BRITISH LIBRARY’DEKİ TÜRKÇE YAZMA ESERLER

British Library'nin (İngiltere Milli Kütüphanesi) kuruluş tarihi 1750'li yıllara dayanmaktadır. Daha önce British Museum bünyesinde hizmet veren kütüphane yasal bir düzenleme ile British Museum'dan ayrılarak British Library adı altında müstakil bir yapıya kavuşturulmuştur. 1998 yılında Kraliçe tarafından resmi törenle açılan British Library 150 milyondan fazla belgeyi bünyesinde barındırmaktadır. British Library ihtiva ettiği kitap ve diğer içerikler bakımından dünyanın en büyük ikinci kütüphanesi olarak kabul edilmektedir. British Library binası Londra merkezde ulusal ve uluslararası tren seferlerinin buluşma noktası olarak kabul edilen St Pancras-Kings Cross istasyonunun hemen bitişiğinde yer almaktadır. British Library'deki Türkçe yazma eserler için hazırlanmış ve günümüz itibari ile kütüphanedeki tüm Türkçe yazma eserleri ihtiva eden bir katalog bulunmamaktadır. 1888 ve 1958 yıllarında hazırlanan Türkçe yazma eserler kataloğu ve broşürü günümüz araştırmacıları için yeterli değildir. British Library'deki Türkçe yazma eserler çok çeşitlidir. Temel ve başlangıç olarak Doğu Türkçesini temsil eden Göktürkçe, Eski Uygur Türkçesi, Karahanlı-Harezm-Kıpçak sahası, Çağatay Türkçesinden Batı-Oğuz Türkçesini temsil eden Azerbaycan Türkçesi, Eski Anadolu Türkçesi, Osmanlı Türkçesi, Türkiye Türkçesi ile yazılmış çok sayıda yazma esere ulaşmak mümkündür. Bunların dışında British Library hemen hemen bütün Türk lehçelerinde (Başkurt, Özbek, Tatar, Kazak, Kırgız, Çuvaş vb) eser barındırmaktadır. Bu çalışmada British Library'deki Türkçe yazma eserlere genel hatları ile değinilmiştir. Kütüphanenin tarihçesi sunularak mevcut Türkçe yazma eserlerin seyri ve macerasını takip amaçlanmıştır. Türkçe yazma eserler ait oldukları döneme göre kabaca tasnif edilmiş; ilgili döneme ait bazı yazma eserlerden örnekler sunulmuştur. Türkçe yazma eserler üzerine yapılan katalog ve broşür çalışmalarına, kütüphanedeki Türkçe yazma eserlerin nereden nasıl temin edildiğine dair notlara ayrıca yer verilmiştir. Eserler muhteva bakımından da bir sınıflandırmaya tabi tutulmuştur. Divanlar, mecmualar, tezkireler, fermanlar, tarih kitapları, edebiyat, müzik, astronomi, tefsir, Kuran vb çok farklı alanlarda yazılmış 4000 civarında Türkçe yazma esere sahip British Library, bu yönüyle araştırmacıların ilgisini çekmektedir.

TURKISH AND TURKIC MANUSCRIPTS IN THE BRITISH LIBRARY

The foundation date of the British Library (The National Library of England) dates back to the 1750s. The library which had previously served in the British Museum was separated from the British Museum through a legal regulation and was brought to an independent structure under the name British Library. The British Library officially opened by the Queen in the year of 1998 contains over 150 million documents. The British Library is regarded as the world's second largest library in terms of books and other contents. The building of The British Library is located in the immediate vicinity of the St. Pancras-Kings Cross station which is considered to be the meeting point of national and international train services in central London. There are not any catalogs in the British Library prepared for Turkish manuscripts and containing all Turkish manuscripts in the library as of today. The catalogs and brochures in Turkish manuscripts prepared in 1888 and 1958 are not enough for today's researchers. The British Library has a wide variety of Turkish manuscripts. It is possible to find a great number of manuscripts written in the language of Gokturk, Old Uyghur Turkic, the area of Karahanlı-Harezm-Kipchak representing the East Turkic, and Azerbaijan Turkic, Old Anatolian Turkish, Ottoman Turkish and Turkish Turkish representing Western-Oghuz Turkic from Chagatay Turkic. Apart from these, the British Library has treatises in almost all Turkish dialects (Bashkurt, Uzbek, Tatar, Kazakh, Kirghiz, Chuvash, etc.). In this study the Turkish manuscripts in the British Library are outlined. By presenting the history of the library, it was aimed to follow the navigation and the exploration of current Turkish manuscripts. The Turkish manuscripts are roughly classified according to their own era; some examples from the manuscripts of the relevant period were presented. The catalog and brochure studies about the Turkish manuscripts are also included in the notes on how to obtain the Turkish manuscripts in the library. The works were also classified in terms of their contents. The British Library which has around 4000 Turkish manuscripts written in various fields such as ottoman poetries, journals, a collection of biographies, decrees, history books, literature, music,

