İstanbul Belediyesinin 1941 Yılında Yaptığı Türk Mûsikîsi İmtihanı Bağlamında Bir Değerlendirme

Türk mûsikîsi, Osmanlı İmparatorluğu’nun son zamanlarında başlayan Batılılaşma hareketlerinden olumsuz etkilenmiş ve erken Cumhuriyet dönemi içinde verilen resmî eğitim kurumlarından kaldırılma kararı (1926) ile daha zor bir döneme girmiştir. Devletin bu kararıyla doğan eğitim boşluğundan dolayı Türk mûsikîsi sanatkârları, ilim ve metot prensibinden uzak kalmıştır. Nitekim radyo ve umumî çalgılı yerlerde çalışan ses ve saz sanatkârları arasında yayılan “alaylı gelenek”, Türk mûsikîsinin iyice gözden düşmesinin sebepleri arasında gösterilmiştir. 19.yüzyılın sonlarından 1934’te radyolarda uygulanan alaturka mûsikî yasağına kadar gelinen süreçte Türk mûsikîsi, icra konusunda liyakatsizliğe müsait bir saha haline gelmiştir. İstanbul Belediyesinin 1941 yılında, İstanbul’daki umumî çalgılı yerlerde çalışan Türk mûsikîsi sanatkârlarından liyakatli olanları belirlemek amacıyla mecbur tuttuğu imtihan kararı, kamuoyunda menfî ya da müspet birçok tepkinin odağı olmuştur. Bu çalışmada Türk mûsikîsi sanatkârları için gerçekleştirilen imtihana gelinen süreç, imtihan sürecinde yaşananlar ve yapılan bu imtihanın mûsikî dünyasındaki akisleri karşılaştırmalı olarak değerlendirilecektir. Ayrıca, sonuç bölümünde bu imtihan ve Türk mûsikîsi eğitimi hakkında birtakım fikirler ortaya koyulacaktır.

Anahtar Kelimeler:

Türk Mûsikîsi, Türk Mûsikîsi Tarihi, Mûsikî Yasakları, Türk Mûsikîsi Eğitimi, Türk Mûsikîsi İmtihanı

An Assesment in the Context of the Turkish Classical Music Exam Made by the Municipality of Istanbul in 1941

Turkish music was adversely affected by the Westernization movements that started in the recent times of the Ottoman Empire and entered a more difficult period with the decision to be removed from the official educational institutions during the early Republic period (1926). Due to the education gap that emerged with this decision of the Turkey Rebuplic State, Turkish Classical Music artists remained far from the principle of knowledge and method. As a matter of fact, the "non-methodical tradition" that spread among the vocal and instrumental artists working on radio and public musical places was shown as one of the reasons why Turkish Classical Music fell out of favor. From the end of the 19th century until the ban on Turkish Classical Music on radios in 1934, Turkish Classical music has become a field suitable for incompetence in performance. In 1941, the decision of the Istanbul Municipality to test the Turkish Classical Music artists who work in public musical places in order to determine the competent Turkish music artists, has been the focus of many negative or positive reactions in the public opinion. In this study, the process of being tested for Turkish Classical Music artists, what happened during the exam process and the flows of this exam in the community of music will be evaluated comparatively. In addition, some ideas about this exam and Turkish Music education will be put forward in the conclusion section.

Keywords:

Turkish Music, History of Turkish Music, Music Prohibitions, Turkish Music Education, Turkish Music Exam,

