204123

İSMAİL GASPIRALI’NIN ROMAN VE HİKÂYELERİNDE KADIN KAHRAMANLAR VE İDEAL KADIN ÖNERİSİ

Anne, eş, sevgili, kardeş ya da ideal olarak kadın, edebî metinlerin temel motif ve temalarındandır. Özellikle tezli eserler veren yazarların eserlerinde kadın teması daha da önem taşır. Kırım sahasına dâhil olmakla birlikte, Anadolu Türkçülüğünün uyanmasında büyük emeği olan düşünür İsmail Gaspıralı da kadın temasına özel yer veren yazarlarımızdandır. Gaspıralı, kalemini amacının hizmetine sunmuş bir yazar olarak, inşasında fikri planda rol aldığı yeni Türk toplumunu kurguladığı romanlarında ideal kadın tiplerine yer verir. Doğu ve Batı medeniyetlerinin mükemmel birer sentezini oluşturacak olan bu kadınlar, eğitim bakımından donanımlı, sosyal hayat içerisinde aktif ve aile kurumunun idamesinde erkekle eşit haklara sahip olmak hususlarında Batı kadını ile birleşirken; vatan sevgisi, ahlak, erdem ve duygusallık noktasında Doğu kadınının devamı olmalıdır. Gaspıralı'nın edebî anlatılarının tamamında, erkek kahramanlara yol gösteren ve yönlendirici olan kadın kahramanlar, hayat karşısındaki donanımları ile dikkat çekerler. Eş ve sevgili konumunda olan kahramanlar, eğitim ve erkek karşısında eşitliği yansıtırken; anne konumundaki kahramanlar, çocuklarının hayatında olumsuz rol oynayarak ideal annenin nasıl olması gerektiği konusunda bir örnek olarak kurgulanırlar. Evlat olarak kadın, vatanperverlik ve cesaret temaları ekseninde yer alırken; yazarın bir ütopik ve bir de distopik romanda kurguladığı hayalî kadınlar, yeni şekillenecek toplumun rol modelleri ve karşıtları olarak sunulurlar

THE WOMAN IN THE NOVELS AND STORIES OF HEROES AND ISMAIL GASPRINSKI IDEAL WOMAN PROPASAL

heroes, heroines, and draw attention to life across the equipment. Spouse who is beloved heroes, education and equality of men reflects the face of maternal position, heroes, playing a negative role in their child's life as an example of how it should be fiction mother. Son of women, patriotism and courage, while the axis of themes, the author of autopian and dystopian novel, afictionalized imaginary women, and opponents are presented as the new role models shaped society

PDF

___

ARGUNġAH, H. (2013). “Felsefe-i Zenan‟ı Yeniden Okumak”, İlim ve Fennin Reîs-i Mütefekkiri Ahmet Mithat Efendi, (Ed. Fazlı Arslan), Kayseri: Erciyes Üniversitesi Yayınları, s. 85- 106.

BEZEL, N. (1984). Yeryüzü Cennetleri Kurmak, Ġstanbul: Say.

CAPORAL, B.(1999). Kemalizmde ve Kemalizm Sonrasında Türk Kadını I, (Çev. E. Eyüboğlu), Ġstanbul: Cumhuriyet

ÇAHA, Ö. (1996). Sivil Kadın –Türkiye‟de Sivil Toplum ve Kadın, Konya: Vadi.

ÇAKIR, S. (1993). Osmanlı Kadın Hareketi, Ġstanbul:Metis

ÇERĠ, B. (1996). Türk Romanında Kadın (1923-1938), Ġstanbul:Simurg

ÇOLAK G., UÇAN L. (2008). II. Meşrutiyet‟ten Cumhuriyet‟e Basında Kadın Öncüler, Ġstanbul: Heyamola.

DURAKBAġA, A. (1988). “Cumhuriyet Döneminde Kemalist Kadın Kimliğinin OluĢumu), Tarih ve Toplum, S. 51.

DURAKBAġA, A. (2000).Halide Edib Türk Modernleşmesi ve Feminizm, Ġstanbul: ĠletiĢim

ELĠUZ, Ü., KARAÇENGEL, E. (2013). “Kadın Bilincinin Tutsaklıktan KurtuluĢu, Ahmet Mithat Efendi‟nin Anlatılarında Kadın Karakterlerin Eğitimi”, İlim ve Fennin Reîs-i Mütefekkiri Ahmet Mithat Efendi, (Ed. Fazlı Arslan), Kayseri: Erciyes Üniversitesi Yayınları, s.s. 187- 206.

FRYE, N. (1971). “Edebiyatta Ütopya Türleri”, Türk Dili Eleştiri Dergisi Özel Sayısı II, (Çev. AkĢit Göktürk), S. 234, Ankara

GASPIRALI, Ġ. (2004). “Kadınlar”, Fikrî Eserleri, Seçilmiş Eserleri 2, (Hzl. Yavuz Akpınar), Ġstanbul:Ötüken, s.s. 287-306.

