ESKİ TÜRKÇEDE ORUNÇ/URUNÇ: RÜŞVET SÖZCÜĞÜ ÜZERİNDE BİR ARAŞTIRMA

Rüşvet sözcüğü Arapçadır. İslam hukukunda rüşvet genel olarak kabul edilmeyen bir davranıştır. Rüşvet bütün devlet örgütlerinde görülen suçlardan biridir. Bu suç biçimi, siyasi düşünce ve hukuk tarihinde vücudu sarıp tüketen kanser hastalığına benzetilmiştir. Rüşveti önlemek bütün devletlerde adaleti sağlamanın ön şartı ve devletin devamını sağlayacak bir politika olarak ifade edilmiştir. Rüşvet devleti zaafa uğrattığı gibi toplumu da ahlaken çürüten bir etkendir. Hem devlet hem de toplum hayatında rüşvet kasıtlı olarak hediye ile karıştırılmış ve bir hediye çeşidi gibi tanımlanmaya çalışılmıştır. Bu tutum rüşvet suçunu meşrulaştırma isteğinin bir yansıması olarak kabul edilebilir. Geçmişten bugüne değin Türk devletlerinde de rüşvetin izine rastlanmaktadır. Türkler İslamlaşırken pek çok Arapça terim de Türkçeye girmiştir. Bu terimlerden biri de rüşvet sözcüğüdür. Bazı Eski Türkçe metinlerinde Arapça rüşvet sözcüğünün Türkçe karşılığı olarak orunç/urunç sözcüğü görülmektedir. Eski Türkçenin Orhun yazı dilinde bu sözcüğe rastlanmaz. Budist, Maniheist, Nasturi Uygur Türkçesi metinlerinde de rüşvet karşılığında herhangi bir sözcük kullanılmamıştır. Ancak, XI.-XIII. yüzyıllara arasındaki İslami Türkçe metinlerin bir kısmında orunç/urunç sözcüğüne rastlanmaktadır. Bu sözcük Divanu Lügati't-Türk, Kutadgu Bilig, Mukaddimetü'l-Edeb ve İbni Mühenna Lügati'nde de geçer. Bu eserlerde sözcüğün Arapça karşılığı verilir. Çeşitli deyim ve atasözleri ile birlikte kullanılışı örneklenir. Döneme ilişkin sözlük ve gramerlerde bu sözcük hakkında değişik bilgiler bulunmaktadır. Bu çalışmada sözcüğün metinlerdeki görünüşü, anlamı ve yapısı dönem kaynakları ışığında incelenmeye çalışılmıştır

AN INQUIRY ABOUT THE WORD BRIBE: ORUNÇ/URUNÇ IN OLD TURKISH

Bribe is the Arabic word. It is a behavior that is generally not accepted bribes in Islamic law. Bribe is one of the crimes taking place in all government organizations. In the history of law and political thought, this form of crime has been likened to cancer disease that wraping and consuming body. Preventing bribe is expressed as a policy that ensure the continuation of the state and Prerequisite for ensuring justice in all states. The bribe not only make weakness states but also it is a factor that rots society as morally. Both in state and social life bribe was deliberately seen as gifts and were described as a kind of gifts. This attitude can be regarded as a reflection of legitimation request of bribe crime. It is also found trace of bribe in Turkic states from past until today. Many Arabic terms came into Turkish while Turks has been Islamized. One of these terms is the word of bribe. In some Old Turkish texts, the Turkish word “orunç/urunç” take place of Arabic word “rüşvet” (bribe).This word is not found in Orkhon Turkic. In Buddhist, Manichaean, Nestorian Uighur Turkish texts is also used any word for bribe. However, orunç / urunç word is observed in a number of Islamic Turkish texts that been between XI.-XIII. centuries. This word also takes place in Divanu Lügati't-Türk, Kutadgu Bilig, Mukaddimetü'l-Edeb and Ibni Mühenna Lügati. In these texts, Arabic equivalent of the word is given. The usage with various idioms and proverbs are sampled. There are different datas about the word in dictionaries and grammars of the period. In this article, aspect, meaning and structure of the word has to be examined in light of sources of the period

