Ahmet Ali ÇANAKCI

2120

Gönenli Mehmet Efendi’nin Hayatı, Kişiliği ve Eğitim Anlayışı

Cumhuriyet döneminde yaşamış olan Gönenli Mehmet Efendi (1903-1991), imam-hatiplik, vâizlik, Kur’an Kursu öğreticiliği, Reîsü’l-Kurrâ’lık ve vakıf görevleriyle farklı sahalarda aktif rol oynamış çok yönlü bir din eğitimcisidir. Bu çalışmada, Gönenli Mehmet Efendi’nin hayatı, kişiliği ve eğitim anlayışının yaygındin eğitimi bağlamında incelenmesi amaçlanmıştır. Bu kapsamda, Gönenli Mehmet Efendi’nin eğitim anlayışı; yaygın din eğitimi çalışmaları ve toplumun din-ahlak-değer eğitimine katkısı ekseninde ele alınarak ilke ve yöntemleri ile ortaya konulmuştur. Çalışmada tarihsel yöntem ile literatür taraması ve dokümanincelemesi yöntemleri kullanılmıştır. Dolayısıyla çalışmada, nitel araştırma deseni benimsenmiştir. Bu çerçevede Gönenli Mehmet Efendi ile ilgili eserlerden ve konuyla ilgili yapılan benzer çalışmalardan yararlanılmıştır. Ulaşılan dokümanlar ve bulgular; çalışmanın amacı, yöntemi çerçevesinde belli temalar altında tasnif edilmiş ve değerlendirilmiştir. Yapılan incelemelerde; Gönenli Mehmet Efendi’nin kişiliğinde ve düşünce dünyasında genelde insan, özelde sevgi, saygı, hoşgörü, paylaşım, empati, yardımlaşma merkezli bir yaklaşımın ön planda olduğu görülmektedir. Hz. Peygamber (sav)’in “Kolaylaştırınız, zorlaştırmayınız;müjdeleyiniz, nefret ettirmeyiniz” (Buhârî, İlim, 11) hadisi ekseninde eğitim anlayışını temellendirdiği ve hayatının sonuna kadar bu yönde eğitim faaliyetlerini sürdürdüğü anlaşılmaktadır. Yaptığı farklı görevlerde sürdürdüğü yaygın din eğitiminde toplum üzerinde etkili olduğu; söz-davranış uyumu, rol modelliközellikleri ve pedagojik/andragojik bir yaklaşımla toplumun (çocuklar, gençler, yetişkinler ve yaşlılar) dinahlak-değer eğitiminde ve dönüşümünde önemli rol oynadığı söylenebilir.

Gonenli Mehmet Efendi's Life, Personality and Understanding of Education

Gonenli Mehmet Efendi (1903-1991), who lived in the Republican period, is a versatile religious educator who played an active role in different fields with his duties as imam-hatip, preacher, Qur'an course instructor, Reisu'l-Kurra and foundation. In this study, it is aimed to examine Gonenli Mehmet Efendi's life, personality and understanding of education in the context of informal religious education. In this context, Gonenli Mehmet Efendi's understanding of education; it has been put forward through the principles and methods of widespread religious education studies and the contribution of society to religion-moral-value education. In the study, historical method, literature review and document review methods were used. Therefore, qualitative research pattern has been adopted in the study. In this context, the literature on the subject was scanned and works related to Gonenli Mehmet Efendi and similar studies on the subject were used. Documents and findings reached; the aim of the study was classified under certain themes within the framework of its method and evaluated in the light of the literature. In the examinations made, it is seen that Gonenli Mehmet Efendi's personality and the world of thought are at the forefront of a human-centered approach in general, love, respect, tolerance, sharing, empathy and solidarity. The Prophet said, “Make it easy, do not make it difficult; gospel, but do not hate it” (Bukhari, Science, 11) it is understood that he based his understanding of education on the axis of hadith and did not leave education activities until the end of his life. It is influential on society with different duties in informal religious education; It can be said that society (children, youth, adults and elderly) plays an important role in the education and transformation of religionmoral-value with word-behavior adaptation, role modeling features and a pedagogical / andragogic approach.
PDF

