MUSİKİŞİNAS BİR DİVAN ŞAİRİ HIZIRAĞAZÂDE SA'İD BEY*

Divan şiiri 19. yüzyılda geçmiş yüzyıllarda olduğu gibi çığır açıcı bir şair yetiştirememiş ve kendini tekrarlamaya başlamıştır. Bu yüzyılda mahallî üslubu benimseyen şairler şiiri zevksizliğe sürüklemiş, Encümen-i Şuara şairleri de hedefledikleri yeniliğe ulaşamamışlardır. Hızırağazâde Sa? îd Bey bu yüzyılın ilk yarısında Enderun'da yetişmiş musikişinas bir şairdir. Bu çalışmanın amacı hakkında kapsamlı bir çalışma yapılmayan şairi bilim çevrelerine tanıtmaktır. Beş bölümden oluşan bu çalışmanın birinci bölümünde şairin adı, ailesi, muhiti; ikinci bölümünde ise hayatı ayrıntılı olarak incelenmiştir. Üçüncü ve dördüncü bölümlerde şairin gördüğü öğrenim ile bağlı olduğu tarikat hakkında bilgi verilmiştir. Beşinci bölümde şairin edebi şahsiyeti değerlendirilmiş, altıncı bölümde ise şairin eserine değinilmiştir. Buna göre musikişinas bir aileden gelen Hızırağazâde Sa? îd Bey'in babası Mehmed Arif Ağa, dedesi Hızır Ağa'dır. Enderun'da kiler koğuşunda uzun süre hizmet eden ve çavuşluğa kadar yükselen Sa? îd Bey, saraydan çerag edildikten sonra çeşitli devlet hizmetlerinde bulunarak "hacegan" rütbesine layık görülmüştür. 1252/1837'de ölmüştür. Arapça ve Farsçayı öğretecek derecede bilen şair, sesinin güzelliği ve keman çalmadaki ustalığıyla tanınmıştır. Mevlevî olduğuna dair kesin bir kayıt olmasa da Mevleviliğe meyli olduğunu düşündürecek şiirler yazmıştır. Nedim-Vasıf çizgisinde mahallî üslupla kaleme aldığı şiirlerin bestelenenleri sayesinde büyük bir şöhret kazanmış ve dönemin tezkirelerinde kendine yer bulmuştur. Şairin Divan'ının tespit edilebilen dört yazma nüshası ve üç matbu nüshası bulunmaktadır.

A MUSICIAN DİVAN POET: HIZIRAĞAZÂDE SA'ÎD BEY

In nineteenth century, divan poem did not educate a groundbraking poet like it has been educated in the past centuries. Due to the fact that it started to replicate itself. In this century, poets who adopted local style made poems tasteless. Also Encümen-i Şuara poets did not reach the revelation which they targeted. Hızırağazâde Sa? îd Bey is a musikişinas poet who educated in Enderun in the first half of this century. The aim of this study is to publicize him to the scientists. There is not any extensive study done about him. This study contains five parts in its content. In the first part name of the poet, his family, his periphery is given. In the second part his life is investigated in detail. Third and fourth parts mention about his education and the religious order which he related to. In the fifth part literary character of the poet is evaluated. Sixth part mentions about his work. In terms of this, Hızırağazâde Sa? îd Bey is coming from a muskişinas family. His father is Mehmed Arif Ağa and his grandfather is Hızır Ağa. He served in Enderun especially in food store ward for a long time. After a while Sa? îd Bey promoted to as a sergeant. After his çerag, he took part in many different state services. With the help of his services he obtained "hacegan" appellation. He died in 1252/1837. He knew Arabic and Persian as he can teach. He was famous with his wonderful voice and success in playing violin. Although there is no absolute record, he wrote poems which close to Rumi. He wrote poems which close to Nedim-Vasıf and in local style. He found himself a part in tezkires of this period and was famous. His fame was resulted from some of his poems which composed. His divan has almost five manuscripts and three prints.