PDF

___

Ağababa N., (2015), Çin Kaynaklarında Türkler, Turkish Studies International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 10/9 Summer 2015, p. 1-8 DOI Number: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.8675 ISSN: 1308-2140, ANKARATURKEY
Akman E. (2012), Tanzimat Hareketleri Karşısında Âşık Seyrânî, Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 7/3, Summer 2012, p.145-155, ANKARA-TURKEY
Alyılmaz C., (1985), Eski Türkçenin Lügati, Erzurum, Atatürk Üniversitesi Fen-Ed. Fak. TDE Böl.
Basılmamış Bitirme Tezi, Dnş. Dr. Efrasiyab Gemalmaz Amanov K., (2015), Türkçe Resmi Yazı Dili Tarihinin Fasılalara Ayrılması, Turkish Studies International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 10/12 Summer 2015, p. 57-68 DOI Number: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.8433, ANKARA-TURKEY
Arafa M. A. (2012) Corruption and Bribery in Islamic Law: Are Islamic Ideals Being Met in Practice?, Annual Survey of International & Comparative Law: Vol. 18: Iss. 1, Article 9, pp.171-242 Arat R. R., (1999), Yusuf Has Hacib, Kutadgu Bilig, Metin, Ankara, TDK Yayınları Arat R.R., (2003), Y 14 Ceyda ADIYAMAN
Turkish Studies International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 10/16 Fall 2015 Çelik Y.l, Osmanlı’da Rüşvet Hediye İkilemi ve Bu Alandaki Yolsuzlukları Engelleme Çabaları, Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi, Güz 2006, Sayı 15, ss.25-64 Dankoff R., Kelly J., Kaşgâri M., (1982-1984-1985), Türk Şiveleri Lügatı, Harvard Üniversitesi Basımevi Dankoff R., (1983), Yūsuf Khass Ḥājib, Wisdom of Royal Glory (Kutadgu Bilig) A Turko- Islamic Mirror for Princes, Chicago and London, The University of Chicago Pres Daşcıoğlu K., (2005), Osmanlı Döneminde Rüşvet ve Sahtekârlık Suçları ve Bunlara Verilen Cezalar
Üzerine Bazı Belgeler, Sayıştay Dergisi Sayı: 59, Ekim-Aralık, ss.119-124 Doğan İ., Usta Z., (2014), Eski Uygur Türkçesi Söz Varlığı, Ankara, Altınpost Yayınları Dönertaş M. A., (2010), Türk Ceza Hukukunda Rüşvet Suçu, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Hukuk Anabilim Dalı Kamu Hukuku Bilim Dalı Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul
Dülger İ., Zimmet ve İhtilas Cürümleri (Tck’nın 202. ve 203. Maddeleri), Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Konya Düzbakar Ö., (2008), İslam-Osmanlı Ceza Hukukunda Rüşvet ve Bursa Şer’iyye Sicillerine Yansıyan Örnekler, The-Journal of New World Sciences Academy, Volume: 3, Number: 3, ss.532-550
Eraslan K., (2012), Eski Uygur Türkçesi Grameri, Ankara, TDK Yayınları Ercilasun A. B., Akkoyunlu Z., (2014), Kâşgarlı M., Dîvânu Lugâti’t-Türk, Ankara, TDK Yayınları
Erdal M., (1991), Old Turkic Word Formation I-II, Wiesbaden, Otto Harrassowitz Gabain A. VON, (2007), Eski Türkçenin Grameri, Çeviren Mehmet Akalın, Ankara, TDK Yayınları
Genç R., (2002), Karahanlı Devlet Teşkilatı, Ankara, TTK Yayınları Gürbüz R., (2006), Türk Ceza Hukukunda Rüşvet Suçu, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler
Enstitüsü Hukuk Anabilim Dalı Kamu Hukuku Bilim Dalı Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul
Hacıeminoğlu N., (2008), Karahanlı Türkçesi Grameri, Ankara, TDK Yayınları Hamurcu B., (2008), Rüşvet ve İrtikap Suçu, Gazi Üniversitesi SBE Kamu Hukuku Anabilim Dalı Ceza ve Ceza Usul Hukuku Bilim Dalı Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara Hassan Ü., (1977), İbn Haldun’un Metodu ve Siyaset Teorisi, Ankara, AÜSBF Yayınları
İbni Mühennâ, (1988), İbni Mühennâ Lûgati, Haz. Aptullah Battal (Taymas), Ankara, TDK
Yayınları, 1988 İnanç A. Z. (2010), Türk Ceza Kanunu’nda İrtikap Suçu, Erzincan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kamu Hukuku Anabilim Dalı, Erzincan Kaşgarlı M., (2008), Kitâbu Dîvânı Lügâti’t-Türk, T ıpkıbasım, Hazırlayan Şaban Kurt, Ankara, Kültür ve Turizm Bakanlığı