PDF

___

Arat, Reşit Rahmeti, “Türk Şivelerinin Tasnifi”, Türkiyat Mecmuası, Cilt 10, İstanbul, 1953, s. 59- 139.
Barnett, Lionel David, Preliminary, List of Manuscripts in Languages of Central Asia and Sanskrit, Unpublished Handlist, London, British Library.
Benzing, Johannes- Menges, Karl Heinrich, “Türk Dillerinin Sınıflandırılması”, Tarihî Türk Şiveleri (editör: Mehmet Akalın, makaleyi çeviren: R. Küçükboyacı), Sevinç Matbaası, Ankara, 1979.
Caferoğlu, Ahmet, Türk Dili Tarihi, Enderun Kitabevi, İstanbul, 2000, s. 42-44.
Dolu, Edibe, “Âşık Çelebi ve Bir İngiliz Müsteşrikı”, Hayat Tarih Mecmuası, Yıl: 5, sayı: 11, 1 Aralık 1969.
Ercilasun, Ahmet Bican, Başlangıçtan Yirminci Yüzyıla Türk Dili Tarihi, 7. Baskı, Ankara, 2009.
British Library. M. Isa Waley, Chaghatay Manuscripts in Eastern Turkic Languages in the British Library, Unpublished
Handlist, London, British Library.
Lionel David Barnett, Preliminary, List of Manuscripts in Languages of Central Asia and Sanskrit, Unpublished Handlist,
London, British Library.
Ferrard, Christopher, "Gibb, Elias John Wilkinson", İslam Ansiklopedisi, C. 14, Diyanet Vakfı, Yayınları, İstanbul, 1996, s.64-66.
Mansuroğlu, Mecdut, “Anadolu’da Türk Dili ve Edebiyatının İlk Mahsulleri” TDED I, s.10-13.
Mansuroğlu, Mecdut, Sultan Veled’in Türkçe Manzumeleri, İÜ Edebiyat Fakültesi Yay.: 765, İstanbul, 1958.
Mazıoğlu, Hasibe, Kitâbu Evsâfı Mesâcidi’ş-Şerîfe, TDK Yay., Ankara 1974.
Meredith-Owens, Glyn Munro (Editor), Mesa'ir Us-su'ara or Tezkere of 'Asik Celebi- E.J.W.Gibb Memorial Lecture, Gibb Memorial Trust, Cambridge, 1965.
Meredith-Owens, Glyn Munro, Handlist of Persian Manuscripts, 1895-1966, The British Library Publishing Division, London, 1968.
Meredith-Owens, Glyn Munro, Persian Illustrated Manuscripts, The British Library Publishing Division, London, 1965.
Meredith-Owens, Glyn Munro, Temporary Handlist of Turkish MSS., 1888-1958, The British Library Publishing Division, London, 1959.
Meredith-Owens, Glyn Munro, Turkish Miniatures, The British Library Publishing Division, London, 1970.
Özbay, Özge, Bursalı Levhî Divanı (İnceleme-Tenkitli Metin-İndeks), Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Balıkesir Üniversitesi SBE., Balıkesir, 2013.
Özkan, Mustafa, Tarih İçinde Türk Dili, Filiz Kitabevi, İstanbul, 2004.
Poyraz, Yakup, “Uzaktaki Yazmalarımız: İngiltere Ulusal Kütüphanesi’ne Kayıtlı İlk Doğu Türkçesi (Çağatayca) Yazmaları”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi / The Journal of International Social Research, Volume 4/16, s. 402-412.
Rieu, Charles, Catalogue Of The Turkish Manuscripts In The British Museum, London, 1888.
Skjærvİ, Prods Oktor, (with Contributions by Ursula Sims-Williams) Khotanese Manuscripts From Chinese Turkestan In the British Library: a Complete Catalogue With Texts And Translations. London, British Library, 2002.
Timurtaş, Faruk Kadri, Eski Türkiye Türkçesi, Enderun Kitabevi, İstanbul, 1994.
Togan, Zeki Velidi, Londra ve Tahran’daki İslamî Yazmalardan Bazılarına Dair, İslam Tetkikleri Enstitüsü Dergisi, III (1-2), İstanbul, 1959-1960, s. 133-160.
Türk Ansiklopedisi, "Gibb, Elias John Wilkinson", C.17, Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, Ankara 1969, s.342-343.
Uzun, Mustafa, “Tezkire (Türk Edebiyatı)”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Cilt: 41, sayfa: 69-73, İstanbul, 2012.
Veled Çelebi-Kilisli Rifat, Divan-ı Türkî-i Sultan Veled, Maarif Vekaleti, İstanbul, 1341-1923.
Waley, M. Isa, Chaghatay Manuscripts in Eastern Turkic Languages in the British Library, Unpublished Handlist, London, British Library.
Waley, M. Isa, Islamic Manuscripts in Eastern Turkic Languages in the British Library, Unpublished Handlist, London, British Library.
Waley, Waley, M. Isa, Ottoman Manuscripts in the India Office Library Collection, Unpublished Handlist, London, British Library.
http://idp.bl.uk/pages/collections_en.a4d Erişim: 02.03.2017.