MİHVER KAVRAMLAR ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME VE ‘İMPARATORLUK’ KAVRAMI

Bu makale, kavramların insan zihni için önemi üzerinde durur. Öyle ki kavramlar, zihnimizin dışarıya açılan en önemli görünür araçlarıdır. Bu kavramlardan bazıları diğer bazılarından daha etkin, kuşatıcı ve kurucudur. Bu tür kavramlar mihver kavramlar olarak adlandırılabilir. Kurucu olan kavramlar, düşüncenin üzerinde daha kalıcı bir etki bırakırlar. Onların her birinin bir geçmişi, yani bir hafızası vardır. Hemen hiçbir kavram, bu hafızayı dışarıda bırakamaz. Bu durumda, konuşmaktan bir fikri inşa etmeye bütün süreçlerde kullanılan kavramlar, esasında söz konusu hafızayı ve içinde doğduğu tarihsel şartların alışkanlıklarını taşırlar. Böylece denilebilir ki bu tür kavramlar, aynı zamanda bir yaşama alışkanlığı kazandırma eğiliminin gelişmesine pek de fark edilmeden katkı sağlayabilir. Diğer bir katkısı ise, kavramların kullanıldıkları alanlara sağladıkları temel manalardır. Bunlar, kullanıldıkları alanlara öncelikle sahip oldukları manalar ile etki ederler. Başka bir yere (kültüre, zamana vs.) göç eden bir kavram o hafızanın temel manalarını yanında taşır. Buna birçok kavram örnek verilebilir. Bu makalede "imparatorluk" kavramı üzerinde durarak mesele imparatorluk kavramı, temel kurucu sütunları Kadim Yunan Felsefesi, Roma Hukuku ve Hıristiyanlık Dini olan Batı zihninin içinde mayalanmış ve inşa olmuş siyasî kavram olarak öne çıkar. Onun aldığı mana ve taşıdığı değer öncelikle bu bağlam içinde kalarak anlaşılmalıdır. Varoluşu farklı sütunlara oturan ve bu sebepten dolayı tarihte farklı olgular ile görünür olan çeşitli siyasî birlikleri tanımlamak için bu kavramın kullanımı, siyasî aklın ve algının oluşmasına nasıl katkı sunar? İlgili kavram, söz konusu tecrübelerden geçerek özellikle modern dönemde edindiği manaları dışarıda bırakarak başka bir tecrübe için nasıl tanımlayıcı bir niteliğe sahip olabilir? Örneğin, "Osmanlı İmparatorluğu" terkibi ne tür manalar ihtiva eder? Özellikle kavramın modern dönemde edindiği mana ile (ki bunun sonucunda yıkılmış bir devlet ile) bu terkip nasıl yan yana getirilebilir? Makale, mihver kavramlara örnek olarak imparatorluk kavramını sorgular iken ihtiva ettiği manayı nasıl edindiğini araştırmaktadır. Bununla, başka tecrübeleri ifade etme yeterliliği ve ilgili alana dair temel manalara etkisini gösterme amacındadır

AN EVALUATION ON FOUNDER CONCEPTS AND NOTION OF 'EMPIRE'