___

  • 1.Akakuş, R. (1996). Gönenli Mehmet Efendi. TDV İslam Ansiklopedisi (c. 14, 149,150). İstanbul: TDV.
  • 2.Akakuş, R. (2017). Vakıf insan-reisü’l-kurra Gönenli Mehmet Efendi hayatı gönül dostları ve hizmetleri. İstanbul: Kurtuba.
  • 3.Akaslan, Y. (2018). Türkiye’de kıraat ilmi eğitim-öğretimi. Cumhuriyet İlahiyat Dergisi – Cumhuriyet Theology Journal. 22 (2), 1081-1107.
  • 4.Aktaş, H. (2016). “Yavrularımıza Din Dersleri” kitabında Ahmet Hamdi Akseki’nin Uyguladığı Din Öğretimi İlkeleri. Turkish Studies, 11(7), 43-66.
  • 5.Akyürek, S. (2017). Din öğretimi. Ankara: Nobel.
  • 6.Arslan, M. (2007). Öğretim hizmetinin niteliği ve öğretmen. M. Arslan (Ed.). Öğretim İlke ve Yöntemleri. Ankara: Anı. 251-262.
  • 7.Aşık Ev, H. (2012). Eleştirel düşünme ve din kültürü ve ahlak bilgisi dersleri. İzmir: Tibyan. Aşılıoğlu, B. (2007). Başlıca öğrenme ve öğretim ilkeleri. M. Arslan (Ed.). Öğretim İlke ve Yöntemleri. Ankara: Anı. 31-48.
  • 8.Ay, İ. (2018a). Gönenli Mehmed Efendi hazretleri (k.s.) hayatı-duaları-vaazları-hizmetlerihatıraları. İstanbul: Yağmur.
  • 9.Ay, İ. (2018b). Gönenli Mehmed Efendi’den (k.s.) salâvat- ı şerîfeler-dualar-zikirler-hikmetli sözler-icazetname ve nasihatlar. İstanbul: Yağmur.
  • 10.Aydın, M. Z. (2016). Din öğretiminde yöntemler. Ankara: Nobel. Babacan, L. (2013). Öğretmenler için beden dili. y.y.: Elma.
  • 11.Berg, B. L. ve Lune, H. (2015). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Hasan Aydın (Çev.). Ankara: Eğitim.
  • 12.Beyhakî, Ebu Bekir, Ahmed b. Hüseyin (1994). es-Sünenü’l-kübrâ, Muhammed Abdülkadir Atâ (Thk.). Mekke: Mektebetü Dâru’l-Bâz, III, 273, Hadis No: 5897.
  • 13. Buhârî, Ebû Abdullah Muhammed b. İsmail (2007). Sahîhu’l-Buhârî, Kâhire: Mektebetü’r-Rihâb.
  • 14.Büyükkaragöz, S. S. ve Çivi, C. (1996). Genel öğretim metotları. İstanbul: Öz Eğitim.
  • 15.Cebeci, S. (2014). Din öğretimi yöntemleri. 28.10.2019 tarihinde http://www.ebsad.org/img/20140407__6321527362.pdf adresinden alınmıştır. Cebeci, Suat (2015). Öğrenme ve öğretme süreçlerinde dinî iletişim. İstanbul: İz.
  • 16.Çaksu, M. (2008). Kur’an fazileti ve gayret ve hizmet abidesi reis’ül-kurrâ Gönenli Mehmet Öğütçü hocaefendi. Balıkesir: Liva.
  • 17.Çalışkan, İ. (2018). Hasan Basri Çantay. Ankara: DİB.
  • 18.Çanakcı, A. A. (2019). Birgivî Mehmed Efendi’nin hayatı, ilmî kişiliği ve eğitim anlayışı. Türkiye Din Eğitimi Araştırmaları Dergisi, 8, 89-121.
  • 19.Çanakcı, A. A. (2016). Hasan Basri Çantay’da eğitim: “Himâye-i Etfâl” çalışmaları bağlamında bir değerlendirme (Günümüz eğitim sistemi ile mukayeseli). Mîzânü’l-Hak İslami İlimler Dergisi. 2, 57-74.
  • 20.Çetin, Ö. (2010). Hasan Basri Çantay’ın kişiliği. Dicle Üniversitesi, İlahiyat Fakültesi Dergisi, 12 (2), 1-31.
  • 21.Çıtlak, M. F. (2017). Nur kandili veli Gönenli Mehmed Efendi. İstanbul: Sufi. Demirel, Ö. (2015). Öğretim ilke ve yöntemleri öğretme sanatı. Ankara: Pegem Akademi.
  • 22.Dinç, M. (2018). Cumhuriyet döneminde reisü’l kurrâlık: Gönenli Mehmet Efendi’nin kıraat ilmine katkıları (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Eskişehir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eskişehir.