PDF

___

AL? RIZA BEY, Eski Zamanlarda İstanbul Hayatı, (Haz. Ali ?ükrü Çoruk) Kitabevi, ?stanbul 2011

BA?BAKANLIK OSMANLI AR??V?, A.MKT 235/96

BA?BAKANLIK OSMANLI AR??V?, BEO 761/57074

BA?BAKANLIK OSMANLI AR??V?, BEO 803/60189

BA?BAKANLIK OSMANLI AR??V?, C.ML 14552

BA?BAKANLIK OSMANLI AR??V?, HAT 1538/34

BA?BAKANLIK OSMANLI AR??V?, HAT 1601/37

BA?BAKANLIK OSMANLI AR??V?, HAT 1269/49172

BA?BAKANLIK OSMANLI AR??V?, TSMAE.D 00129

CEYLAN Ömür, Ozan Yılmaz, Hazana Sürgün Bahar-Keçecizade İzzet Molla ve Divan-ı Bahar-ı Efkar, Sahaflar Kitap Sarayı, ?stanbul 2005

ERDOĞAN Kenan "Sa? id Pa?a'nın Divanına göre 19. Yüzyıl Divan ?iirinde Görülen Bazı Deği?imler", Türkiyyat Araştırmaları Dergisi, s. 9 (2001) 83-106

FAHR? Asım, İstanbul'un 100 Cadde ve Sokağı, ?BB Kültür A? Yayınları, ?stanbul 2010 FA?K RE?ÂD, "?zah", Hazine-i Fünun, 15 ?ubat 1311

G?BB Wilkinson, Osmanlı Şiir Tarihi,(Haz. Ali Çavu?oğlu) Akçağ Yayınları, Ankara 1999, C.4

GÜNTEK?N, Mehmet, "Hızır Ağa" Yaşamları ve Yapıtlarıyla Osmanlılar Ansiklopedisi, C.1, Yapı Kredi Yayınları, ?stanbul: 2008

GÜNTEK?N Mehmet, "Ha?im Bey", Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, C.4, Tarih Vakfı Yayınları, ?stanbul

GÜREL Rah?an, Enderunlu Vâsıf Divanı, Kitabevi Yayınları, ?stanbul

HAFIZ HIZIR ?LYAS AĞA, Osmanlı Sarayında Gündelik Hayat, (Haz. Ali ?ükrü Çoruk), Kitabevi, ?stanbul 2011

HIZIRAĞAZADE SA?D, Divan-ı Hızırağazâde Sa?îd Bey, Bab-ı Seraskeri Matbaası, ?stanbul 1257

HIZIRAĞAZADE SA?D, Divan-ı Hızırağazâde Sa?îd, Matbaa-i Amire, ?stanbul 1281

HIZIRAĞAZADE SA?D, Divan-ı Hızırağazâde Sa?îd, Kafesçi Sokağında Kü?ad Olunan Matbaa, ?stanbul 1289

HORATA Osman, "Tarihi Geli?im", Eski Türk Edebiyatı El Kitabı, Grafiker Yayınları, Ankara 2002, s. 55-170

?NAL Mahmud Kemal, Son Asır Türk Şairleri, C. 7, MEB Yayınları, ?stanbul 1969

ODABA?I Mihrican, Tuhfe-i Naili Metin ve Muhteva I.Cilt S. 234-467, Basılmamı? Yüksek Lisans Tezi, Sivas 2009

ÖZCAN Nuri, "Hızır Ağa" Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C.7, TDV Yayınları

ÖZTUNA Yılmaz, "Mehmed Ağa", Türk Musikisi Ansiklopedisi, C.2, MEB Yayınları, Ankara: 1974

RAM?ZPA?AZADE ?ZZET, "Mukaddime" Divan-ı Hızırağazade Said Bey, Bab-ı Seraskeri Matbaası, ?stanbul 1257

SARIKAYA Orhan, Tezkirecilik Geleneği İçerisinde Fatin Tezkiresi, Basılmamı? Yüksek Lisans Tezi, ?stanbul 2007

SÜREYYA Mehmet, Sicill-i Osmanî, (Haz. Seyit Ali Kahraman), Tarih Vakfı Yurt Yayınları, ?stanbul 1996, C.5,

TAH?R Mehmet, Osmanlı Müellifleri, Matbaa-i Amire, ?stanbul 1333, C 2

TAH?R Mehmet, Müntehabât-ı Mesâri ve Ebyât, Necm-i ?stikbal Matbaası, 1328

TAYYARZÂDE ATA, "Mukaddime", Hızırağazâde Divançesi, Matbaa-i Amire ?stanbul 1281,

TAYYARZÂDE Ata, Osmanlı Saray Tarihi, (Haz. Mehmet Arslan), Kitabevi Yayınları ?stanbul 2010, C.5

TRT Nota Arşivi, TRT, http:/trtnotaar?ivi.com.tr, (ET: 02.03.2013)

Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi, C. 7, Dergah Yayınları, ?stanbul, s. 425

UZUNÇAR?ILI ?smail Hakkı, Osmanlı Devleti'nin Saray Teşkilatı, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara 1988

ÜNVER, ?smail, "XIX. Yüzyıl Divan ?iiri", Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, s.1 (1988)