This article focuses on the importance of the concepts for human mind. The concepts are the most important visible instruments that our mind are opened to the outside with them. Some of the concepts is more effective, encompassing and founder than the other ones. These concepts can be called/referred as dominant or founder (mihver) concepts. Each of them has a history. In other words, they have a memory. Almost no concepts can leave this memory out. In this case, the concepts using in all processes from speaking to produce an idea move this memory and habits of circumstances borned in it. Therefore, it can be said that at he same time these kind of concepts can contribute to be proned to dictating life style without noticing. Their another contribution is primary meanings at the areas used themselves. These concepts initially effect to areas used themselves with their meanings. A concept immigrating to another culture or time moves along the essential meanings of its own memory. It can be given lots of example regarding it. In this article, it was tried to clarify this issue by focusing on the concept of empire. In this context, the concept of empire highlights as a political consept builted and matured in the Western mentality that the constituent elemets are old Greek Philosophy, Roman law and Christianity. Its meaning and value primarily should be understood in this context. How can using this concept based on the existence of different factors and, for this reason, identifing various political powers being visible with different facts in the history contribute to the formation of political thought and perception? How does this concept have an identifying quality for a different experience by possesing its own experience and leaving the meaning gained in the modern times out? For instance, what kind of meaning does the concept of “Ottoman Empire” contain? Especially, how can it be put together this concept’s meaning gained in the modern times, which causes to the collapse of this state, and this concept? This article studied how the of Ottoman Empire gained its current meaning while questioning the concept of empire as an example of dominant or founder (mihver) concepts. Through this article, it has been aimed to demonstrate to this concept’s capacity of expressing the other experiences and its effect on essential meaning related to the fields.

