"Molla Nasreddin" dergisi Azerbaycanın görkemli yazarı Celil Mammadguluzadenin inisiyatifi ve editörlüğü ile o zaman Güney Kafkasya halkının kültür merkezi gibi kabul edilen Tiflis'te Azerbaycan dilinde yayınlanmışdı. Dergi 1917-ci yıla gibi Tiflisde, sonra 1921-ci yıla gibi Tebrizde ve 1922-1931-ci yıllar arasında ise Bakude fealiyyetini devam etdirerek kritik edebiyatın, karikatür sanatın, basın hizmetleri gelişmesinde mühüm rol oynamış, Azerbaycan edebiyatı ve basın tarihinde silinmez izler bırakmışdır. Bilindiği gibi, Azerbaycan halkı Türk soylu, Türk kökenli bir halktır. Tüm tipoloji özellikleri ve nitelikleri bunun göstergesidir. Tarihin belli döneminde Türkler parçalandılar. Parçalanan Türklere Slavlar hüküm ettiler. Türk kökenli Azerbaycan halkını kökünden ayırmak için ona "Müslüman" adını verdiler. Buna neden bu halkın İslam dinine daha fazla bağlılığı ve daha fazla sadık olmasıydı. Bir sebep de şuydu ki, Türk kökenli olduğunu ona tedricen unutturmak gerekiyordu. Ancak Türk dünyasınınaydınları Türk'ün milli özün?m?xsusluğunun yok olmaması, özünüderkin, kendine dönüşün sağlanması için seferber oldular. Türk kökenli Azerbaycan halkının çağdaş dünya ile ayaqlaşmasını teşkil etmeye ve buna layık olduğunu isbatlamağa başladılar. Turancı düşünür Ali Bey Hüseyinzade "türkleşmek, islamlaşmaq, müasirleşmek" sloganını ileri sürdü. Bu, milletin geleceğe hesaplanmış ideolojik çizgisi, hayat ve yaşam felsefesi idi."Molla M?sr?ddin" dergisinin ressamları kendi karikatürleri ile bu ideolojik çizgisi esas alarak Azerbaycan memleketi gerçekliyinde bunu gerçekleştirmeye çalışmışlardır. Azerbaycançılığı öne çekmişlerdir. Yazar karikatür ustalarının sanatında Azerbaycan adlı bir Vatanın kaderi, Azerbaycan Türklerinin kaderi, ana dilinin korunması ve geliştirilmesi ile ilgili konuların nasıl gösterildiğini bilimsel araştırmaya çekmiştir. Yazarın geldiği sonuçlardan biri şudur, karikatür ustaları realist karikatürün tüm olanaklarını kullanarak ulusal-toplumsal görüşte azerbaycançılıq ideyalarının güçlenmesine ve gelişmesine nail olmuşlardır. "Molla Nasreddin" edebi ekolünün azerbaycançılıq - ulusal özgürlük, bağımsızlık, manevi ilerleme, yükseliş fikirleri bugün de Azerbaycan'da özün?qayıdışa, özünüd?rk? hizmet veriyor. bağımsızlığın güçlendirilmesine, millimanevi Makalenin yazılmasında amaç "Molla Nasreddin" dergisinde çalışan esas karikatür ustalarının hayat ve yaratıcılığını bilimsel araştırmaya dahil etmek olmuştur. Genel olarak, yazar "Molla Nasreddin" dergisinde yayınlanan karikatürleri izlerken belli bilimsel sonuçlar elde etmiştir. Bu bilimsel bulgulardan biri şudur ki, yirminci yüzyılın başlarında Azerbaycan'da karikatür okulu oluşturulmuş ve etkili faaliyet göstermiştir. "Molla Nasreddin" dergisinin 25 yıllık yolculuğunda baskı yaptığı yüzlerce karikatür kendi konu alanı ve mahiyeti itibariyle hiciv edebiyatını tamamlamaya ve milli fikirlerin daha açık ifadesine eşsiz yardım etmiştir. Dergide yayımlanan karikatürlerin izahını veren ve içeriğini açan ş?kilaltı metinler verildiğinden onların satirik edebi türün janrı işlevini taşıdığını söylemek mümkündür. Yazar böyle bir sonuca gelmiş ki, yirminci yüzyılın başlarında dergide yayınlanan karikatürler XXI yüzyılda faaliyet gösteren Fransa karikatüristlerin örnek olabilir. Dinleri birbirine karşı koyan Fransız karikaturaçılarının resimleri teessüf doğurur. Yazarın geldiği diğer sonuç şudur ki, "Molla Nasreddin" dergisinin karikatür ustaları kendi resimleri ile Azerbaycan türk milletinin kendini kavramasına, bilimde, sosyal yaşamda ve günlük gelişmesine ve kalkınmasına hizmet göstermişlerdir. Tüm milletlere, onların dinlerine ve peygamberlerine saygıyla yanaşmışlar. Beşeri fikirleri, tüm alanlarda toleransı teşvik etmişlerdir. Böylece, "Molla Nasreddin" dergisinde karikatür ustalarının yaratıcılığının incelenmesinden doğan sonuca göre karikatür ustalarının mükemmel eserleri yirminci yüzyılda güncel olduğu gibi, XXI yüzyılın başlangıcı için de günceldir ve bu aktuallığın tüm yönlerde tetkiki zamanın ihtiyacından doğar

The presented article “The Caricature Masters of the “Mullah Nasreddin” Magazine” by Allahverdi Mammadli is devoted to the creative work of the painters who carried out activities for the magazine. The magazine (1906-1931) was published on the initiative and by the editorship-in-chief of Jalil Mammadguluzadeh-the notable writer of Azerbaijan, in Tbilisi which was regarded the South Caucasian people’s cultural center at that time, in the Azerbaijani language. The magazine continued its activity in Tbilisi till 1917, in Tabrizcity in 1921 and in Baku in 1922-1931, showing great services in the formation and development of the critical literature, press, as well as cartoon art and has left indelible traces in the history of the Azerbaijani literature and press. “Mullah Nasreddin” was the first colored and cartoon magazine in Azerbaijan and the Turkish-Muslim world. The satiric graphics, illustration