PDF

___

Aksoy, Bülent. “Cumhuriyet Döneminde Devlet Radyosunun Türk Musikisi Üzerindeki Etkileri”, https://www.altayli.net/cumhuriyet-doneminde-devlet-radyosunun-turk-musikisi-uzerindeki-etkileri.html, (Erişim 5 Aralık 2020).
Akşam Postası. “Alaturkacılara alafranga ders” (04 Aralık 1934), 3, http://nek.istanbul.edu.tr:4444/ekos/GAZETE.
Bedi, Halit. “Milli Musikimiz”. Türk Dili (13 Kasım 1934), http://nek.istanbul.edu.tr:4444/ekos/GAZETE/turkdili//turkdili_1934/turkdili_1934_ikincitesrin_/turkdili_1934_ikincitesrin_13_.pdf.
Cahit, Burhan. “Alaturka musiki”. Son Posta (14 Mart 1938), http://nek.istanbul.edu.tr:4444/ekos/GAZETE/son%20posta/son%20posta_1938/son%20posta_1938_mart_/son%20posta_1938_mart_14_.pdf.
Canver, Cevdet Mithat. Türkiye’de 1934-1936 Yılları Arasında, Ankara ve İstanbul Radyoları’ndan Geleneksel Türk (Alaturka) Musikisi’nin Yayınlarının Yasaklanması ve Türk Toplumu Üzerindeki Etkileri. Ankara: Başkent Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2019.
Cumhuriyet. “Çalgılı yerlerden de eski musiki kaldırılacak” (08 Kasım 1934), 1,6, http://nek.istanbul.edu.tr:4444/ekos/GAZETE/cumhuriyet//cumhuriyet_1934/cumhuriyet_1934_tesrinisani_/cumhuriyet_1934_tesrinisani_8_.pdf.
Çorlu, Aziz. “Garp Musikisinin Hararetli Müdafii”. Haber (21 Ocak 1936), http://nek.istanbul.edu.tr:4444/ekos/GAZETE/haber(aksam%20postasi)/haber(aksam%20postasi)_1936/haber_1936_sonkanun_/haber_1936_sonkanun_21_.pdf.
Deniz, Ünsal. “Mûsikînin ‘Yeni Ses’i: Alaturka Mûsikînin Kaldırılması Doğru mudur? Değil midir?” Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi 11/59 (Ekim 2018), 492.
Di̇nç, Sema. “Mehmet Tıraşcı, ‘Türk Mûsikîsi Nazariyat Tarihi’, (İstanbul: Kayıhan Yayınları, 2017)”. Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 17/33 (30 Haziran 2018), 358-363. https://dergipark.org.tr/tr/pub/hititilahiyat/444803
En Son Dakika. “Bugün 72 kişi imtihan edildi” (03 Ekim 1941), 1, http://nek.istanbul.edu.tr:4444/ekos/GAZETE/en%20son%20dakika/en%20son%20dakika_1941/enson%20dakika_1941_birincitesrin_/enson%20dakika_1941_birincitesrin_3_.pdf.
En Son Dakika. “Türk musikisi sanatçıları imtihana tabii tutuluyor” (18 Eylül 1941), 1,2, http://nek.istanbul.edu.tr:4444/ekos/GAZETE/en%20son%20dakika/en%20son%20dakika_1941/enson%20dakika_1941_eylul_/enson%20dakika_1941_eylul_18_.pdf.
En Son Havadis. “Üç aylık kursun manası ve faydası var mı?” (20 Eylül 1941), 1,3, http://nek.istanbul.edu.tr:4444/ekos/GAZETE/en%20son%20havadis/en%20son%20havadis_1941/enson%20havadis_1941_eylul_/enson%20havadis_1941_eylul_20_.pdf.
Gezgin, Hakkı Süha. “Çalgıcıların imtihanı”. Vakit (22 Eylül 1941), http://nek.istanbul.edu.tr:4444/ekos/GAZETE/vakit/vakit_1941/vakit_1941_eylul_/vakit_1941_eylul_22_.pdf.