PDF

___

Armaoğlu, F. (1991). 20. Yüzyıl Siyasî Tarihi, C. I, Ankara: TİB. Armitage, D. (1998). “Introduction,” D. Armitage (ed.), Theories of Empire, 1450-1800, Aldershot: Ashgate, xvi-xxxiii. 730 Ahmet KESGİN
Turkish Studies International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 11/2 Winter 2016
Armitage, D. (2000). The Ideological Origins of the British Empire, Cambridge: Cambridge University Press.
Arrighi, G. (2000). Uzun Yirminci Yüzyıl, çev. Recep Boztemur, Ankara: İmge. Augustine, S. (2009). The City of God, trans. M. Dods, Massachusetts: Hendrickson Publishers.
Barfield, T. J. (2001). “The Shadow Empires: Imperial State Formation Along Chinese- Nomad Frontier,” S. E. Alcock vd. (eds.), Empires, Cambridge: Cambridge University Press, 11-
40. Barker, E. (1924). “The Conception of Empire,” Cyril Bailey (ed.), The Legacy of Rome, Oxford: Clarendon Press, 45-89. Bernal, M. (1987). Black Athena: The Afroasiatic Roots of Classical Civilization, V. I, New
Brunswick: Rutgers University Press. Bosbach, F. (1998). “The European Debate on Universal Monarchy,” D. Armitage (ed.), Theories of Empire 1450-1800, Aldershot: Ashgate, 81-98.
Brunt, P. A. (1990). Roman Imperial Themes, Oxford: Clarendon Press.
Çapcıoğlu, İ. (2011). Modernleşen Türkiye’de Din ve Toplum, Ankara: Otto Yayınları. Çapcıoğlu, İ. (2012). “Between I and We: Coexistence Experience in Anatolian Turkish-Islamic
Culture”, Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 17: 2, 35–49.
Edwards, C. (1999). “Introduction: Shadows and Fragments,” C. Edwards (ed.), Roman Presences:
Receptions of Rome in European Culture, 1789-1945, Cambridge: Cambridge University
Press: 1-18. Erdem, T. (2006). “Feodaliteden Sanayi Toplumuna”, Tevfik Erdem (ed.), Feodaliteden Küreselleşmeye, Ankara: Lotus, 31-68.
Ferro, M. (2002). Sömürgecilik Tarihi, çev. Muna Cedden, Ankara: İmge. Foligno, C. (1924). “The Transmission of The Legacy,” C. Bailey (ed.), The Legacy of Rome,
Oxford: Clarendon Press, 9-43.
Gencer, Bedri (2009). “Hıristiyanlaştırmadan Medenileştirmeye Batılı Kozmopolitanizmin Dönüşümü”, Muhafazakâr Düşünce, 21-22: 9-40. ISSN 1304-8864. Goody, Jack (2012). Tarih Hırsızlığı, çev. Gül Ç. Güven, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
Gurevich, A. Ja. (1997). “The Merchant,” J. Le Goff (ed.), The Medieval World, London: Parkgate Books, 243-283.
Hassan, Ü. (1982). İbn Haldun, Metodu ve Siyaset Teorisi, Ankara: Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler.
Hingley, R. (2005). Globalizing Roman Culture: Unity, Diversity and Empire London: Routledge. Hirsch, J. (2005, 3-4). “Emperyalizm Bugün Hangi Anlama Gelmektedir?”, çev. E. Büyüknisan, Felsefelogos, 27/28, 7-26. Hobsbawn, E. (2003). “Introduction”, Hobsbawn, E. –Ranger T. (ed.), The Invetion of Tradition, Cambridge: Cambridge Univ. Press.
Howe, S. (2002). Empire: a Very Short Introduction, Oxford: Oxford University Press. Mihver Kavramlar Üzerine Bir Değerlendirme ve ‘İmparatorluk’ Kavramı 731 Turkish Studies
International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 11/2 Winter 2016
Ibn Haldun (1968). Mukaddime, çev. Z. K. Ugan, İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
Jones, H. S. (1924). “Administration”, C. Bailey (ed.), The Legacy of Rome, Oxford: Clarendon Press. Jouannet, E. (2008, March). The Disappearance of the Concept of Empire, trans. E. MacDonald, Erişim Tarihi: 03. Mart 2015:
http://www.univparis1.fr/fileadmin/IREDIES/Contributions_en_ligne/E._JOUANNET/The_Disappear ance_of_the_Concept_of_Empire_E._Jouannet-2.pdf Kautsky, K. (1983). Selected Political Writings, Patrick Goode (ed.&tr.) London: Macmillan.
Koebner, R. (1961). Empire, Cambridge: Cambridge University Press. Landes, David S. (1961), “Some Thoughts on the Nature of Economic Imperialism,” The Journal of Economic History, 21/4: 496-512. Lenin, V. I., (1975). Imperialism: the Highest Stage of Capitalism, Peking: Foreign Languages Press.
Lintott, A. (1981). “What was the ‘Imperium Romanum’?,” Greece & Rome, Second Series, 28/1: 53-67. Meriç, C. (2014). Umrandan Uygarlığa, İstanbul: İletişim.
Münkler, H. (2009). İmparatorluklar: Eski Roma’dan ABD’ye Dünya Egemenliğinin Mantığı, çev. Z. A. Yılmazer, İstanbul: İletişim.
Pagden, A. (1995). Lords of All the World: Ideologies of Empire in Spain, Britain and France c. 1500 – c. 1800, New Haven: Yale University Press.
Polanyi, K. (1986). Büyük Dönüşüm, çev. A. Buğra, İstanbul: Alan.
Richardson, J. S. (1991). “Imperium Romanum: Empire and the Language of Power,” The Journal of Roman Studies, 81: 1-9. http://doi.org/10.2307/300484
Said, W. E. (1998). Kültür ve Emperyalizm, çev. N. Alpay, İstanbul: Hil. Schuman, Frederick L. (1941). International Politics; The Western State System in Transition ,
New York, McGraw-Hill.
Schumpeter, J. (1955). Imperialism and Social Classes, New York: Meridian Books. Sombart, Werner (2011). Burjuva, çev. O. Adanır, Ankara: Doğu-Batı. Ünlü, Barış (2010). “İmparatorluk Fikrinin Gelişimi”, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 65/3, 237-
266. Wallerstein, I. (1984). The Politics of the World-Economy; the States, the Movements and the Civilizations, Cambridge: Cambridge University Press.
Woolf, Greg (2001). “Inventing Empire in Ancient Rome,” S. E. Alcock vd. (eds.), Empires, Cambridge: Cambridge University Press, 311-322.
Edwards, C.- Woolf, G. (2003). “Cosmopolis: Rome as World City,” C. Edwards/W. Greg (eds.),
Rome the Cosmopolis, Cambridge: Cambridge University Press