Gökhan Veli KÖKTÜRK, Hatice ÜSTÜNER, Aslı YILMAZ, İpek ÖZDEMİR

Özel Yetenekliler ve Toplumsalın İnşası

Günümüzde hızla değişen teknoloji, toplum inşasında beşeri sermayenin ve nitelikli insan gücü yetiştirmenin gerekliliğini daha da arttırmaktadır. Türkiye’nin gelecekteki hedeflerine ulaşabilmesinde anahtar rolündeki en önemli kaynaklarından biri özel yetenekli bireylerdir. Makalede öncelikle toplumsal gelişmenin itici gücü olan özel yetenekli bireylerin fark edilme süreçleri, özel yetenekli bireylerde aile kurumunun önemi üzerinde durulmuştur. Yetenekleri doğrultusunda gerekli eğitimlerin verilmesi ve içinde bulundukları sosyal çevre ile uyum süreçleri ve toplum tarafından özel yetenekli bireylere yönelik anlam atfetmeleri de önemli bir husus olarak ele alınmıştır. Eğitimcilerin rolü ve bu yollarla istenilen toplumsal yapının oluşturulmasının önemi de vurgulanmıştır. Çalışmanın sonuçları literatür taraması ve katılımcılarla yapılan ön görüşmeler sonucunda elde edilen varsayımlar doğrultusunda hazırlanmıştır. Bu bağlamda bu araştırmada üstün yetenekli bireylerin, ailelerinin, eğitimlerinden sorumlu öğretmenlerin ve sosyal çevrenin görüşleri alınarak bu bireylerin kendi geleceklerini ve toplumun geleceğini nasıl yönlendirebilecekleri belirlenmeye çalışılmıştır. Yapılan analizlerde ise açıklamanın değil anlamanın ortaya konulması amaçlanmıştır. Araştırmada çoklu metod stratejisi izlenmiştir. Bu amaçla anket çalışması yüz yüze uygulanarak ve anket formunun ikinci bölümünde katılımcıların katılma dereceleri sorularak, likert ölçeği benzeri soru tipi ve madde analizi stratejisiyle değerlendirme yapılmıştır. Araştırma sonuçlarına göre katılımcılar, BİLSEM’lerin hangi amaçlarla eğitim verdiğinin bilincindedirler. Ancak BİLSEM sınavlarının mutlaka duyurulması ve ebeveynlerin sürece dahil olması gerektiğini düşünmektedirler. Bunun yanında katılımcılardan BİLSEM’lerin toplumun ihtiyacını karşılayabildiği yönünde anlamlı bir görüş ortaya çıkmamıştır ve özel yetenekli öğrencilerin toplumun diğer bireylerden üstün olarak görülmediği belirlenmiştir. Öğrencilerin kendilerine yönelik özel/üstün yetenek algılarında bir yetersizlik görülmekle birlikte, meslek tercihleri konusunda özellikle sanat, tıp ve mühendislik alanlarına yoğunlaşmadan özgür hareket etmek istedikleri söylenebilir. Elde edilen verilerle bu konuda yapılacak olan bilimsel çalışmalara bir katkı sağlanması hedeflenmektedir.

Anahtar Kelimeler:

BİLSEM, Eğitim, Toplumsal, Özel Yetenek, Üstün Yetenek

Special Talent and Society Building

At the present time, rapidly changing technology increases the necessity of human capital and qualified manpower in the construction of society. One of the most important resources that play a key role for Turkey to reach its future goals is individuals with special talents. In the article, first of all, the process of recognition of gifted individuals, who are the driving force of social development, and the importance of the family institution in gifted individuals are emphasized. Giving the necessary trainings in line with their abilities, adaptation processes with the social environment they are in, and attributing meaning to gifted individuals by the society were also considered as important issues. The role of educators and the importance of establishing the desired social structure in these ways are also emphasized. The results of the study were prepared in line with the assumptions obtained as a result of literature review and preliminary interviews with the participants. In this context, in this research, it has been tried to determine how these individuals can direct their own future and the future of the society by taking the opinions of gifted individuals, their families, teachers responsible for their education and the social environment. In the analyzes, on the other hand, it is aimed to reveal understanding, not explanation. A multiple method strategy was followed in the study. For this purpose, the questionnaire study was applied face-to-face and in the second part of the questionnaire, the participants' degree of participation was asked, and an evaluation was made with a Likert scale-like question type and item analysis strategy. According to the results of the research, the participants are aware of the purposes for which BILSEMs provide training. However, they think that BILSEM exams should be announced and parents should be involved in the process. In addition, there is no significant opinion that BILSEM’s can fulfill the requirements of the society and it has been determined that gifted students are not seen superior to other individuals in the society. Although there is a deficiency in the special/gifted perceptions of the students, it can be said that they want to act freely without concentrating on the fields of art, medicine and engineering. With the obtained data it is aimed to contribute to the scientific studies to be carried out on this subject.

