KUMUK TÜRKÇESİNDE EDATLAR

Kıpçak grubuna ait bir Türk lehçesi olan Kumuk Türkçesi; Tatar, Kazak, Kırgız, Başkurt, Karakalpak, Kumuk, Nogay, Karaçay-Balkar, Kırım Tatar ve Karay Türkçeleriyle birlikte tarihî Kıpçak Türkçesinin bugünkü çağdaş temsilcilerinden biridir. Kumuk Türkçesi; büyük çoğunluğu Cumhuriyetinde, geriye kalan kısmı Çeçen ve Osetya Cumhuriyetlerinde yaşayan Kumuk Türklerinin konuştuğu dildir. Kumuk Türkleri, Türk boylarının kuzey, yani Kıpçak koluna; Kumuk Türkçesi de Kıpçak lehçe grubuna dahil edilmektedir

THE PREPOSITIONS IN KUMUK TURKISH

Kumuk Turkish is one of the modern representatives of historical Kipchak Turkish with Tatar, Kazak, Kırgız, Başkurt, Karakalpak, Nogay, Karaçay-Balkar, Kırım-Tatar and Karay Turkish. Kumuk Turkish is spoken by Kumuk Turks living in Dagestan Autonomous Republic in Russian Federation and Chechen and Ossetia Republics. Kumuk Turks is included to north or Kıpçak Turks; and Kumuk Turkish to Kipchak dialect group. The Kumuk Turk’s written language which has a rich folk literature was first under the influence of Kırım Turkish. After the Soviet period, current local dialect has become the written language. Kumuk Turks had used Arabic alphabet until 1928. Next decade, they used Latin alphabet. With the decision made in 1938 by Soviet goverment, they were forced to use Cyrill alphabet with Nogay, Kırım, Altay and Şor Turks. Kumuks, the most populous Turkish group in Caucasia after Azerbaijan Turkish, mostly live in Dagestan Autonomous Republic in Russian Federation (250.000 people, according to the estimates in 1992), the rest (around 50.000) in Chechen and Ossetia Republics. Also there are some Kumuks immigrated to villages in Tokat, Sivas, Çanakkale in Turkey, after the Russian invasion of North Caucasia. In this study, we will examine prepositions in Kumuk Turkish. Structure, use and funtions of every preposition will be introduced with examples. Examples are taken from eight sources, literary works, dictionaries, grammer and academic works written with standart Karay Turkish. We will give Turkey Turkish synonyms for each preposition in quotation marks

PDF

___

ABDULLAYEV Elövset Zakiroğlu, Türk Dillerinin Tarihsel Gelişme Sorunları, TDK Yay., Ankara 1996.

APPAYEV A. M. -A. M. BAYRAMKULOV vd., Qaraçay-Malqar Tilni Grammatikası, Fonetika, Morfologiya, Sintaksis, Nalçik 1966.

ARAT Reşid Rahmeti, "Türkçede Kelime ve Eklerin Yapısı", Makaleler I (Yayına Haz. Osman Fikri Sertkaya), TKAE Yay., Ankara 1987, s. 1047-1052.

BAMMATOV Z. Z., (Red.), Qumuqça-Rusça Sözlük, Moskva 1969.

BANG W., Köktürkçeden Osmanlıcaya (Çev. Tahsin Aktaş), TDK Yay., Ankara 1996.

BANGUOĞLU Tahsin, Türkçenin Grameri, TDK Yay., Ankara 1995.

BURAN Ahmet, Anadolu Ağızlarında İsim Çekim (Hâl) Ekleri, TDK Yay., Ankara 1996.

CLAUSON Gerard, An Etymological Dictionary of Pre-Thirteenth-Century Turkish, Oxford 1972.

DENY Jean, Türk Dili Grameri (Çev. Ali Ulvi Elöve), Maarif Vakfı Yay., İstanbul 1943.

DURAN Suzan, "Türkçede Cihet ve Mekân Gösteren Ek ve Sözler", TDAY-B 1956, TDK Yay., Ankara 1988, s. 1-110.

EDİSKUN Haydar, Türk Dilbilgisi, Remzi Kitabevi, İstanbul 1985.

EREN Hasan, Türk Dilinin Etimolojik Sözlüğü, Ankara 1999.

ERGİN Muharrem, Türk Dil Bilgisi, Boğaziçi Yay., İstanbul 1985.

GABAIN A. Von, Eski Türkçenin Grameri (Çev. Mehmet Akalın), TDK Yay., Ankara 1988.

GRÖNBECH K., Türkçenin Yapısı (Çev. Mehmet Akalın), TDK Yay., Ankara 1995.

