HAYATTAN ESERE CENGİZ AYTMATOV*

Cengiz Aytmatov da birçok yazar gibi eserlerinde -bilerek veya bilmeyerek-zengin bir kaynak olan biyografisinden istifade etmiştir. Aytmatov, Sovyet rejiminin hakim olduğu bir dönemde dünyaya gelmiş, babasını ve amcasını Stalin döneminde yitirmiştir. Çocukluğu 2. Dünya Savaşı yıllarına tesadüf eden yazar, çocukluk yıllarından itibaren omuzlarına yüklenen ağır sorumluluklar sebebiyle erken büyümek zorunda kalmıştır. Aytmatov, bir yazar olarak tüm bu olumsuz şartları lehine çevirebilmeyi başarmış, ilerleyen yıllarda aldığı eğitimin de etkisiyle yazdığı hikaye ve povestlerle adını duyurmaya başlamıştır. Louis Aragon'un "dünyanın en güzel aşk hikayesi" diyerek meşhur ettiği Cemile'nin ardından dünya çapında da tanınmaya başlayan yazar, sonraları işlediği konularla da evrensel bir yazar olmayı başarmıştır. Cengiz Aytmatov'un eserleri dikkatle incelendiğinde onun hayatıyla eserleri arasındaki paralellikler dikkat çekicidir. Bu çalışma yapılırken ağırlıklı olarak Cengiz Aytmatov'un Muhtar Şahanov'la karşılıklı sohbetlerinden oluşan Şafak Sancısı adlı kitaptan yararlanılmıştır. Cengiz Aytmatov, bu kitapta okuyucularına eserlerinin kaynaklarına dair birçok ipucu vermiştir. Yazarın tüm eserleri bu dikkatle gözden geçirilmiş ve yapılan tespitler yazarın röportajları ve anılarında verdiği ipuçlarından da yararlanılarak ortaya konulmuştur. Bu çalışmanın amacı, Cengiz Aytmatov'u besleyen kaynakları tespit ederek yazarın eserlerinin daha iyi anlaşılmasına katkı sağlamaktır. Ancak tespit edilen tüm bu paralellikler yazarın hayatıyla eserlerinin birebir aynı olduğu anlamına gelmez. Zaten bu çalışmanın da böyle bir amacı yoktur.

CHINGIZ AYTMATOV: FROM LIFE TO WORK

Chingiz Aitmatov, such as the works of many writers-consciously or unconsciously-had the advantage of biography as a rich source. Aitmatov was born in an era dominated by the Soviet regime, and lost his father and uncle during the Stalin era. His childhood oincidenced with the years of World War II, therefor the author, from his early years had to grow up early due to the heavy responsibilities loaded on the shoulders. Aitmatov has managed to turn all these negative conditions into favor as a writer, and due to the effect of education in later years he wrote short and long stories and through them began to make his name heard. Wden Louis Aragon praised his work "Jamila" by saying "world's most beautiful love story," he began to gain recognition in the worldwide famous. Later on the author has managed to become well-known writer committing universal topics.If one carefully examines the works of Chingiz Aitmatov will definitely find striking parallels between the works of his life.This study is mainly depended on the book Şafak Sancısı which consists of mutual conversations with Mukhtar Şahanov. Chingiz Aitmatov gave many tips in this book to readers about the sources of his works.We carefully revised all the works of the author, and put forward by making use of the tips found in interviews and memoirs.The purpose of this study is to contribute to a better understanding the author Chingiz Aitmatov's works by pointing out his resources.However, all of these parallels does not mean that the author's works exactly the same as identified. This study has no such purpose at all.

___

AYTMATOV, Cengiz, (Time To Speak, New York: International Publishers, 1989, s. 15-31), "Manas Ata'nın karları," çev. Orhan Söylemez, A. Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, sayı: 8, Aralık 1997.

AYTMATOV, Cengiz, Toprak Ana, çev. Ülkü Tamer, İstanbul: Da Yayıncılık, 2002.

AYTMATOV, Cengiz - Şahanov, Muhtar, Şafak Sanıcısı, İstanbul: Da Yayıncılık, 2002.

AYTMATOVA, Roza, Tarihin Ak Sayfaları, çev: Orhan Söylemez, Azamat Toktosunov, Samet Azap, Konya: Salkımsöğüt Yayınları, 2011.

WELLEK, R. - WARREN, A., Edebiyat Biliminin Temelleri, Ankara : Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 1983, s. 98.

SOUCEK, Svat, "Cengiz Aytmatov'un eserlerinde milli renk ve ikidillilik," Türk Lehçeleri ve Edebiyatı Dergisi, çev. Orhan Söylemez. Sayı : 10, Aralık 1996, s. 11.

TAYGAR, Süleyman, "Cengiz Aytmatov: Türk dünyası Nobel'e alternatif üretmeli," Aksiyon, sayı : 160, 27 Aralık 97 - 2 Ocak 98, s. 14-15.