Keywords:

BILSEM, Education, Society, Special Talent, Giftedness,

PDF

___

Akar, İ., & Uluman, M. (2013). Sınıf Öğretmenlerinin Üstün Yetenekli Öğrencileri Doğru Aday Gösterme Durumları. Üstün Yetenekliler Eğitimi Araştırmaları Dergisi,1(3), 199-212.
Akarsu, F. (2004). Üstün Yetenekli Çocukların Ailelerinin Sorunları. Üstün Yetenekli Çocuklar Seçilmiş Makaleler Kitabı (Haz. Mustafa Ruhi Şirin, Adnan Kulaksızoğlu, Ahmet Emre Bilgili). Çocuk Vakfı Yayınları. 447-460.
Ayaydın, Y., & Ün, D. (2018). Bilim ve Sanat Merkezi Öğretmenlerinin BİLSEM ve Üstün Yetenekli Öğrencilerin Eğitimine Yönelik Görüşleri. Amasya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 7(1), 121-155.
Chen, M., & Wu, X. (2021). Attributing academic success to giftedness and its impact on academic achievement: The mediating role of self-regulated learning and negative learning emotions. School Psychology International, 42(2), 170-186. https://doi.org/10.1177%2F0143034320985889
Çağlar, D. (2004). Ülkemizde Üstün Yetenekli Çocuklara Yönelik Uygulamalar ve Yasal Düzenlemeler: Üstün Yetenekli Çocuklar Seçilmiş Makaleler Kitabı. (Haz. Mustafa Ruhi Şirin, Adnan Kulaksızoğlu, Ahmet Emre Bilgili). Çocuk Vakfı Yayınları. 89-119.
Demirel, Ş., & Sak, U. (2011). Yetenek Hiyerarşisi: Üstün Yetenek Türlerinin Toplumsal Değerleri Üzerine Bir Araştırma. Türk Üstün Zeka ve Eğitim Dergisi, 1(1), 61-76.
Doğan, A. (2020). Üstün yetenekli öğrencilerin meslek tercihleri, Turkish Studies - Education, 15(5), 3277-3300. https://dx.doi.org/10.47423/TurkishStudies.45545
Dönmez, N. M. (2005). Üstün Yeteneklilerin Eğitimi ve Bilim Sanat Merkezleri. Çocuk Gelişimi ve Eğitimi Dergisi, 2(1-2), 84-89.
Duygulu, S. (2012). Çoklu Zeka ve Zeka Türleri, https://www.serapduygulu.com.tr/makaleler/egitim/coklu-zeka-ve-turleri.html, Erişim tarihi: 15 Ocak 2021.
Ergan, N. G. (2018). Eğitim. İçinde Esra Burcu Sağlam & Aslıhan Öğün Boyacıoğlu & Ayça Gelgeç Bakacak (Eds.), Sosyoloji. Siyasal Kitabevi. 294-313.
Ergun, D. (2005). Sosyoloji ve Eğitim. İmge Kitabevi.
Gross, M.U.M. (2004). Exceptionally gifted children, London: RoutledgeFalmer.
Güçlü, N. (2009). Ziya Gökalp’ın Türk Kültürü ve Eğitim Tarihindeki Yeri. Türk Yurdu, 98(262), 5.
Güngör, N. (1991). Kültür-Eğitim-Dil Üzerine Görüşleri ile Ziyaeddin Fahri Fındıkoğlu. Kültür Bakanlığı Yayınları.
Güven, İ. (2004). Etkili Bir Öğretim İçin Öğretmenden Beklenenler. Milli Eğitim Dergisi, Sayı:164. https://dhgm.meb.gov.tr/yayimlar/dergiler/Milli_Egitim_Dergisi/164/guven.htm Erişim Tarihi: 02.02.2021
Karakuş, F. (2010). Üstün Yetenekli Çocukların Anne Babalarının Karşılaştıkları Güçlükler. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 6(1), 127-144.
Karakuş, F. (2014). Üstün Yetenekli Çocukları Olan Anne Babaların Çocuklarının Eğitimine Yönelik Algıları, Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 33(1), 289-304.
Kızıloluk, H. (2013). Eğitimin Toplumsal Temelleri. Anı Yayıncılık.
Kurnaz, A., & Ekici, S. G. (2020). BİLSEM Tanılama Sürecinde Kullanılan Zeka Testlerinin Psikolojik Danışmanların ve BİLSEM Öğretmenlerinin Görüşlerine Göre Değerlendirilmesi. Çocuk ve Medeniyet, 5(10), 365-399.
Levent, F. (2011). Üstün Yetenekli Çocukların Hakları El Kitabı. Çocuk Vakfı Yayınları. Erkan Matbaası.
Levent, F. (2012). Üstün Yetenekli Öğrencilerin Rehberlik İhtiyacına Yönelik Eğitim Politikaları. Geleceğin Mimarları Üstün Yetenekliler Sempozyumu, Namık Kemal Üniversitesi Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksekokulu, Tekirdağ.
Milli Eğitim Bakanlığı (MEB). (2013). Özel Yetenekli Bireyler Strateji ve Uygulama Planı 2013 – 2017, 37-38. https://orgm.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2013_10/25043741_zelyeteneklibireylerstratejiveuygulamaplan20132017.pdf