methods, political posters and welfare genres have been used here. If we take into consideration that half of each magazine issue consists of those coloured images-cartoons, then it can be known how great the importance of cartoons is. At the beginning of the twentieth century the cartoon conveyed great public character. The sharp criticism and bitter laughter focused on the freedom and spiritual progress of the Azerbaijan people. In general, the cartoon has served wishes to heal the wounds of the Azerbaijan society, se it free, independent and developed. According to the author’s conclusion, “Mullah Nasreddin” era cartoon is a special and mature phase of the Azerbaijan cartoon art. It is known that Azerbaijan people are of Turkish family and origin. All the typical features and qualities are evidences of this. The Turks have been split at a certain period of history. The Slavs dictated the broken Turks. In order to separate Azerbaijan people of Turkish origin fromthe root, they had been given the name of “The Muslim”. The reason for this was that those people were more connected and royal to the Islam religion. Another reason was that, it was necessary gradually to cause to forget their being of Turkish origin. But the intellectuals of the Turkic world were mobilized to ensure selfconsciousness, self-return and national identity of the Turks not to disappear. They began to organize keep up of Azerbaijan people of Turkish origin with the modern world and prove that they were worthy of it. Ali bey Huseynsadeh–The Turanian thinker had suggested the slogans of “Islamization”, “Modernization” and “Adoption of Turkic Habits”. It was the calculated ideological line of the nation’s future and philosophy of life. The illustrators of the “Mullah Nasreddin” magazine tried to implement it in Azerbaijan’s hometown reality by their cartoons on the basis of ideological line. The Azerbaijanity took the lead. The author has drawn the reflection of issues related to the fate of the so called Azerbaijani’s country, fate of Azerbaijani Turks, protection and development of the mother language in the cartoon master’s creation to the research. One of the conclusions made by the author is that cartoon masters, taking an advantage of the entire realistic cartoon, had achieved the strengthening and development of national ideas in the national and public opinion. Ideas of Azerbaijanism–national liberation, independence, moral progress and rise of “Mullah Nasreddin” literary school serve the strengthening of independence, national-moral selfrecurrence and self-consciousness even today in Azerbaijan. The first artist of “Mullah Nasreddin” was Oscar Shmerling (1863- 1938), German by background. His drawings immortalize in itself the Azerbaijani national color and Eastern traditions. Azim Azimzadeh, Khalil Musayev, Ismail Akhundov, Gazanfar Khaligov and Hussein Aliyev worked as the artists for “Mullah Nasreddin”. These artists, in their pictures satirized incisively negative characters either with a sharp humor or gentle irony. The aim of the article is to draw into research lives and creative works of the main caricature masters who worked for “Mullah Nasreddin” magazine. In general, the author has achieved certain scientific results watching cartoons printed in the “Mullah Nasreddin” magazine. One of those scientific results is that at the beginning of the twentieth century the cartoon school had been created and functioned effectively. Hundreds of cartoons printed in the “Mullah Nasreddin” magazine devoted to its 25-year performance, had helped unparalleled to complete satire literature and expression of national ideas more clearly by the scope and nature of its subject matter. Due to texts given under the pictures which give the explanation and open the content of cartoons printed in “Mullah Nasreddin”, one can say that they function as the literary genre of satirical types. The author comes to such a conclusion that cartoons which had been printed in the magazine at the beginning of the 20th century might be the models for the French cartoonists of the 21st century. The drawings of the French caricaturists who had put the religions against each-other, excited regret. Another conclusion that the author comes to, is that the cartoonists of “Mullah Nasresddin” magazine, by their own pictures, had served for self-consciousness of the Azerbaijani nations, their development and progress in science social life and welfare. They treated with respect all the nations, their religions and prophets. They propagandized mankind ideas, become tolerant in all fields. So, according to the results from cartoon masters creations’ research in the “Mullah Nasreddin” magazine, the perfect works of the cartoon masters were as urgent in the twentieth century as at the beginning of the twenty first one and this stems from the need of the time in all the directions of the urgency