19.YY OSMANLI MİMARİSİ’NDEKİ ORYANTALİZMİN ENDÜLÜS KAYNAĞI VE SİRKECİ GARI'NIN DEĞERLENDİRİLMESİ

19. yüzyıl dinamik ve heterojen yapısıyla kendisinden önceki yüzyıllardan büyük farklılık arz eder. Dünyada teknolojik ve sosyal değişimler hızla ve sıklıkla yaşarken kültürün somut gösterge alanlarından olan mimaride çok çeşitli, eklektik ve modernizmin başlangıcı sayılabilecek üslupsal yönelimler dikkati çeker. Yüzyılın başlarında romantik, sonlarına doğru modern çizgiye kayan yaklaşımların egemen olduğu bu üsluplar mimaride bir arayış sürecinin parçaları olmalarının yanı sıra modernist sürece geçişte itekleyici görev üstlenirler. Avrupa ülkelerinde yaşanan bu yoğun değişimler, Osmanlı İmparatorluğu'nu kısa zamanda etkisi altına alır. Batılı gelişmiş ülkelerin teknolojik ve askeri seviyesini yakalamak için İmparatorluğun girdiği yoğun çaba mimarisinin bu değişimden payını almasına neden olur. 19.yy'ın Avrupa Sanatı'ndaki çok renkli durumu yalnızca Osmanlı İmparatorluğu'nun sosyo-politik yapısında dinamik bir etki yaratmaz aynı zamanda Osmanlı Mimarisi'ne farklı bir boyut kazandırır. Bu çalışma 19.yy Osmanlı Sanatı'nda görülen Oryantalist yaklaşımları Sirkeci Garı özelinde incelemekte, Oryantalist formların kaynaklarını Kuzey Afrika Mağrip kökenine atfeden genel geçer değerlendirmelerden ziyade özellikli olarak bu formları İber Yarımadası'nda gelişmiş olan Endülüs İslam Medeniyeti ile ilişkilendirmektedir. Çalışmada II. Abdülhamid döneminde Alman Mimar August Jashmund tarafından tasarlanan Sirkeci Garı'nın mimari üslubu değerlendirilmekte, Avrupa etkisi ile moda olan Oryantalist üslubunun Doğu ve Batı sanatlarının karışımı niteliğindeki Müdeccen (Mudéjar) üslupla olan kavramsal benzerlikleri mercek altına alınmaktadır

ANDALUSIAN SOURCE OF ORIENTALISM IN THE 19TH CENTURY OTTOMAN ARCHITECTURE AND ANALYSIS OF SIRKECI TRAIN STATION

The 19th century with its dynamic and heterogeneous structure differs from the other periods. In this century while the world was experimenting technologically and socially important process at the same time in architectural field, as a concrete demonstration of culture, several eclectic and modernist styles were experienced. These stylistic approaches, at the early beginning of the 19th century was romantic later on turned out to be a modernist, were part of the experimentation process of architecture plus they became the stimulating forces for modernism. Likewise, the European countries the Ottomans were trying to be modern and spent efforts to catch the European technological and military level which struggle had an affect on its architecture as well. The 19th century’s a rich social-political composition created dynamisim not only for the political, military and social arenas of the Empire but also its art and architecture. This study examines oriental style of the 19th century through the case study of Sirkeci Train Station and builts connections with the Islamic Andalusian culture, which formed in the Iberian Peninsula, instead generalizing the topic while talking about the Maghreb influence. The Sirkeci Train Station’s architectural style, which was built by August Jashmund in the period of Abdülhamid II, is examined and theoretical connection of this building with Mudejar Style is investigated through the paper

PDF

___

BAŞKAN, Seyfi., “The Ottoman in the 18th and 19th Century European Art, Turquerie and Orientalism”, The Great Ottoman-Turkish Civilization. Ottoman Culture and Art, Vol.4,s. 792-805.
BATUR Afife, "Oryantalist Mimari", Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, vol.6, İstanbul 1994, s.148-149.
BERMUDEZ LOPEZ, Jesus, “The City Plan of Alhambra”, Al-Andalus: The Art of Islamic Spain (ed. Jerrilynn D.Dodds, The Metropolitan Museum of Art, New York, 1992).
ÇELİK, Zeynep ., Displaying the Orient, University of California Press, Berkeley, 1922.
ÇELIK, Zeynep., 19.yy'da Osmanlı Başkenti Değişen İstanbul, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 1996.
EARLE, George F., “Spanish-Moorish Architecture and Garden Style: Its Background, Meanings and Comparisons With Western Style”, Islamic Architecture and Urbanism (ed. Aydın Germen, 1983).
GERMANER, S. - İnankur, Z ., Orientalism and Turkey, The Turkish Cultural Service Foundation, İstanbul: 1989.
İNANKUR, Zeynep., "Oryantalizm", Eczacıbaşı Sanat Ansiklopedisi, 3.cilt, Yem Yayınları, 1997, s.1389-1391.
JONES, Owen., Grammar of Ornament, 1856.
KUBAN, Doğan., Osmanlı Mimarisi, Yem Yayınları, İstanbul, 2007.
KUBISCH, Natascha., “Spain and Morocco: Architecture”, Islam, Art and Architecture, (edits.Markus Hattstein and Peter Delius, Könemann Publishers 2000.
LEWIS, Bernard., The Middle East, Scribner, New York, 1997.
ÖZDENER, Z.H., Sirkeci Garı'nın İstanbul'daki Geç Dönem Eklektik Anlayışla İnşa edilen Oryantalist Üsluptaki Yapılar İçindeki Yeri, İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sanat Tarihi Ana Bilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, 2010.
ÖZKAN Altınöz, Meltem., Idiosyncratic Narratives: Mudéjar Architecture And Its Historiography In Spain, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Mimarlık Tarihi Ana Bilim Dalı, Orta Doğu Teknik Üniversitesi, 2013.
PHILLIPS, William D, Phillips, Carla Rahn., A Concise History of Spain, Cambridge University Press, Newyork, 2010.
SAİD, Edward., Orientailsm, Vintage, U.SA, 1979.
SANER, Turgut ., “19. Yüzyıl Eklektisizminde Elhamra'nın Payı”, Osman Hamdi Bey ve Dönemi, Tarih Vakfı, İstanbul, 1993.s.134-145.
SANER, Turgut., 19.Yüzyıl İstanbul Mimarlığında Oryantalizm, İstanbul, 1998,
SHINER, Larry., Sanatın İcadı, çev. İsmail Türkmen, Ayrıntı Yayınları, İstanbul, 2004.
STIERLIN, Henry., Islam: Early Architecture from Baghdad to Cordoba, Köln-New York, 1996.
SWEETMAN, John., Oriental Obsession: Islamic Inspiration in British and American Art and Architecture, Cambridge University Press, 1987.
WATT Montgomery, Cachia Pierre, A History of Islamic Spain, (U.S.A& U.K: Aldine Tnansction Publishers, 2007) .
YAVUZ, Mehmet., 19.Yüzyıl Sonu 20.Yüzyıl Başlarında İstanbul'da Alman Mimarların Yaptıkları Mimari Eserler, Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sanat Tarihi Ana Bilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, 2001.
YAVUZ, Yıldırım., Son Dönem Osmanlı Ve Çağdaş Türk Mimarlığında “Orientalist” Yaklaşımlar, Çukurova Üniversitesi Türkoloji Araştırmaları Merkezi Arşivi, http://turkoloji.cu.edu.tr/GENEL/34.php en son erişim 03.11.2014.