BEDRİ RAHMİ EYÜBOĞLU'NUN ŞİİRİNDE KADIN

Bedri Rahmi Eyüboğlu, 1911-1975 yılları arasında yaşamış bir şairdir. Bir güzel sanat olarak gördüğü şiirin yanında resim sanatıyla da ilgilenmiştir. Hem şair hem de ressam olarak renkleri ve kelimeleri kaynaştırmaya gayret etmiştir. Bu çalışmada şairin bu iki yönünün de ortak paydasında yer alan kadın teması üzerinde durulacaktır. Kadın, şairin kendi hayatında adeta bir ilham kaynağı olarak değer bulurken, kadının toplum hayatındaki rolü ve değeri de şairce bir duyarlılıkla değerlendirilmiş ve ikinci plana atılmamıştır. Bu dikkatle "Bedri Rahmi Eyüboğlu'nun Şiirlerinde Kadın" başlığı altında şairin kadını ele alan şiirleri incelenecektir. Şiirin birden çok güzel sanatla ilişki içinde olmamasının bir kayıp olacağını düşünen şair, şiirinin merkezine bu düşünceyle pek çok farklı unsuru yerleştirir. Çocukluk yıllarından beri tanıdığı Anadolu coğrafyası ve insanı onun şiirinin temel noktalarından biri olur. Bedri Rahmi'nin sanatına kaynaklık eden diğer önemli unsurlar ise halk kültürü, tabiat ve kadındır. Bu noktadan hareketle Bedri Rahmi şiirinin önemli kaynaklarından biri olan kadının incelenmesinin gerekli hâle geldiği söylenebilir. Bu çalışmanın amacı Bedri Rahmi'nin şiirlerinde kadının nasıl işlendiğini ele almaktır. Kadının gerek bireysel gerekse toplumsal bir figür olarak şairin hayatında nasıl bir yerde bulunduğu, sanatçı bakış açısıyla bunun şiirlere nasıl yansıtıldığı ele alınmaya çalışılacaktır. Çalışmada şairin bütün şiirlerinin toplandığı "Dol Karabakır Dol" kitabı temel kaynak olarak kullanılmıştır. Şairin bütün şiirleri tek tek okunup değerlendirilmiş ve kadının ele alındığı şiirler (Güzel ile Faydalı, Yıkansın Gözlerim Yıkansın, Oğlum Mehmed'e Evlerimizi Takdim Ederim, Hele Bir Başlasın, Yeşil, Keklik Simalı, Trabzon Deyince, Elemtere Fiş, Karadut, Karadut 2, Sitem, Kara Sevda, Kul Köle, Eren'e Mektup, Tadım Benim, Karabiber, Sabah, Meseledir, Sevda Üstüne, Susadım, Dişi Oğlu Dişi, Mor Gelin, Çıkmaz, İnsan Kasidesi, Bahçeler Dolusu, Sakal Makal Yahut Aferin Ahmet Bu Yolda Devam Et, Kırk Odalı Konak, Bir Şahit Aranıyor, Hizmetçiler, Talaslı, Akıl ile Gözün Hikâyesi, Körpe Gelin, Bir Porsiyon Dünya, Yazma Destanı, Denizli Destanı, Sabır ile Koruk, Kağıtsız-Kalemsiz, İstanbul Destanı) makaleye kaynak olacak şekilde sınıflandırılmıştır. Bunun yanı sıra bizzat şair tarafından kendi sanat ve şiir anlayışının değerlendirildiği Kardeş Mektupları, İnsan Kokusu, Deli Fişek, Tezek kitaplarından da faydalanılmıştır. Şairin şiirleri üzerine yapılmış çalışmalar vardır. Bunların en önemlilerinden biri R. Melih Erzen'in yaptığı doktora tezidir. Ancak yaptığımız bu çalışmada kadın daha ön plana çıkartılarak, şairin de hayatında yaptığı gibi, hayatın merkezine alınarak incelenmiştir. Öncelikle şairin sanatı belirleyen tabiat, halk kültürü ve kadın unsurları üzerine kısa değerlendirmeler yapılmıştır. Sonrasında ise kadının; kadın ve güzellik, kadın ve aşk, toplum hayatındaki kadın, Anadolu ve kadın, şehirde yaşayan kadın başlıkları