Kazmaz S., (2010), Hukuk ve Devlet Yönetimi Açısından Kutadgu Bilig, Ankara, Türk Halk Kültürünü Araştırma ve Tanıtma Vakfı Yayınları
Kecskeméti, (1971), Wortregister, Rasanen Martti-István:Versuch Eines Etymologischen Wörterbuchs der Türksprachen II, Helsinki, Suomalais-Ugrilainen Seura Eski Türkçede Orunç/Urunç: Rüşvet Sözcüğü Üzerinde Bir Araştırma 15 Turkish Studies
International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 10/16 Fall 2015
Keleş, E., (2005), “Tanzimat Dönemi’nde Rüşvetin Önlenmesi İçin Yapılan Düzenlemeler (1839-
1858)”, DTCF Tarih Araştırmaları Dergisi, Cilt 24, Sayı: 38, Ankara, Eylül, ss.259-280 Korkmaz F., (2011), Kutadgu Bilig’de ur- Fiili Üzerine, İÜEF TDE Dergisi, Cilt XLI, Sayı: 41, ss. 13-24
Köse S., (2008), İslam Hukukuna Göre Rüşvet Suçu ve Cezası, İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi, Sayı:11, ss.139-166
Lessing F. D., (2003), Moğolca-Türkçe Sözlük, Çev. Günay Karaağaç, Ankara, TDK Yayınları
Mumcu A., (1985), Osmanlı Devletinde Rüşvet, İstanbul, İnkılap Kitabevi Nadelyaev B. M., Nasilov D. M., Tenişev R., Şerbak A. M., (1969), Drevnetyurkski Slovar,
Leningrad, Akademii Nauk SSSR Paçacıoğlu B., (2006), VIII- XVI. Yüzyıllar Arasında Türkçenin Sözcük Dağarcığı, Ankara Pektaş A., (2006), Türk Ceza Hukukunda İrtikap Suçu, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kamu Hukuku Ana Bilim Dalı Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Konya Pustu Y., (2011), Kamu Yönetiminde Etik Bir Sorun Olarak Rüşvet, Gazi Üniversitesi Sosyal
Bilimler Enstitüsü Kamu Yönetimi Anabilim Dalı Yönetim Bilimi Bilim Dalı Basılmamış Doktora Tezi, Ankara
Räsänen M., (1969), Versu ch Eines Etymologischen Wörterbuchs der Türkspraschen, SuomalaisUgrilainen Seura
Rosenthal F., (1964), Gifts and Bribes: The Muslim View, Proceedings of the American
Philosophical Society, Vol. 108, No. 2, April 15 1964, pp. 135-144 Sarıyıldız G., (2002), Tanzimat ve Osmanlı Bürokrasisinde Yemin Müessesesi, İ.Ü. İnkılâp Tarihi Enstitüsü Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları Dergisi, ss.251-268
Sökmen U., (2011), Devlet Memuruna Hediye Rüşvet (mi)dir?, Maliye Dergisi, Sayı: 161, Temmuz
-Aralık 2011, ss.231-258
Tarhan R. B., (2006), Yolsuzlukla Mücadele Mevzuatı: Kanunlar, Yönetmelikler, Uluslararası Sözleşmeler, Eylem Planları Ankara, Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı Yayınları Taş İ., (2009), Kutadgu Bilig’de Söz Yapımı, Ankara, TDK Yayınları
Tekin, T., (1989), XI. Yüzyıl Türk Şiiri, Ankara, TDK Yayınları
Terzi G., (2009), Which Properties of Gifts Lead Them to be Considered As Bribe? (Hediyelerin
Hangi Özellikleri Rüşvet Yerine Geçmelerine Sebep Olur?), Sabancı University Submitted
to the Social Sciences Institute in partial fulfillment of the requirements for the degree of Master of Arts Sabancı University June 2009
Tezcan N., (2012), Dîvân’dan Seyahatnâme’ye Robert Dankoff, İstanbul, Yapı Kredi Yayınları
Uğur A., (2001), Osmanlı Siyasetnameleri, İstanbul, MEB Yayınları Ümitli M., (2006), İslam Hukukunda Rüşvet Suçu ve Hukuki Sonuçları, AÜSBE Temel İslam
Bilimleri (İslam Hukuku) Anabilim Dalı Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara Ünlü S., (2012a), Karahanlı Türkçesi Sözlüğü, Konya, Eğitim Yayınevi Ünlü S., (2012b), Harezm Altınordu Türkçesi Sözlüğü, Konya, Eğitim Yayınları 16 Ceyda ADIYAMAN
Turkish Studies International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 10/16 Fall 2015
Üşenmez E., (2010), Karahanlı Türkçesinin Sözlüğü, Ankara, Doğu Kitabevi
Verhezen P., (2006), Gifts and Bribes An Essay on the Limits of Reciprocity, Katholieke Universiteit, Leuven
Yusuf Has Hacib, (1942), Kutadgu Bilig, Tıpkıbasım II: Fergana nüshası, İstanbul, TDK Yayınları
Yusuf Has Hacib, (2013), Kutadgu Bilig, Tıpkıbasım: Fergana nüshası, Hazırlayan Emek Üşenmez,
İstanbul, Akademik Kitaplar Zamaḫşarī, (1993), Mukaddimetü’l-Edeb, Haz. Nuri Yüce, Ankara, TDK Yayınları