ATEBETÜL HAKAYIK’TAKİ ERDEM KAVRAMI BAĞLAMINDA KENDİSİNE BENZETİLEN DİL BİRLİKLERİNİN DİLBİLİMSEL DEĞERLENDİRİLMESİ

Atebetü'l-Hakayık, Türk kültürünün en önemli kaynaklarından biridir. Türkler'in İslamiyet'e geçtiği yıllara yakın bir zamanda kaleme alındığı düşünülen Atebetü'l- Hakayık, tipik bir geçiş dönemi eseri niteliğindedir. Ele alınan konular bakımından bir nasihat kitabı özelliği taşımaktadır. Eserin yazarı olan Edip Ahmed Yüknekî, erdemli bir birey olmak adına hangi özelliklere sahip olmak gerektiği, hangi olumsuz özelliklerden kurtulmak gerektiği konusunda bilgiler verir. Erdem kavramı bütün toplumlarda çok eski tarihlerden itibaren işlenen bir konu olmuştur. Türk kültüründe de erdem kavramı en eski yazılı belgelerimizde dahi karşımıza çıkmaktadır. Eserin yazarı geçmişten günümüze değer yüklenmiş olan bu kavramı ele alırken açıklayıcı olmak ve anlatımını güçlendirmek adına bir takım benzetmelerden faydalanmıştır. Benzetmeler, Türk düşünce sistemini ve kültürünü ele alan eserlerde sıklıkla kullanılan ifade şekilleridir. Bazen daha açıklayıcı olmak adına bazen de anlatımı güçlendirmek adına kullanılan benzetmeler, yazarın ustalığını göstermek adına başvurduğu sanatlardan biri olarak da karşımıza çıkar. Eserde yer alan benzetmeler, yazarın ustalığını ön plana çıkarma kaygısından öte, önemli konuların daha anlaşılır olmasını sağlamak adına kullanılmıştır. Bu çalışmada, Türk toplumunun kültürel mirasının günümüze taşınmasını sağlayan tarihî eserlerden biri olan Atebetü'l-Hakayık'ta yer alan benzetmeler üzerinde durulmuştur. Eserde kendisine benzetilen dil birlikleri erdem kavramı bağlamında dilbilimsel açıdan irdelenmeye çalışılmıştır. Benzetmelerin yer aldığı ifadeler metindeki aslı ve açıklaması ile birlikte verilmiştir

THE CONTEXT OF THE EVALUATION OF SIMULATED LANGUAGE CORPS ITSELF LINGUISTIC CONCEPT OF VIRTUE IN ATEBETÜ’L-HAKAYIK

Atebetü’l-Hakayık, is one of the most important sources of Turkish culture. The Turks to Islam occurrence of years thought to have penned a time close to the Atebetü’l-Hakayık, is a typical work of the transition period. The topics discussed in terms of the advice book. The author of the work is to be a virtuous individual Edip Ahmed Yüknekî, which features should be, which should get rid of negative returns information about the property. The whole community is in a very old concept of virtue from a processed. The concept of Turkish culture, the oldest written document erdem in our genius. The author of the work from the past to the present value when handling this concept that is installed to be descriptive and expressive on to strengthen a team benefited of an analogy. Metaphors, Turkish thought system and culture of the area is frequently used in expression shapes. Sometimes to be more descriptive and sometimes used to strengthen the narrative, the author of in the name of the show refers to the metaphors, as one of the masters of the art. Located in the metaphors, the author's other highlight the concerns of the master, to ensure that the important issues are more understandable name. The aim of this study was to present the cultural heritage of the Turkish society is to be moved to one of the historical works that provide Atebetü’l-Hakayık in the metaphors are emphasized. In the book itself in the context of the language units which he likened to the concept of virtue appears from linguistic point of view. The simulation took place expressions in text and description are given together with.

___

  • Aksan, Doğan (1971). Anlambilimi ve Türk Anlambilimi, Ankara: Engin Yayınları.
  • Aksan, Doğan (2008). Türkçeye Yansıyan Türk Kültürü, Ankara: Bilgi Yayınevi.
  • Albayrak Nurettin (1994). “Enûşirvân” İslam Ansiklopedisi, C. II, s. 255, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul.
  • Arat Reşit R. (çev.) (1992). Atebetü’l-Hakayık, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
  • Boratav Pertev Naili (2012). Türk Mitolojisi, Ankara: Bilgesu Yayıncılık.
  • Devellioğlu Ferit (2006). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat, Ankara: Aydın Kitabevi.
  • Güleysoy Tuncer (1994). “Atebetü’l-Hakayık” İslam Ansiklopedisi, C. IV, s.51, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul.
  • Kütükoğlu Bekir (1994). “Ayas Paşa” İslam Ansiklopedisi, C. IV, s. 203, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul.
  • Ögel Bahaeddin (2014). Türk Mitolojisi I-II, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
  • Roux Jean-Paul (2012). Eski Türk Mitolojisi, Ankara: Bilgesu Yayıncılık.
  • Türkçe Sözlük I-II (1998). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
  • Uludağ Süleyman (2012). Tasavvuf Terimleri Sözlüğü, İstanbul: Kabalcı Yayıncılık.