  • 23.Ebû Dâvûd, Süleyman b. el-Eş‘âs (1992). Sünen-i Ebî Dâvûd. İstanbul: Çağrı.
  • 24.Ebû Gudde, A. (2016). Bir eğitimci olarak Hz. Muhammed (SAS) ve öğretim metotları. E. Yıldırım (Çev.). Ankara: Otto.
  • 25.Erden, M. (2015). Eğitim bilimlerine giriş. Ankara: Arkadaş.
  • 26.Erden, M. (2005). Öğretmenlik mesleğine giriş. İstanbul: Epsilon.
  • 27.Erden, M. ve Akman, Y. (2006). Eğitim psikolojisi. Ankara: Arkadaş.
  • 28.Ergin, A. (2010). Eğitimde etkili iletişim. Ankara: Anı.
  • 29.Ergin, A. ve Birol, C. (2000). Eğitimde iletişim. Ankara: Anı.
  • 30.Ertürk, S. (1975). Eğitimde program geliştirme, Ankara: Yelkentepe.
  • 31.Genç, S. Z. (2007). Öğrenme öğretmede çağdaş yaklaşımlar. Mehmet Arslan (Ed.). Öğretim İlke ve Yöntemleri. Ankara: Anı. 107-126.
  • 32.Güneş, A. (2017). Din öğretimi materyalleri. İstanbul: DEM.
  • 33.Gürüz, D. ve Temel Eğinli, A. (2018). Kişiler arası iletişim bilgiler-etkiler-engeller. Ankara: Nobel.
  • 34.Helvacı, A. (2009). Eğitim sisteminde öğretmenin rolü. Nevin Saylan (Ed.). Eğitim Bilimine Giriş. Ankara: Anı. 285-311.
  • 35.Hesapçıoğlu, M. (1994). Öğretim ilke ve yöntemleri eğitim programları ve öğretim. İstanbul: Beta.
  • 36.Hökelekli, H. (2013). Psikoloji, din ve eğitim yönüyle însani değerler. İstanbul: DEM.
  • 37.İbn Ebî Şeybe, Ebu Bekir Abdullah b. Muhammed (2006). el-Musannef, Muhammed Avvâme (Thk.). Cidde: Daru’l-Kıble, XIX, 348, Hadis No: 36276.
  • 38.İşman, A. ve Eskicumalı, A. (2003). Eğitimde planlama ve değerlendirme. İstanbul: Değişim.
  • 39.Karataş, B. (1994). Araştırma teknikleri. İstanbul: Çağlayan.
  • 40.Kayaalp, İ. (1998). İletişim ve dil. Ankara: TDV.
  • 41.Kaymakcan, R. ve Meydan, H. (2016). Ahlak değerler ve eğitimi. İstanbul: DEM.
  • 42.Kılavuz, M. A. (1987). Muallim Cevdet’in din eğitimi ve kurumları ile ilgili görüşleri (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bursa.
  • 43.Koç, A. (2016). Din eğitiminde etkili iletişim, İstanbul: Rağbet.
  • 44.Köylü, M. (2011). Psiko-sosyal açıdan dinî iletişim. Ankara: Ankara Okulu. Kur’an-ı Kerim ve Türkçe Anlamı (Meâl) (1983). Ankara: DİB.
  • 45.Küçükahmet, L. (2002). Öğretimde planlama ve değerlendirme. Ankara: Nobel.
  • 46.Küçükoğlu, A. ve Kaya, H. İ. (2010). Öğretim hizmetinin niteliğini artırmada öğretmen yeterlikleri.
  • 47.A. S. Saracaloğlu ve H. H. Bahar (Ed.). Öğretim İlke ve Yöntemleri. İstanbul: Lisans. 209-276.
  • 48.Mahiroğlu, A. (2017). Öğretmenlik mesleği ve öğretmen yetiştirmede gelişmeler ve yenilikler. Ö. Demirel ve Z. Kaya (Ed.). Eğitim Bilimine Giriş. Ankara: Pegem Akademi. 373-419.
  • 49.Martı, H. (2011). Birgivî Mehmed Efendi. Ankara: TDV.
  • 50.MEB (t.y.). Hayat boyu öğrenme. 26. 10.2019 tarihinde http://hayatboyu.meb.gov.tr/hayat-boyuogrenme/ adresinden alınmıştır.
  • 51.Müslim, Müslim b. Haccâc. (2008). Sahihu Müslim. Kâhire: Mektebetü’r-Rihâb. OMU (t.y.). 26.10.2019 tarihinde https://personel.omu.tr adresinden alınmıştır.