altında değerlendirmesi yapılmıştır. Bedri Rahmi Eyüboğlu, Türk şiirine Anadolu'yu ve onun farklı renklerini taşıyan şairlerden biridir. Coğrafyaya karşı gösterdiği bu duyarlılığın yanına kadına karşı gösterdiği duyarlılığı da eklemek gerekir. Şahsi hayatında yaşadığı aşklarla da kendisinden söz ettiren şair, şiirinde de kadını farklı boyutlarıyla ele almaktan çekinmez. Bedri Rahmi Eyüboğlu 1930'lu yıllarda başladığı şiir yolculuğunda halk kültürünü ve sanatlarını kullanmayı kendine bir rehber edinen bir sanatçıdır. Şiirin de resim, heykel, müzik gibi bir güzel sanat olduğu ve bütün sanatların birbirleriyle ilişki içinde olması gerektiği düşüncesindedir. Bu düşüncesi ve kendisinin aynı zamanda bir ressam olması dolayısıyla şiirlerinde özellikle resim sanatının etkilerini görmek mümkündür. Kadın onun hassas olduğu bir diğer konu olarak belirlenebilir. Halk kültürüne yakınlığı, Anadolu'yu ve Anadolu insanını yakından tanıması kadın meselesine de yaklaşımını şekillendirir. Anadolu'daki kadının ezilmişliği, çaresizliği anlatıldığı kadar onun yaratıcılığı, güzel sanatlara olan katkısı(dokumacılık, heykel, mimari gibi) da ele alınır. Şehir hayatındaki kadın figürü de göç sonucunda yerleşmeye, evini bir arada tutmaya çalışan, fabrikada çalışan kadın olarak değerlendirilir. Kadının hem sosyal hayattaki hem de evinin içindeki yeri ayrıntılı olarak ele alınır. Bedri Rahmi Eyüboğlu, hayatında önemli olan iki kadına yazdığı şiirleriyle de dikkati çeker. Özellikle "Karadut" çok bilinen aşk şiirlerinden biri olarak antolojilerde yerini almıştır. Bu şiiri yazdığı Mari Hanıma duyduğu aşk kimseden gizlemeye gerek duymadığı için dikkatleri çeker. Hayatındaki bir diğer önemli kadın olan karısı Eren Eyüboğlu ile de hem sanatçı olarak hem de hayat arkadaşı olarak paylaşımları olur. Bedri Rahmi'nin şiirlerinde kadını ele alırken kendi hayatından ve şahit olduklarından hareket ettiğini söylemek mümkündür. Yukarıda belirtildiği gibi hayatında çok önemli bir yere sahip iki kadın şiirlerinin kaynağının kendi hayatından, kendi yaşadığı aşklardan alındığının ispatı gibidir. Ayrıca sadece kadına değil toplum hayatına da büyük bir dikkatle yaklaşan şair, ressamca bir duyarlılıkla kadınların hayata kattığı renkleri de farklı boyutlarıyla dile getirir. Kırk Odalı Konak şiirinde büyük bir evin içinde yaşayan kadınlar adeta resmedilir. Hizmetçiler şiiri de benzer bir mantıkla yazılmış gibidir. Evdeki hizmetçilerin hikâyeleri elbette kadın hikâyeleri olarak anlatılır. "Hepsinin dudaklarında benim adım/ Tevekkeli değil ellerinde büyümüşüm" mısraları yazarın gerçek hayat ile şiirlerini yazarken kurduğu ilişkiyi ispatlar niteliktedir. Şair gerçek hayatı şiirlerine yansıtırken zaman zaman halk kültürüne olan bağlılığını da göstermek ister. Bunun için insanları ağız özellikleriyle şiirinde konuşturur. Yeşil başlıklı şiirinde "kiraz ucuz kadınlar bahalı" mısrası bu duruma örnek olarak gösterilebilir. Ayrıca şairin deyimlere ve atasözlerine olan bağlılığı düşünüldüğün de kadını anlatırken bunlardan faydalan

