GÖK TANRI İNANCI VE BU İNANÇ SİSTEMİNİN İÇİNDE ALKIŞ DUA VE DİLEKLER

'Şamanizm' mi 'Gök Tanrı' dini mi, ifadesi bazı tartışmalara sebep olsa da aslında birbirinden ayrılmaz tanımlardır. Bugünkü Altay tanrıcılarının başı Akay Kunayev,bu konuda şu açıklamayı yapar: 'Nasıl kelebek kışın kozada saklanır yazın çıkar, tengricilik de Şamanizm'den öyle çıkmıştır' ve bugün bu dine 'ak din' dendiğini ifade eder. Şaman din görevlisine kam (kahin, şifacı, büyücü, ıslah eden, hakim, hikmetli, vakur, ağırbaşlı, akıllı, filozof,bilge v.b) denir. Kırgız ve Kazaklarda kam kelimesi yerine 'baksı' kullanılmaktadır: baksı :'gezgin, ozan, aşık, saz şairi, büyücü, hekim, bilge kişi, ilahi öğretmen, üstat, şarkı söyleyen kişi, anlamlarına gelirken Uygurcada; yazan, katip anlamına gelmektedir. Bazı kaynaklarda ise iyilik güzellik doğruluk anlamlarında kullanılmaktadır. Kam kendi nefsine yönelik çalışmada bulunmaz. Halk edebiyatı ürünü olarak alkışlar; halkın mitolojisini, günlük hayatını, iyilik ve kötülük hakkındaki duygu ve düşüncelerini, güzellik ve çirkinlik anlayışlarını, hastalık ve hastalık sebepleri ile bunların tedavi yöntemlerini, doğa-insan ilişkilerini, gök, yer, atalar kültü gibi halk bilgisinin çeşitli yönlerini dua ve dilekleri vasıtası ile yansıtmalarından oluşan ve bazen doğal halleri korunarak bazen de yeni kültür unsurları ile özdeşleşerek gelecek kuşaklara aktarılan kültür öğeleridir. Alkış kelimesinin temelini dualar oluşturur. Türk sözlü kültür unsurları içinde önemli bir yer tutmaktadır. Alkışlar daha çok bir yakarış şeklinde, kadirşinaslığın göstergesi olarak bir dilekte bulunma veya yapılan bir iyiliğe karşılık iyilik istemedir. Bunun zıttı ise beddua (kargış veya ters bata) olarak ifade edilebilir.Bugün dua ederken ' Allah'ım günahlarımı affet' deriz oysa Şamanizm'de bunun daha saf olgun örneğini görürüz. Altaylarda bir nevi Şamanizm'i temsil ve devam ettiren tanrıcılar (Şamanistler) 'tanrım hatamı düzeltmem için bana fırsat ver' şeklinde dua ederler. Kısaca bugün ettiğimiz duaların çoğunun alt yapısını oluşturan temel yapı Gök tanrı (Şamanizm) inancıdır

THESKY GOD FAITHANDAPPLAUSE, PRAYERS, AND WISHES IN THIS BELIEF SYSTEM

Although it causessome discussions whether it is Shamanism or Sky God, in fact , they are inseparabledefinition The leader of todays ‘theisticAkay Kunayev explain like this:how a butterfly hide in a cocoon in winters and comes out in summers, theists comes from Shamanism and expresses that it is called today as White Religion Shaman religion officer is called as a cam (priest, the healer, the magician, who breeding, dominant, wise, solemn, dignified, smart and wise) In Kyrgyz and the Kazakhs, bakshi’ is used instead of the word of cam While it is used as atraveler, bard, love, folk poet, the magician, a physician, a wise person, a divine teacher, master, and singer, In Uighur, it means writer, clerk,In some sources it is used as asense ofgoodness,accuracy andbeauty. Cam does notwork for his own soul. He exists just for his believers. Cams tell the future, say something but never claim that they know everything. Because they sayat the end of their ritual, The Sky God knows beyond it. As a product of folk literature, applauses are cultural items that transfer the public mythology,Daily life, the beliefs about goodness and badness, the concept of beauty and ugliness, illness and the cures of these illness, the relation between nature and men,sky,ground,culture of ancestors and keeping the folk information to the next generations. Prayer generates the foundation of applauseIt plays an important role within Turkish oral culture elements. The applause is for a little more as an indicator of their appreciation as a wish to engage in and want a favor for a favor that has been done Cursing (kargısh or reverse bada)can be expressed as conversely. Today, thetheistic (Shamanists) who representShamanism pray as ‘My God please give me a chance to correct my fault. In short, the main concept of the structure we use in praying is theSky God Faith (Shamanism)