Gezgin, Hakkı Süha. “Musiki imtihanı”. Vakit (16 Kasım 1940), http://nek.istanbul.edu.tr:4444/ekos/GAZETE/vakit/vakit_1940/vakit_1940_ikincitesrin_/vakit_1940_ikincitesrin_16_.pdf.
Günel, Sadi. “İmtihan adı verilen işkence...” En Son Havadis (27 Eylül 1941), http://nek.istanbul.edu.tr:4444/ekos/GAZETE/en%20son%20havadis/en%20son%20havadis_1941/enson%20havadis_1941_eylul_/enson%20havadis_1941_eylul_27_.pdf.
Haber. “İnkılâbımızın esası yıkıp yeniden yapmaktır” (04 Kasım 1934), 1,7, http://nek.istanbul.edu.tr:4444/ekos/GAZETE/haber(aksam%20postasi)/haber(aksam%20postasi)_1934/haber_1934_ikincitesrin_/haber_1934_ikincitesrin_4_.pdf.
Haber. “Neyzen flütçü, kemençeci viyolonselci oluyorlar” (22 Kasım 1934), 3, http://nek.istanbul.edu.tr:4444/ekos/GAZETE/haber(aksam%20postasi)/haber(aksam%20postasi)_1934/haber_1934_ikincitesrin_/haber_1934_ikincitesrin_22_.pdf.
Haber. “Radyolar alaturka musikiyi kesti” (02 Kasım 1934), 1,7, http://nek.istanbul.edu.tr:4444/ekos/GAZETE/haber(aksam%20postasi)/haber(aksam%20postasi)_1934/haber_1934_ikincitesrin_/haber_1934_ikincitesrin_2.pdf.
Haber. “Alaturkacılarla bir konuşuş” (10 Kasım 1934), 1,10, http://nek.istanbul.edu.tr:4444/ekos/GAZETE/haber(aksam%20postasi)/haber(aksam%20postasi)_1934/haber_1934_ikincitesrin_/haber_1934_ikincitesrin_10_.pdf.
Hakkın Sesi. “Milli Musikimiz” (12 Kasım 1934), 2, http://nek.istanbul.edu.tr:4444/ekos/GAZETE/hakkin%20sesi/hakkin%20sesi_1934/hakkin%20sesi_1934_ikincitesrin_/hakkin%20sesi_1934_ikincitesrin_12_.pdf.
Halid, Refik. “Bir salgın daha: İmtihan”. Tan (22 Eylül 1941), http://nek.istanbul.edu.tr:4444/ekos/GAZETE/tan//tan_1941/tan_1941_eylul_/tan_1941_eylul_22_.pdf.
Kaptan, Volkan - Kaptan, Merve Nur. “Cumhuriyet Dönemi ve Öncesi Batılılaşma Hareketlerinin Türk Müziğine Etkileri”. Idil Journal of Art and Language 8/58 (30 Haziran 2019). https://doi.org/10.7816/idil-08-58-12
Kaynak, Sadettin. “İçkili yerler alaturka musikiyi öldürüyor mu?” Son Posta (08 Eylül 1937), http://nek.istanbul.edu.tr:4444/ekos/GAZETE/son%20posta/son%20posta_1937/son%20posta_1937_eylul_/son%20posta_1937_eylul_8_.pdf.
Milliyet. “Alaturkacılar alafranga ders almağa başladılar” (05 Aralık 1934), 1, http://nek.istanbul.edu.tr:4444/ekos/GAZETE/milliyet//milliyet_1934/milliyet_1934_kanunuevvel_/milliyet_1934_kanunuevvel_5_.pdf.
S., N. “Sanatkarla musiki esnafını ayırmak lazım”. Son Posta (01 Nisan 1937), http://nek.istanbul.edu.tr:4444/ekos/GAZETE/son%20posta/son%20posta_1937/son%20posta_1937_nisan_/son%20posta_1937_nisan_1_.pdf.
Sadullah, Naci. “İmtihandan evvel mektep”. Tan (05 Ekim 1941), http://nek.istanbul.edu.tr:4444/ekos/GAZETE/tan//tan_1941/tan_1941_ilktesrin_/tan_1941_ilktesrin_5_.pdf.