HACIEMİNOĞLU Necmettin, Türk Dilinde Edatlar, MEB Yay., İstanbul 1992.

HACIEMİNOĞLU Necmettin, "Türk Dilinin Mantık Sistemi ve Kelime Aileleri", TKA (Prof. Dr. Muharrem ERGİN'e Armağan), Yıl: XXVIII/1-2, 1990, Ankara 1992, s. 179-195.

Kaşgarlı Mahmud, Divanü Lûgat-it-Türk Tercümesi C. III (Çev. Besim Atalay), TDK Yay., Ankara 1992.

KERİMOV İ. A.-A. B. AXMEDOV, Qumuq Til, Maxaçkala 1965.

KONONOV A. N., Grammatika Sovremennogo Turetskogo Literaturnogo Yazıka, MoskvaLeningrad 1956.

KORKMAZ Zeynep, Türkçede Eklerin Kullanılış Şekilleri ve Ek Kalıplaşması Olayları, TDK Yay., Ankara 1994.

KORKMAZ Zeynep, "uçun/üçün/için v.b. Çekim Edatlarının Yapısı Üzerine", TDAY-B 1961, TDK Yay., Ankara 1988.

LEVİTSKAYA L.-A. V. DIBO-V. İ. RASSADİN, Etimologiçeskiy Slovar Tyurskix yazıkov, Obşçetyurkskiye i mejytyurskiye leksiçeskiye osnovı na bukvı "K", "Q", Moskva 1997.

Lİ Yong-Song, Türk Dillerinde Sontakılar, H. Ü. SBE Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı Doktora Tezi, Ankara 1998.

MANSUROĞLU Mecdut, "Türkçede Cümle Çeşitleri ve Bağlayıcıları", TDAY-B 1955, TDK Yay., Ankara 1988, s. 59-71.

MİRZEZADE H., Azerbaycan Dilinin Tarixi Morfologiyası, Bakı 1962.

NASIROV D. S.-E. B. Berdimuratov-A. D. Dävletov-A. B. Bekbergenov, Häzirgi Qaraqalpaq Tili, Morfologiya, Nökis 1981.

NURMAHANOVA E. N., Türki Tilderiniñ Salıstırmalı Grammatikası, Almatı 1971.

ORUÇ Birsel, Oğuz Grubunda Edatlar, İ. Ü. SBE Doktora Tezi, İstanbul 1994.

ORUZBAYEVA B.-S. KUDAYBERGENOV (Red.), Kırgız Tilinin Grammatikası, Morfologiya, Frunze 1964.

ÖNER Mustafa, Bugünkü Kıpçak Türkçesi, TDK Yay., Ankara 1998.

ÖNER Mustafa, "Türkçede Çekim Edatlarının "Karşılaştırma" ve "Sınırlandırma" Bağlantıları", VII. MATK (8-12 Kasım 1999, İstanbul )'ye sunulan bildiri, s. 1-8.

ÖNER Mustafa, "Türkçede Edatlı (Sentaktik) İsim Çekimi", Türk Dili, S. 565 (Ocak 1999), s. 10- 18.

PEKACAR Çetin, “Kumuk Türkçesi”, Türk Lehçeleri Grameri (Ed. Ahmet B. Ercilasun), Akçağ Yay., Ankara 2007, s. 939-1008.

SEVORTYAN E. V.,Etimologiçeskiy Slovar Tyurskix yazıkov, Obşçetyurkskiye i mejytyurskiye osnovı na bukvu "B", Moskva 1978.

SEVORTYAN E. V.,Etimologiçeskiy Slovar Tyurskix yazıkov, Obşçetyurkskiye i mejytyurskiye osnovı na glasnıye, Moskva 1974.

ŞİRİN USER Hatice, Başlangıcından Günümüze Türk Yazı Sistemleri, Akçağ Yay., Ankara 2006.

ŞÜKÜROV Elisa, Azerbaycan Dilinin Tarixi Grammatikası (Zerf ve Kömekçi Nitg Hisseleri), Bakı 1981.

TEKİN Şinasi, İştikakçının Köşesi Türk Dilinde Kelimelerin ve Eklerin Hayatı Üzerine Denemeler, Simurg Yay., İstanbul 2001.

TENİŞEV E. R. (Red.), Sravnitelno-İstoriçeskaya Grammatika Tyurkskix Yazıkov, Morfologiya, Moskva 1988.

TUMAŞEVA D. G., Xezirgi Tatar Edebi Tili, Morfologiya, Kazan 1978.

Türkçe Sözlük 2, TDK Yay., 9. Baskı, Ankara 1998.

XANGİLDİN V. N., Tatar Tili Grammatikası, Kazan 1959.