  • 52.Öcal, M. (1999). Din eğitimi ve öğretiminde metodlar. Ankara: TDV. Özbek, A. (1988). Bir eğitimci olarak Hz. Muhammed S.A.V.. Konya: Selam Yayınevi.
  • 53.Özdamar, M. (2012). Gönenli Mehmed Efendi. İstanbul: Kırk Kandil. Özkan, M. (2016). XVI. Yüzyıl Osmanlı âlimi ve fakihi Muhammed Birgivî’nin fıkhî meselelere yaklaşımı. Bursa: Emin Yayınları.
  • 54.Peker, H. (1998). Din ve ahlâk eğitimi psikolojik ve metodik esaslar. Samsun: Aksi Seda.
  • 55.Saban, A. (2009). Öğrenme öğretme süreci yeni teori ve yaklaşımlar, Ankara: Nobel.
  • 56.Savaş, B. (2007). Öğretim yöntemleri. M. Arslan (Ed.). Öğretim İlke ve Yöntemleri. Ankara: Anı. 155-175.
  • 57.Selçuk, M., Tosun C. ve Doğan R. (Ed.) (2019). Prof. Dr. Beyza Bilgin’e armağan -Beyza Bilgin’de din eğitimi, din eğitiminde Beyza Bilgin-. Ankara: Grafiker.
  • 58.Şanver, M. (2001). Kur’an’da tebliğ ve eğitim psikolojisi. İstanbul: Pınar. Şişman, M. (201). Eğitim bilimine giriş. Ankara: Pegem Akademi.
  • 59.Tan, Ş. ve Erdoğan, A. (2001). Öğretimi planlama ve değerlendirme. Ankara: Anı.
  • 60.Taşdemir, M. (2000). Eğitimde planlama ve değerlendirme (program, öğretim, yönetim ve değerlendirme). Ankara: Ocak.
  • 61.Taşpınar, M. (2013). Kuramdan uygulamaya öğretim ilke ve yöntemleri. Ankara: Edge Akademi.
  • 62.Teyfur, M. (2009). Eğitim bilimlerinde yeni yaklaşımlar. N. Saylan (Ed.). Eğitim Bilimine Giriş. Ankara: Anı. 371-416.
  • 63.Tok, T. N. (2010). Etkili öğretim için yöntem ve teknikler. Ahmet Doğanay (Ed.). Öğretim İlke ve Yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi. 161-237.
  • 64.Turan, M. (2010). Eğitim-öğretim ilkeleri ve öğretim stratejileri. A. S. Saracaloğlu ve H. H. Bahar (Ed.). Öğretim İlke ve Yöntemleri. İstanbul: Lisans. 99-135.
  • 65.Uşun, S. (2010). Öğretim yöntem ve teknikleri. A. S. Saracaloğlu ve H. H. Bahar (Ed.). Öğretim İlke ve Yöntemleri. İstanbul: Lisans. 137-183.
  • 66.Yeşilyaprak B. (Ed.) (2006). Eğitim psikolojisi gelişim-öğrenme-öğretim. Ankara: Pegem A.
  • 67.Yıldırım, A. ve Hasan Ş. (2004). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri, Ankara: Seçkin.
  • 68.Yılmaz, E. (2008). Sınıf yönetimi ve yaklaşımları. R. Arı ve M. E. Deniz. (Ed.). Sınıf Yönetimi. Ankara: Maya Akademi.
  • 69.Yılmaz, H. ve Sünbül, A. M. (2000). Öğretimde planlama ve değerlendirme. Konya: Mikro.
Turkish Studies- Comparative Religious Studies-Cover
  • ISSN: 2667-5544
  • Yayın Aralığı: Yılda 4 Sayı
  • Başlangıç: 2006
  • Yayıncı: ASOS Eğitim Bilişim Danışmanlık Otomasyon Yayıncılık Reklam Sanayi ve Ticaret LTD ŞTİ
Arşiv
Sayıdaki Diğer Makaleler

Kur’an Kırâatı ile Arap Dilbilimi Münasebeti Üzerine

Aydın KUDAT

Yahudi Kutsal Yazılarına Karşı Orta Çağ Müslüman Polemikleri

İrem CEYHAN, Camille ADANG

Niyâzî-i Mısrî’nin İzinde: Gülzâr-ı Mısrî

Serhat GÜLTAŞ

Gönenli Mehmet Efendi’nin Hayatı, Kişiliği ve Eğitim Anlayışı

Ahmet Ali ÇANAKCI

İbn Hacer El-Askalânî’nin Kur’an Tefsiri ve İlimlerine Yaklaşımı -Fethu’l-Bârî Bağlamında

Abdurrahim KIZILŞEKER

Memlüklerde İlmî Hayat ve Kadınların İlmî Hayattaki Yeri

Muhammet YILMAZ, Nagihan EMİROĞLU

Etvâr-ı Seb‘a Geleneği ve Vâhib Ümmî’de Etvâr-ı Seb‘a

MEHMET ŞAHİN