PDF

___

AKALIN, L. Sami (1990), Türk Dilek Sözlerinden Alkışlar Kargışlar, Gazi Üniversitesi Basın Yayın Yüksek Okulu, Matbaası, Ankara.
ALTAY,Halif (1998), Anayurttan Anadoluya, T.C. Kültür Bakanlığı, Ankara.
ALTUNTAŞ, Halil- ŞAHİN, Muzaffer (2007), Kuranı Kerim Meali-Diyanet İşleri Başkanlığı, Özgün Matbaacılık, Ankara.
ATALAY, Besim (1991), Divan-ı Lügat-İt-Türk Dizin, Türk Dil Kurumu Yay, c.IV, 3. Baskı, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara.
BAPAEVA,Janyl Myrza (2008), Tuva Kamlarının Alkışları, Gazi Üniversitesi, Master Tezı, Ankara.
ÇELEBİOĞLU, Amil (1996), Muhammediye, Cilt II. MEB. İstanbul.
ÇINAR, Ali Abbas (1996), Türk Dünyası Halk Kültürü, Muğla Üniversitesi Maatbası, Muğla.
DUYMAZ, Ali (1984), ‘Sihir Şiirlerinin Bir Türü Olarak Alkışlar’ Milli Folklor Dergisi, Sayı 45.
ERGALİEVA,Jannat-ŞAKUZADAULI,Nurhat(2000),Kazak Kültürü, Al-Farabi Kitabevi, Almatı.
ESİN, Emel (2001), Türk Kozmolojisine Giriş, Kabalcı Yayınevi, İstanbul.
İNAN, Abdulkadir (2000), Tarihte ve Bugün Şamanizm, Türk Tarih Kurumu Yayınevi, 5. Baskı, Ankara.
KAARLE- Krohn (1996),Halk Bilimi Yöntemi, (çev., Günsel İçöz), TDK. Ankara.
KALAFAT, Yaşar (1999), Doğu Anadolu’da Eski Türk İnançlarının İzleri, Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları, 3. Baskı. Ankara.
KAPAĞAN, Enver (2013), Kırgız-Türk Folklorundaki ‘Alkış, Dua, Dileklerin Farklılıkları Ve Benzerlikleri’ (Yayımlanmamış Doktora Tezi) Kırgızistan Yüksek Öğretim Kurumu, Bişkek.
KAYA, Doğan (2001),Folklorumuzda Beddua Söyleme Geleneği Ve Türk Halk Şiirinde Beddualar, Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları, Ankara.
ÖGEL, Bahaeddin (1997), Türk Kültürünün Gelişme Çağları Iı, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul.
ROUX, Jean Paol (2001), Türklerin Ve Moğolların Eski Dini, Kabalcı Yayınevi, İstanbul.
ROUX, JEAN-POUL (2000), Orta Asya’da Kutsal Bitkiler Ve Hayvanlar, Kabalcı Yayınevi, İstanbul.
TİKA, Türk Dünyası Edebiyatı 1.Cilt. Aydoğdu Ofset, Ankara 2002
YAZIR, Elmalılı Hamdi (2012), Kur'an-ı Kerim ve Yüce Meali, Merve Yayınları, İstanbul.
YÜCEKAL ERMETİN, Günnur (2009), Mevlevilikte Şamanizm İzleri, Töre Yayınevi, İstanbul