Milli Eğitim Bakanlığı (MEB). (2016a). Bilim ve Sanat Merkezleri Yönergesi. https://orgm.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2016_10/07031350_bilsem_yonergesi.pdf
Milli Eğitim Bakanlığı (MEB). (2016b). Çocuk Gelişimi ve Eğitimi Üstün Zekâ, Özel Yetenek ve Kaynaştırma. http://www.megep.meb.gov.tr/mte_program_modul/moduller/%C3%9Cst%C3%BCn%20Zek%C3%A2,%20%C3%96zel%20Yetenek%20ve%20Kayna%C5%9Ft%C4%B1rma.pdf
Milli Eğitim Bakanlığı (MEB). (2017a). Çocuk Gelişimi ve Eğitimi Üstün Zekâlılar ve Özel Yetenekliler. http://megep.meb.gov.tr/mte_program_modul/moduller/%C3%9Cst%C3%BCn%20Zek%C3%A2l%C4%B1lar%20ve%20%C3%96zel%20Yetenekliler.pdf
Milli Eğitim Bakanlığı Öğretmen Yetiştirme Genel Müdürlüğü. (2017b). Öğretmen Strateji Belgesi 2017-2023. https://oygm.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2017_07/26174415_Strateji_Belgesi_RG-Ylan-_26.07.2017.pdf
Milli Eğitim Bakanlığı (MEB). (2019). Bilim Sanat Merkezleri Öğrenci Tanılama ve Yerleştirme Kılavuzu 2019-2020. https://orgm.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2019_11/15173608_TanYlama_KYlavuzu__YeYitek_Ekli_2.pdf , Erişim Tarihi: 20.02.2021.
Milli Eğitim Bakanlığı (MEB). (2020). Özel Yetenekli Bireylerin Eğitimi Strateji ve Uygulama Kılavuzu. https://orgm.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2013_11/25034903_zelyeteneklibireylerineitimistratejiveuygulamaklavuzu.pdf, Erişim Tarihi: 20.02.2021.
Mitchener, C. P. & Anderson, R.D. (1989). Teachers’ perspective: developing and implementing an STS curriculum. Journal of Research in Science Teaching, 26(4), 351-369.
Öpengin, E. & Sak, U. (2012). Üstün Zekâlı Öğrencilerin Bakış Açısıyla Üstün Zekâ Etiketinin Öğrencilerin Çeşitli Algıları Üzerindeki Etkileri. Türk Üstün Zekâ ve Eğitim Dergisi, 2(1), 37-59.
Özbay, Y. (2019). Üstün Yetenekli Çocuklar ve Aileleri http://www.aep.gov.tr/wp-content/uploads/2012/10/UstunYetenekliCocuklar.pdf
Szabó, J. & Révész, H.G. & Van-Dyke, D.J. (2020). The most important attributes for talented students who want to be scientists. Gifted Education International, 1-14. https://doi.org/10.1177%2F0261429420947092
Tezcan, M. (1981). Eğitim Sosyolojisi ve Giriş. Ankara Üniversitesi Eğitim Fak. Yayını.
Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu (TÜBİTAK). (2004). Ulusal Bilim ve Teknoloji Politikaları 2003-2023 Strateji Belgesi. https://www.tubitak.gov.tr/tubitak_content_files/vizyon2023/Vizyon2023_Strateji_Belgesi.pdf
Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu (TÜBİTAK). (2010). Üstün Yeteneklilerin Eğitimi Ortak Akıl Platformu Raporu. https://orgm.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2013_08/27032244_20_22_aralk_uyoap.pdf
Üstün Zekalılar Enstitüsü (ÜZE). (2020). Sosyal Çevrenin Üstün Yetenekli Çocuğa Bakışı. https://ustunzekalilar.org/tr/Makaleler/Icerik/129-Sosyal-Cevrenin-Ustun-Yetenekli-Cocuga-Bakisi
ÜZE. (2016). Üstün Zekalı Yeteneklilerin Tanılanmasına Yönelik Öneriler. https://ustunzekalilar.org/tr/Makaleler/Icerik/1260-Ustun-Zekali-Yeteneklilerin-T anilanmasina-Yonelik-Oneriler
Yılmaz, M. & Çaylak, B. (2009). Bilim Sanat Merkezinin Öğrencilerin Fen ve Teknoloji Dersindeki Başarılarına Sağladığı Katkılara İlişkin Velilerin Görüşleri. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 6(11), 369-383.
Yurdatapan, M. (2010). Fen ve Teknoloji Dersi Öğretmen Adaylarının Öğretmenlik Uygulaması Dersi Sırasındaki Öğretmen Rollerinin Değerlendirilmesi. M.Ü. Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 31, 177-191.