"ETKİLENME ENDİŞESİ" BAĞLAMINDA NAMIK KEMAL VE ABDÜLHAK HÂMİD TARHAN ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME

Amerikalı eleştirmen Harold Bloom'un "Etkilenme Endişesi" adını verdiği şiir teorisi, bir sanatkârın (şairin) selefleri ile arasındaki "Ödipal" ilişkiye dikkat çeker. "Etkilenme Endişesi" bir şiirin başka bir şiiri nasıl yarattığı ve hangi aşamalardan geçerek bunu gerçekleştirdiği üzerinde yoğunlaşır. Etkilenme endişesi yaşayan şair, Clinamen (Yanlış Okuma), Tessera (Tamamlama, antitez), Kenosis (Selefle sürekliliği koparma), Daimonikleşme (Karşı-Yüce), Askesis (Arınma) ve Apophrades (Ölülerin Dönüşü) gibi aşamalardan geçerek etkilenme endişesini revize etmeye çalışır. Türk edebiyatında da örneklerini gördüğümüz etkilenme endişesi, Tanzimat dönemi yazar ve şairlerinden olan Namık Kemal ve Abdülhak Hâmid Tarhan arasında da dikkat çekici boyuttadır. Üstadçıraklık diğer taraftan halef-seleflik ilişkisi çerçevesinde ele alacağımız bu etkilenme endişesi kendini şiirde ve tiyatroda gösterir. Abdülhak Hâmid Tarhan, "İçli Kız" isimli eserini, tamamen Namık Kemal'in "Zavallı Çocuk" ve Recaizade Mahmut Ekrem'in "Vuslat" isimli eserlerinden etkilenerek yazar. Bu etki eserlerdeki kahramanlardan ele alınan konuya değin uzanır. "İçli Kız"ın ilk yayınında Abdülhak Hâmid Tarhan, eserinin kaynaklarını ifşa etmekten geri kalmaz ve eserinde adı anılan eserlerin kahramanlarından bahseder. Fakat "İçli Kız"ın ikinci baskısında kaynaklarını gizleme endişesine kapılan Abdülhak Hâmid Tarhan, adı anılan eserlerdeki kahramanların adını andığı sayfaları eserinden çıkarır. Bu örnekte olduğu gibi birkaç konuda da buna benzer hususlar vardır ve bu durum tam olarak Harold Bloom'un "Etkilenme Endişesi" teorisinde ileri sürdüğü düşüncelerle uygunluk gösterir. Biz bu yazımızda Namık Kemal ve Abdülhak Hâmid Tarhan'ın eserlerini "Etkilenme Endişesi" teorisi çerçevesinde ele alıp değerlendireceğiz.

AN EVALUATION ON NAMIK KEMAL AND ABDÜLHAK HAMID TARHAN WITHIN THE CONTEXT OF "THE ANXIETY OF INFLUENCE"

American critic Harold Bloom's theory of poetry called "The Anxiety of Influence" draws attention to the "oedipal" relationship between an artist (poet) and his/her predecessors. "The Anxiety of Influence" focuses on how a poem creates another poem and the stages it goes through. Poet who lives anxiety of influence tries to revise his/her anxiety going through the stages such as Clinamen (misreading), Tessera ( Completion, antithesis), Kenosis (plucking continuity with predecessor) Daimonication (Against-supreme), Askesis (purification) and Apophrades (the return of the dead). Concern about influence that is also seen in Turkish Literature is seen among the writers and poets of the Tanzimat period Namık Kemal and Abdülhak Hamid. The anxiety of influence that we will consider within the framework of relationship between master-apprentice from one hand successor-predecessor on the other shows itself in poetry and theater. Abdülhak Hamid Tarhan, writes his work called "İçli Kız" completely influenced by called the works Namık Kemal's "Zavallı Çocuk" and Recaizade Mahmut Ekrem's "Vuslat". This influence extends from the characters in his works to the subject. In the first edition of the "İçli Kız" Abdülhak Hamid Tarhan, doesn't hold back from disclose the work's resources and cites the character's of the mentioned works. But in the second edition of the "İçli Kız" seized with the anxiety of hiding resources Abdülhak Hamid Tarhan, removes the pages in his work which is mentioned names of the characters of cited works. As in this example, there are a few particulars similar to this issue like that, and this case exactly demonstrates compliance with ideas which put forward in "The Anxiety of Influence" by Harold Bloom's theory. In this article we will evaluate Namık Kemal and Abdülhak Hamid's works within the framework of the theory of "the Anxiety of Influence".

___

BLOOM, Harold (2008). Etkilenme Endişesi, İstanbul: Metis Yayınları.

KARABURGU, Oğuzhan (2010). "Abdülhak Hâmid Tarhan'daki Namık Kemal - Tiyatro Eserlerinden Hareketle Abdülhak Hâmid Tarhan'da Namık Kemal Tesiri", Doğumunun 170.Yılında Uluslararası Namık Kemal Sempozyumu Bildiri Kitabı, C.II, Tekirdağ, s. 637-643.

KARABURGU, Oğuzhan (2013). Şairin Sahneye Düşen Gölgesi-Abdülhak Hâmid Tarhan'ın Tiyatrosu Üzerine Bir İnceleme, İstanbul: Kesit Yayınları.

TANSEL, Fevziye Abdullah (2005). Hususi Mektuplarına Göre Namık Kemal ve Abdülhak Hâmid, Ankara: Akçağ Yay.

TARHAN, Abdülhak Hâmid (1928). "Eserlerimi Nasıl Yazdım?", Resimli Ay, Nu. 53-5, Temmuz, s. 17-18.