WOMEN IN BEDRİ RAHMİ EYÜBOĞLU'S POETRY

Bedri Rahmi Eyüpoglu is one of the most known poets in the period ofmodern Turkish poetry. His brilliancy manifests itself in his ability to unify poetry with painting. Using the words in his poetry like the colours in his paintings makes him remarkable in his art. His poetry generally recounts folk culture, nature and women. Grown up in different rural areas in Anatolia within its cultural variety, folk songs and idioms have become the source of his poetry. Being also a painter, nature inspires him with its colurs that enriches his words. This article focuses on the woman figure which he uses remarkably often in his works. The poet attracts our atteintion with his sensitive approach to women. He evaluates the women`s position in the society being quite aware of the realities of life. He observes and evaluates the women who try to exist as an individual in metroplitans as well as the ones who struggle to survive through poverty in the rural areas of Anatolia. This paper aims at showing the importance and value of women through the poet`s eyes and his poems are analysed under the subtitles such as beauty, love, women in big cities, women in society and women in Anatolia Bedri Rahmi Eyüboğlu, who lived between the years 1911-1975,was a poet. He considered poetry as one of the fine arts and was alsoengaged in painting. Both as a poet and a painter he has struggled tofuse colours and words. This study is about women who stand at thecommon border of his both identities. Women are important actors inthe life of the poet as sources of inspiration. The poet has expressivelyinvestigated and studied the social roles and value of women withoutgiving her the secondary status. Thus the works of the poet on womenwill be studied under the heading “Women in Bedri Rahmi Eyüboğlu’ sPoetry”.The poet who has considered that keeping poetry apart from otherfine arts would be a great loss placed many different factors at thecentre of his poems. One of the key points in his poetry has been thepeople and geography of Anatolia with which he has been familiar withsince his early childhood. Other sources of Bedri Rahmi’s artisticendeavour have been folk culture, nature and women. Moving from thispoint, it might be asserted that women should be studied as one of thekey factors that influenced the poetry of Bedri Rahmi. The aim of thisstudy is investigating how Bedri Rahmi uses women in his poems.Further than that, how the poet situates women as both a social and anindividual figure in his own life and how he reflects such in his poetryusing his artistic point of view will be also studied.Within the study all the poems of Bedri Rahmi collected under thevolume “Dol Karabakır Dol” was used as the main reference. The entirepoetry of Eyüboğlu was read and evaluated one by one and those related to issues concerning women were classified so as the form thebasis of the study. The poems related to women are: Güzel ile Faydalı,Yıkansın Gözlerim Yıkansın, Oğlum Mehmed’e Evlerimizi TakdimEderim, Hele Bir Başlasın, Yeşil, Keklik Simalı, Trabzon Deyince,Elemtere Fiş, Karadut, Karadut 2, Sitem, Kara Sevda, Kul Köle, Eren’eMektup, Tadım Benim ,Karabiber, Sabah, Meseledir, Sevda Üstüne,Susadım, Dişi Oğlu Dişi, Mor Gelin, Çıkmaz, İnsan Kasidesi, BahçelerDolusu, Sakal Makal Yahut Aferin Ahmet Bu Yolda Devam Et, KırkOdalı Konak, Bir Şahit Aranıyor, Hizmetçiler, Talaslı, Akıl ile GözünHikâyesi, Körpe Gelin, Bir Porsiyon Dünya, Yazma Destanı, DenizliDestanı, Sabır ile Koruk, Kağıtsız-Kalemsiz, İstanbul Destanı. Inaddition to these, Bedri Rahmi’s own views about his understanding ofart and poetry as observed in his books Kardeş Mektupları, İnsanKokusu, Deli Fişek, and Tezek were consulted. There are various studiedon the poetry of Bedri Rahmi. One of the important studies is R. MelihErzen’s doctoral dissertation. However, this study places and studieswoman at the centre of life as the poet has already done. In the firstplace, brief reflections on nature, folk culture and woman which emergeas the main points in the poetry of Eyüboğlu are presented followed byour evaluation of women under the categories; woman and beauty,woman and love, woman as a social being, Anatolia and woman andurban woman.Bedri Rahmi Eyüboğlu is one of the poets who have introducedAnatolia and her different colours to the world of Turkish poetry. Hisemotional interest in geography was followed by his sensitivity towardswomen. As his personal life is full of love affairs the poet does nothesitate to write poems about various aspects of women.Bedri Rahmi Eyüboğlu’s journey of poetry which started in 1930swas guided by his interest in using folk culture and arts. He believedthat poetry was also one of the fine arts like painting, sculpture andmusic and all forms of art should be in good relation with each other.This belief of his combined with his painter self gave his poetrypicturesque qualities.Women are marked as one of his main interests. His proximity tofolk culture, Anatolian geography and people influences his approachtowards women. He narrates both the oppressed and desperate womanand the creative woman who contributes to fine arts (weaving, sculptureand architecture). The urban woman figure struggles to settle downafter moving, tries to keep her home intact and works at the factory.Both the social and household roles of the woman are depicted in detail.Bedri Rahmi Eyüboğlu has received attention with the poems hewrote for two important women in his life. Especially his poem“Karadut” has been largely anthologised as a love poem. He wrote thispoem for Mari and gained attention for he did not feel the need to hidehis feelings towards her. Another important woman in his life was hiswife Eren Eyüboğlu with whom he was both artistic and lifetimepartners.It is possible to assert that Bedri Rahmi was under the influenceof his o

___

  • ÇELİK Abdullah, Bedri Rahmi Eyüboğlu, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara 1996.
  • DOĞAN Bahar, Bedri Rahmi Eyüboğlu’nun Şiirlerinde Halk Bilimi Unsurları, Turkish Studies, Volume 7/1 Winter 2012.
  • DURUKOĞLU Salim, Folklorun Çağdaş Şiire Bürünen ve Yeniden Görünen Ruhu: Şair Bedri Rahmi Eyüboğlu, Turkish Studies, Volume 8/9 Summer 2013.
  • ERZEN R. Melih, Bedri Rahmi Eyüboğlu’nun Şiiri Üzerine Bir Araştırma, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara 2007.
  • EYÜBOĞLU Bedri Rahmi, Delifişek, Bilgi Yayınevi, Ankara 1975.
  • EYÜBOĞLU Bedri Rahmi, Dol Karabakır Dol, Bütün Şiirleri, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul 2011.
  • EYÜBOĞLU Bedri Rahmi, EYÜBOĞLU Sabahattin, Kardeş Mektupları, Toplu Eserleri Mektup, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul 2003.
  • EYÜBOĞLU Bedri Rahmi, İnsan Kokusu, Toplu Eserleri Yazılar 1945-1952, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul 2005.
  • EYÜBOĞLU Bedri Rahmi, Tezek, Bilgi Yayınevi, Ankara 1987.
  • KANDEMİR Feridun, Sordum Söylediler Edebiyatçılarımız Ne Dediler, İstanbul 2008.
  • YILDIRIM Tahsin, Eşlerinin Gözüyle Edebiyatçılarımız, Selis Kitaplar, İstanbul 2003.