Sadullah, Naci. “Kim kimi imtihan ediyor?” Bugün (24 Eylül 1941), http://nek.istanbul.edu.tr:4444/ekos/GAZETE/bugun(siyasi,iktisadi,ictimai,gundelik%20gazete)/bugun(siyasi,iktisadi,ictimai,gundelik%20gazete)_1941/bug%C3%BCn_1941_eylul_/bug%C3%BCn_1941_eylul_24_.pdf.
Sadullah, Naci. “Musikide Alafranga ve Alaturka Bahsi”. Tan (18 Mayıs 1940), http://nek.istanbul.edu.tr:4444/ekos/GAZETE/tan//tan_1940/tan_1940_mayis_/tan_1940_mayis_18_.pdf.
Sadullah, Naci. “Sanatkarların imtihan meselesi”. Tan (26 Eylül 1941), http://nek.istanbul.edu.tr:4444/ekos/GAZETE/tan//tan_1941/tan_1941_eylul_/tan_1941_eylul_26_.pdf.
Sadullah, Naci. “Yine sanatkarların imtihanları meselesi”. Tan (27 Eylül 1941), http://nek.istanbul.edu.tr:4444/ekos/GAZETE/tan//tan_1941/tan_1941_eylul_/tan_1941_eylul_27_.pdf.
Safa, Peyami. “Mısır Radyosu”. Cumhuriyet (06 Ağustos 1936), http://nek.istanbul.edu.tr:4444/ekos/GAZETE/cumhuriyet//cumhuriyet_1936/cumhuriyet_1936_agustos_/cumhuriyet_1936_agustos_6_.pdf.
Safa, Peyami. “Musikimiz hangi yola girmeli? (Rauf Yekta Bey)”. Cumhuriyet (11 Aralık 1932), http://nek.istanbul.edu.tr:4444/ekos/GAZETE/cumhuriyet//cumhuriyet_1932/cumhuriyet_1932_kanunuevvel_/cumhuriyet_1932_kanunuevvel_11_.pdf.
Son Posta. “Alaturka çalgılar harice satılıyor” (26 Mart 1935), 2, http://nek.istanbul.edu.tr:4444/ekos/GAZETE/son%20posta/son%20posta_1935/son%20posta_1935_mart_/son%20posta_1935_mart_26_.pdf.
Son Posta. “Eski Alaturkacılar Yakında Derslere Başlayacaklar” (21 Kasım 1934), 2, http://nek.istanbul.edu.tr:4444/ekos/GAZETE/son%20posta/son%20posta_1934/son%20posta_1934_tesrinisani_/son%20posta_1934_tesrinisani_21_.pdf.
Son Posta. “Musiki İşine Dair Yine Birkaç Söz” (10 Kasım 1934), 3, http://nek.istanbul.edu.tr:4444/ekos/GAZETE/son%20posta/son%20posta_1934/son%20posta_1934_tesrinisani_/son%20posta_1934_tesrinisani_10_.pdf.
Tan. “Musiki Sanatkarlarının İmtihanı” (03 Ekim 1941), 2, http://nek.istanbul.edu.tr:4444/ekos/GAZETE/tan//tan_1941/tan_1941_ilktesrin_/tan_1941_ilktesrin_3_.pdf.
Uşşakizade, Halit Ziya. “Alaturka-Alafranga”. Cumhuriyet (21 Eylül 1932), http://nek.istanbul.edu.tr:4444/ekos/GAZETE/cumhuriyet//cumhuriyet_1932/cumhuriyet_1932_eylul_/cumhuriyet_1932_eylul_21_.pdf.
Ülgen, Hasan Bedrettin. “Musiki sanatkarları nasıl imtihan ediliyor”. Vakit (20 Eylül 1941), http://nek.istanbul.edu.tr:4444/ekos/GAZETE/vakit/vakit_1941/vakit_1941_eylul_/vakit_1941_eylul_20_.pdf.
Vakit. “Alaturka, alafranga ve armoni meseleleri” (14 Temmuz 1933), 7,8, http://nek.istanbul.edu.tr:4444/ekos/GAZETE/vakit/vakit_1933/vakit_1933_temmuz_/vakit_1933_temmuz_14_.pdf.
Vakit. “Konservatuvarda alaturka musiki de öğretilecek” (19 Eylül 1941), 1,4, http://nek.istanbul.edu.tr:4444/ekos/GAZETE/vakit/vakit_1941/vakit_1941_eylul_/vakit_1941_eylul_19_.pdf.