GASPIRALI, Ġ. (2005).Roman ve Hikâyeleri, Seçilmiş Eserleri 1,(Hzl. Yavuz Akpınar, Bayram Orak, Nazım Muradov), Ġstanbul: Ötüken

GÖBENLĠ, M. (2003). “Modernite ile Geleneksellik Arasında Kadın”, Varlık, Mart 2003.

GÖKÇEK, F. (2012). “Tanzimat Dönemi Roman ve Hikâyelerinde Kadın-Erkek ĠliĢkilerinin DüzenleniĢi ile Ġlgili Bazı Tespitler”, Küllerinden Doğan Anka, Ġstanbul: Dergâh, s.79-93.

GÖLE, N. (2011).Modern Mahrem, Ġstanbul: Metis

GÜRBĠLEK, N. (2004). Kör Ayna Kayıp Şark, Ġstanbul: Metis

GÜZEL, ġ. (1985). “Tanzimat‟tan Cumhuriyet‟e Toplumsal DeğiĢim ve Kadın”, Tanzimat‟tanCumhuriyet‟e Türkiye Ansiklopedisi, c.3, Ġstanbul: ĠletiĢim

HABLEMĠTOĞLU, ġ., HABLEMĠTOĞLU, N.(1998). Şefika Gaspıralı ve Rusya‟da Türk Kadın Hareketi: 1893-1920, Ankara: Ajans-Türk

HAS-ER, M. (2000).Tanzimat Devri Türk Romanında Kadın Kahramanlar, Ankara:Atatürk Kültür Merkezi BaĢkanlığı

ĠNAN, A. (1975). Tarih Boyunca Türk Kadınının Hak ve Görevleri, Ġstanbul: Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları

ĠSLÂM, A. Külahlıoğlu. (2007). “Ġsmail Gaspıralı„nın Darürrahat Projesinde Ütopik Ġzlekler”, Edebiyat ve Dil Yazıları, Mustafa İsen„e Armağan, (Ed. AyĢenur Külahlıoğlu Ġslâm, Süer Eker), Ankara:Grafiker, s.s. 291-309.

Kadınlar Dile Düşünce- Edebiyat ve Toplumsal Cinsiyet, (2004).(Ed. Sibel Irzık, Jale Parla), Ġstanbul: ĠletiĢim

KARATAġ, T. (2007). Edebiyat Terimleri Sözlüğü, Ankara: Akçağ.

KODAMAN, B. (1991). Abdülhamid Devri Eğitim Sistemi, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları

KUMAR, K. (2005). Ütopyacılık, (Çev. Ali Somel), Ankara: Ġmge

KUMAR, K. (2006). Modern Zamanlarda Ütopya ve Karşı Ütopya, (Çev. Ali Galip), Ġstanbul: Kalkedon

KURNAZ, ġ. (2011). Yenileşme Sürecinde Türk Kadını (1839-1923), Ġstanbul: Ötüken

LAPOUGE, G. (1993). “Ütopya ve Olanaksızın Kaygan Yeri”, Varlık, S. 1025, ġubat.

LEVĠTAS, R. (1990). The Concept of Utopia, London: Philip Allan

OSKAY, Ü. (1993). “Ütopik DüĢünce ile Distopyen DüĢünce ya da BatılılaĢmanın Yolunun Açıldığı Toplumlar ve Açılamadığı Doğulu Toplumlar”, Varlık, S. 1025 ġubat.

OZANKAYA, Ö. (2007). Toplumbilim, Ġstanbul: Cem

ÖĞÜTLE, Vefa S. (2012). “Bir Sosyal Mekanizma Olarak Toplumsal Cinsiyet: H. Hartmann‟a EleĢtirel-Realist Bir Yorum”, Doğu-Batı Toplumsal Cinsiyet Sayısı, Y. 16, S. 63, s.s. 45- 71.

SARAY, M. (1987).Türk Dünyasında Eğitim Reformu ve İsmail Gaspıralı Bey, Ankara.

SUVĠN, D. (1998). “Utopianism from Orientation to Agency: What Are We Intellectuals Under Post-Fordism To Do”, Utopian Studies Journal, Vol:11, Anchorage ġemseddin Sami. (1996). Kadınlar, (Hzl. Ġsmail Doğan), Ankara: Gündoğan

TĠMUR, T. (2002).Osmanlı-Türk Romanında Tarih, Toplum ve Kimlik, Ankara: Ġmge

TOSKA, Z. (1994). “ÇağdaĢ Türk Kadını Kimliğinin OluĢumunda Ġlk AĢama: Tanzimat Kadını”, Tarih ve Toplum, s.s. 197-204.

TOSKA, Z. (1998). ““Cumhuriyet‟in Kadın İdeali: Eşiği Aşanlar, Aşamayanlar”, 75 Yılda Kadınlar ve Erkekler, Ġstanbul: Tarih Vakfı Yayınları.

Ziya Gökalp. (1976). Türkçülüğün Esasları, Ġstanbul: Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları.