DEDE ÖMER RÛŞENÎ'NİN BİR NA'TININ YANKILARI

Klâsik Türk edebiyatı tarihinde bazı şiirler vardır ki tesirleri asırlar boyu sürmüştür. Hem yazıldıkları dönemin edebiyat meclislerinde münevver kimseler tarafından beğeniyle okunmuş, hem toplumdaki şiir meraklılarınca elden ele dolaştırılarak mecmualara kaydedilmiş, hem de mûsikîşinaslar tarafından bestelenerek mûsikî fasıllarında icrâ edilmiştir. Farklı muhit ve zamanlarda muhtelif şairlerce bu tür şiirlere nazireler yazılmış, tahmis ve tesdisler kaleme alınmıştır. Bu türdeki şiirlerden birisi de XV. asır mutasavvıf şairlerinden Dede Ömer Rûşenî'nin Çün doğup tutdu cihân yüzünü hüsnün güneşi1412 Kim ola sevmeye bu vech ile sen mâhveşi matlalı gazel nazım şekliyle yazılmış na'tıdır. Bu şiir, yazıldığı XV. asırdan XX. yüzyıla kadar on sekiz farklı şair tarafından tahmis ve tesdis edilmiş, birçok makamda da bestelenmiştir. XVIII. asır biyografi yazarlarından H. Hüseyin Ayvansarâyî, Vefeyât-ı Ayvansarâyî adlı tezkire niteliğindeki kitabında, bu na'tın çok beğenildiğini bildirerek esere yapılan tahmislerden on dördünü bir araya getirdiğini söyler. Elimizde, bu küçük mecmuanın müstakil nüshası bulunmamakla birlikte, Vefeyât-ı Ayvansarâyî'nin bir yazmasının sonunda (Uşşâkî Tekkesi 365) Rûşenî'nin na'tına yazılmış birisi tesdis, on altısı tahmis olan on yedi şiir kayıtlıdır. Bu eser, muhtemelen Ayvansarâyî'nin bir araya getirdiğini söylediği derlemenin genişletilmiş hâlidir. Ayrıca bu derlemeden haberdâr olan Hüseyin Vassâf da mahut na'ta bir tahmis yazmıştır. Bu yazıda, öncelikle Rûşenî'nin söz konusu na'tı incelenerek Ayvansarâyî'nin bahsettiği derleme üzerinde durulacaktır. Ardından bu şiiri tahmis eden Nâlî, İzzî, Vahîd, Nazîm, Nahîfî, Fennî, Mü'minzâde Hasîb, Mehmed Râsim, Hâkim, Müstakimzâde, Salâhî, Kânî, İbrahim Necâtî, Hassân Ahmed, Sıdkî, Hâlikî, Hüseyin Vassâf ve tesdis eden Zamîrî'nin kısa biyografilerinin yanı sıra, bahis konusu tahmislerin ve tesdisin transkripsiyonlu metni verilecektir.

THE IMPRESSION OF A DEDE ÖMER RÛŞENÎ'S NA'T

There are some poems in Classical Turkish Literature that their effects last for ages. They are both read with pleasure by intellectuals in the literature congresses of their time and they are recorded in magazines by curious people of poem by being given hand in hand, and they are carried out in music nights by musicians composing them. Nazire's are written for these poems by certain poets in different places and times, and tahmises, tesdises are written. One of the poems in this type is the Na't which is written in the shape of gazel by Dede Ömer Rûşenî who is one of the mutasavvıf poets in the age of XV Çün doğup tutdu cihân yüzünü hüsnün güneşi141Kim ola sevmeye bu vech ile sen mâhveşiThis poem are written as tahmis and tesdis by eightteen differentpoets from the age of XV to the century of XX, and composed in manytunes.H.Hüseyin Ayvansarayi who is one of the biograpy writers in theage of XVIII says to collects fourteen tahmises of this work by tellingthat this Na't is liked very much in his biography called Vefeyât-ıAyvansarâyî. In our hand, there is not an original copy of this smallmagazine but there are seventeen poems sixteen of which are tahmisesand one of which is tesdis being written to Na't of Rûşenî in the end ofVefeyât-ı Ayvansarâyî manuscript. This work is probably morecomprehensive version of compilation which Ayvansarâyî says to bringtogether.In this writing, it is focused on compilation that Ayvansarâyî saysafter the Na't of Rûşenî is examined at first. Then, short biographies ofNâlî, İzzî, Vahîd, Nazîm, Nahîfî, Fennî, Mü'minzâde Hasîb, MehmedRâsim, Hâkim, Müstakimzâde, Salâhî, Kânî, İbrahim Necâtî, HassânAhmed, Sıdkî, Hâlikî, Hüseyin Vassâf who writes tahmis about thispoem and Zamirî who writes tesdis and also transcriptional passage ofthese tahmises and tesdis are given.

PDF

___

"Necâtî Gbrahim", Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi, Dergâh Yay. C. 6.
ABDULKADGROĞLU, Abdulkerim, İsmail Beliğ, Nuhbetü"l-Âsâr Li-Zeyli Zübdeti"l-Eş,,âr,AKMB Yay. Ankara 1999.
AÇAR, Bedriye Gülay, Salâhaddîn-i Uşşâkî"nin Türkçe Divanı ve İncelemesi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, BasılmamıG Yüksek Lisans Tezi, Gstanbul 2012.
AKGÜL, Ahmet, Abdullah Sıdkî Divanı: İnceleme, Metin, Dizin, Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü BasılmamıG Yüksek Lisans Tezi 2011.
AVŞAR, Ziya, Revânî Divanı, (12.07.2013) http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/dosya/1-128332/h/revanidivaniziyaavsar.pdf;
AYDEMİR, Semra, Dede Ömer Rûşenî (hayatı, eserleri ve divanının tenkidli metni), SelçukÜniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, BasılmamıG Yüksek Lisans Tezi 1990.
AYPAY, Ali Grfan, Nahîfî Süleymân Efendi (Hayatı, Eserleri, Edebî Kişiliği ve Dîvânının TenkitliMetni), DR. Tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, BasılmamıG DoktoraTezi 1992.
BAYRAM, Pervane, "Necatî Beğ'in 'Gayrı' Redifli Gazeline XVI. Asırda Fuzûlî"nin ve XIX.Asırda Seyyid Nigârî"nin Nazireleri", I. Uluslararası Türk Dili ve Edebiyatı Sempozyumu: Ölümünün 500. Yılında Şair Necâtî Beğ Anısına. Editör Gencay Zavotçu.Kocaeli: Kocaeli BüyükGehir Belediyesi, 2009.
BEYATLI, Yahya Kemal, Eski Şiirin Rüzgârıyle, Gstanbul Fetih Cemiyeti, Gstanbul 2008.
CEYHAN, Âdem "Kanunî"nin Bir Gazelinin Yankıları", Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi,İstanbul, Yaz 2010, c. 1, Sayı 2, s. 33-60.
CEYHAN, Semih, "Salâhî Efendi", DİA, Gstanbul 2009, C. 36.
COŞKUN, Menderes, Manzum Bir Şairler Tezkiresi Silkü"l-Le"âl-i Âl-i Osmân, Bizim Büro Yayınları, Ankara 2002.
ÇALDAK, Süleyman, Nâlî Divanı, Kesit Yayınları, Gstanbul 2010.
ÇAPAN, Pervin, Mustafa Safâyî Efendi, Tezkire-i Safâyî, AKMB Yay. Ankara 2005.
ÇIPAN, Mustafa, "Fuzûlî"nin Gazellerine Yazılan Nazîrelerden Bazıları", S.Ü. Türkiyat Araştırmaları Dergisi, S. 3, (1997), s. 103-114.
ÇİFTÇİ, Ömer, Fatîn, Hâtimetü"l-Eş"âr, (12.07.2013) http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/dosya/1- 219117/h/metin.pdf
DEMGR, Suna, Dede Ömer Ruşeni Divanı`nın (1b-60a) Transkripsiyonlu Metni ve Sözlük Çalışması, GaziosmanpaGa Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, BasılmamıG Yüksek Lisans Tezi 2010.
DEMGRKAZIK, Hacı Gbrahim, 18. Yüzyıl Şairi Mustafa Fennî, Divân, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, BasılmamıG Doktora Tezi 2009.
DERMAN, Uğur, "Mehmed Râsim, Eğrikapılı", DİA, Ankara 2003, C. 28.
DEVELİ, Hayati, "18. Yüzyıl Türkiye Türkçesi Üzerine", Doğu Akdeniz Üniversitesi Türk Dili veEdebiyatı Bölümü Dergisi, S. I, Gazimağusa 1998, s. 27-36.
Edirneli Sehî, Tezkire-i Sehî, nGr. Mehmed gükrî, 1325.
EKİNCİ, Ramazan, H. Hüseyin Ayvansarâyî, Vefeyât-ı Ayvansarâyî, Buhara Yayınları, Gstanbul 2013.
ERDOĞAN, Mehtap, Sıdkî Pâşâ Dîvânı: İnceleme-Transkripsiyonlu Metin, Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi 2005.
GALİTEKGN, A. Nezih, H. Hüseyin Ayvansarâyî, Hadîkatü"l-Cevâmi, GGaret Yayınları, Gstanbul 2001.
GENÇ, Glhan, Esrar Dede, Tezkire-i Şuarâ-yı Mevleviyye, AKMB Yay. Ankara 2005, s. 38.
GÜLER, Zülfi, "Ruz u geb Redifli Üç Na,,t", AÜ Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi S. 39(2009): 553-578.
GÜLHAN, Abdülkerim, "Levhî ve Bağdatlı Ruhî"nin Terkib-i Bendine Naziresi", Dil ve EdebiyatAraştırmaları Dergisi, S. 2, (2010), s. 61-78.
İLGÜREL, Mücteba, "Hâkim Mehmed Efendi", DİA, Gstanbul 1997, C. 15.
İNCE, Adnan, Sâlim Efendi, Tezkiretü"ş-Şuara, AKMB Yay. Ankara 2005.
İPEKTEN, Haluk, Eski Türk Edebiyatı - Nazım Şekilleri ve Aruz, Dergâh Yay. Gstanbul 2008.
KAHRAMAN, Bahattin, Nâlî Divânı, Kömen Yayınları, Konya 2010.
KARTALLIOĞLU, Yavuz, "Osmanlı Türkçesi"ndeki Ekler Dudak Uyumuna Göre Nasıl Okunmalıdır?" Turkish Studies Volume 3/6 Fall 2008, s. 449-470.
KAYALP, Gsa, "Kânî", DİA, Gstanbul 2001, C. 24.
KAZCI, Özgür, Sâdık Ağazâde Sıdkî Efendi Divânı: Çeviriyazılı Metin-İnceleme, . Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, BasılmamıG Yüksek Lisans Tezi 2011.
KESKGNSOY, HaGim, Mekkî ve Nahîfî"nin Kasîde-i Bürde Tahmisleri, , K. Sütçü Gmam Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü BasılmamıG Yüksek Lisans Tezi 2011.
KURNAZ, Cemal-vd, Hüseyin Vassâf Hayatı-Eserleri ve Şiirlerinden Seçmeler, Akçağ Yayınları, Ankara 1999.