİSTİK BİR İNCELEME

Tiyatro, daha önce yaşanmış, şu an yaşanmakta olan ya da gelecekte yaşanması muhtemel olayların, bir izleyici topluluğu önünde sanatçılar tarafından canlandırılmasıdır. Tiyatronun diğer sanat dallarından ayırt edici özellikleri arasında bir momentuma, dinamizme, enerjiye ve canlılığa sahip olması gösterilebilir. Bu açıklamadan hareketle tiyatronun zamana ve mekâna bağlı kalmak zorunda olmadan yaşamın bizzat kendisini yansıttığı açıkça görülür. Çalışmada farklı yüzyıllarda, farklı coğrafyalarda yaşamış Nikolay V. Gogol ve Cevat F. Başkut bu minvalde ele alınmıştır. İki sanatçı da yaşadıkları dönemi en iyi aktarma aracı olarak tiyatroyu görürler, bu nedenle sanatçı kişiliklerini sahneye yansıtarak önemli oyunlar yazarlar. Çalışmada incelenecek eserlerden biri Gogol'ün "Müfettiş", diğeri ise Başkut'un "Buzlar Çözülmeden" adlı oyunudur. Yazarlarının usta kalemleriyle kâğıda dökülen her iki oyun da kendi çağını kusursuz biçimde, adeta bir ayna misali yansıtır. Çalışmada hem o dönemleri daha yakından tanıtıp günümüze ışık tutmak hem de ülkelerarası amaçlanmıştır. Bu amaca ulaşmak için karşılaştırmalı edebiyat biliminde kullanılan dış unsurlara bağlı inceleme ve eleştiri yöntemleri arasından sosyolojik ve tarihsel inceleme yöntemleri kullanılmıştır. Diğer yandan komparatistik inceleme yöntemlerinden hangisiyle çalışıldığından çok o yöntemin tutarlı olması ve belgelere dayanması önemli olduğu için somut çıkarımlara ulaşmaya çalışılmıştır. Bu bağlamda her iki eserde toplumsal düzensizlik ana temasının altında sahtekârlık, düzenbazlık, yolsuzluk, yalancılık, dalkavukluk, rüşvet, kumar, adam kayırma gibi alt motifler araştırılmış ve birçok ortak benzer unsurlara ulaşılmıştır

SOCIAL DISORDER IN PLAYS N. V. GOGOL’S “INSPECTOR” AND C. F. BASKUT’S “BEFORE THE THAW”: A COMPARATIVE ANALYSIS

Theatre is acting of the events already experienced, the events being experienced today and the events that will probably be experienced in the future, in front of the audience by the actors. Among the distinguishing qualities of theatre, it’s properties of momentum, dinamism, energy and vitality can be indicated. From this point of view, it is clearly seen that theatre displays the life itself independently from time and place. In this study Nikolai V. Gogol and Cevat F. Baskut, who maintained their lives in different centuries and different geographies, have been discussed in this manner. Both of the authors regard the theatre as the best way of transfering their eras, for this reason they write important plays by reflecting their artificer personalities to the stage. One of the works which will be examined in this study is Gogol’s play “Inspector” and the other one is Baskut’s play “Before the Thaw”. Both plays which were set pen to paper with artfully pens of writers perfectly reflect their eras like a mirror. In this study it is aimed both to shed light on “today” by presenting those eras more deeply and to reveal similarities between countries and cultures. In order to achieve this aim, sociological and historical examination methods from among examination methods based on external factors and criticism methods used within comparative literature studies were used. On the other hand, it was aimed at reaching concrete inferences since the method’s being consistent and documented are more important than which method of comparative examination techiques is used. In this context, within both plays under the main theme of social disorder, different sub-motives like fraud, deceptiveness, corruption, dishonesty, adulatory, bribery, gambling and favouritism have been investigated and several common similar facts have been found out

PDF

___

And, M. (1973). 50 Yılın Türk Tiyatrosu. İstanbul: İş Bankası Kültür Yayınları.
Anday, C. M. ve Güney, E. (1946). Gogol’ün Hayatı, Eserleri., N. V. Gogol. Müfettiş (çev. C. M. Anday ve E. Güney). İstanbul: Milli Eğitim Basımevi, i-xviii.
Ayhan, M. (2012). Türk Entelejansiyasında Bir Politik Eleştiri Figürü Olarak Cevat Fehmi Başkut, Yüksek Lisans Tezi, Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bursa.
Aytaç, G. (2016). Karşılaştırmalı Edebiyat Bilimi. Üçüncü Baskı. Ankara: Doğu Batı Yayınları.
Başkut, C. F. (1965). Buzlar Çözülmeden. İstanbul: İnkılap ve Aka Kitapevleri.
Baykan, A. (2014). Başkut ve Zuckmayer’de Bürokrasi-Vatandaş İlişkisi. Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, (32), 29-46.
Belinskiy, V. G. (1946). “Müfettiş” Hakkında., N. V. Gogol. Müfettiş (çev. C. M. Anday ve E. Güney). İstanbul: Milli Eğitim Basımevi, xix-xxxvii.
Deniz, İ. (2008). Cevat Fehmi Başkut’un Tiyatro Eserleri, Yüksek Lisans Tezi, Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sivas.
Gogol, N. V. (1946). Müfettiş (çev. C. M. Anday ve E. Güney). İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
_______ (2003). Duhovnaya Proza. Moskva: AST.
Karaalioğlu, K. S. (1983). Ansiklopedik Edebiyat Sözlüğü. İstanbul: İnkılap ve Aka Kitabevleri.
Karaca, T. N. (2005, Nisan). Cumhuriyet Dönemi Türk Tiyatrosunda Öncelikli Bir İsim: Cevat Fehmi Başkut (1905-15 Mart 1971). Türk Dili Dergisi, (640), 300-311.
Kaşoğlu, A. (2009). Gogol’ün “Müfettiş” ve “Ölü Canlar”ı ile Orhan Kemal’in “Müfettişler Müfettişi” ve “Üçkağıtçı” Eserlerinde Toplumsal Düzen. N. Kansu-Yetkiner ve D. Duman (Editörler). 14-16 Mayıs 2008 8. Uluslararası Dil, Yazın ve Deyişbilim Araştırmaları Sempozyum Bildirileri, İzmir: İzmir Ekonomi Üniversitesi Yayınları, 194-202.
Küçükkalay, M. A. ve Özmen, M. (2010, Nisan). Aziz Nesin ve Nikolai V. Gogol’da Bürokratik Devlet Mekanizması: Kamu Tercihi Teorisi Bağlamında Çarlık Rusya’sı ve Türkiye Karşılaştırması. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İİBF Dergisi, 5(1), 7-23.
Seçmeer, B. (2009). Gogol’ün Bir Evlenme Oyununun ve Agafya Karakterinin Stanislavski Sistemi Üzerinden İncelenmesi, Yüksek Lisans Tezi, Bahçeşehir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
Süer, A. (1987). Gogol’ün Yapıtlarında Memur Tipleri. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, 31(1-2), 435-441.
Tekşan, M. (2012). Karşılaştırmalı Edebiyat Bilimi. İstanbul: Kriter.
Troyat, H. (2000). Gogol (çev. B. Kösemihal). İstanbul: Multilingual.