FERRÂ'DA KIRAATLERİN GRAMATİK BOYUTU

Kuran-ı Kerim’in kelime veya cümlelerinin farklı şekillerde okunmasına kıraat adı verilmektedir. Kıraatler, temelde farklı Arap lehçelerinden kaynaklanan bir olgudur. Kuran-ı Kerim’in hattının başlangıçta noktasız ve harekesiz olması da kıraatlere imkan sağlayan bir durum olmuştur. Bununla birlikte kıraatler, aslında daha çok gramatik boyutları olan bir meseledir. Kıraatlerin Arap grameriyle olan münasebeti pek çok erken dönem Arap nahivcisi tarafından ele alınmış bir konudur. Bunlardan biri de Kûfeli bir nahivci olan Ebu Zekeriyya Yahyâ b. Ziyâd el-Ferrâ (ö. 207/823)’dır. Kûfe nahiv ekolünün esas kurucusu olarak kabul edilen Ferrâ, kendisi tarafından Tefsîru Müşkili İ’râbi’l-Kur’ân ve Meânîhi diye adlandırılan ve Meânî’l-Kur’ân adıyla şöhret bulmuş olan eserinde Kuran kıraatlerini Arap grameri açısından ele alarak bazen gramatik analiz ve temellendirmeler yapmakta bazen de eleştirilerini dile getirmektedir. Ayrıca Ferrâ, bu eserinin pek çok yerinde, “Şöyle okunsaydı bu da doğru olurdu.” ya da “Bir okuyucu da şöyle okusaydı bu da bir kıraat vechi olurdu.” diyerek, orijinal ve alternatif okuyuş şekilleri de önermektedir. Ferrâ, bu okuyuş şekillerini, sadece Arap gramerine uygunluk açısından önerdiğinin altını çizmekte, bunların Kuran kıraatı olamayacağını vurgulamaktadır. Bu çalışmadaki amacımız, Ferrâ’nın kıraatler üzerine yaptığı gramatik analizleri, Arap gramerine uygunluk açısından önerdiği alternatif okuyuş şekillerini ve bunları yaparken takip ettiği metodu incelemeye çalışmaktır.

Anahtar Kelimeler:

Ferrâ, kıraat, gramer, lehçe, metod

PDF

___

Bulut, Ali. “el-Ferrâ’nın Meânî’l-Kurân’ında Kullandığı Kûfe Dil Okuluna Ait Terimler”. Ondokuz Mayıs İlahiyat Fakültesi Dergisi. sa. 14 -15. s. 323-337, 2003.
Dayf, Şevki. el-Medârisü’n-Nahviyye. 8. Basım. Kahire: Dâru’l-maarif.
el-Efğânî, Saîd. Min Târîhi’n-Nahv. 2. Basım. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1978.
Ferrâ, Yahyâ b. Ziyâd. Meânî’l-Kur’ân (nşr. M. Alî en-Neccâr – Ahmed Yûsuf Necâtî). Beyrût, 1983
_____. Meânî’l-Kur’ân. (nşr. İbrahim Şemsüddin) Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-Ilmiyye, 2002.
_____. el-Müzekker ve’l-Müennes, (nşr. Dr. Ramazan Abdüttevvâb) 2. Basım. Kâhire: Mektebetü Dâri’t-Türâs, 1989.
_____. el-Eyyâm ve’l-Leyâlî ve’ş-Şühûr, Nşr: İbrâhim el-Ebyârî, 2. Baskı, Dâru’l-Kütübi’lİslâmiyye; Kâhire: Dârü’l-Kitâbi’l-Mısrî, Beyrût: Daru’l-Kitâbi’l-Lübnânî, 1980.
_____. el-Mankûs ve’l-Memdûd, Nşr: Abdülazîz el-Meymenî, 3. Baskı, Kâhire: Dâru’l- Maârif, 2009.
el-Hamevî, Yâkût. Mucemu’l-Üdebâ. 1. Baskı. Beyrût: Müessesetü’l-Maârif, 1999.
İbn Hallikân. Vefeyâtü’l-A’yân ve Enbâü Ebnâi’z-Zamân. Dâru Sâdır: Beyrût, 1977.
İbnü’l-Imâd. Şezerâtü’z-Zeheb fî Ahbâri Men Zeheb. 1. Baskı. Dâru İbn Kesîr: Dımaşk- Beyrût, 1988.
Kehhâle, Ömer Rıza. Mu’cemü’l-Müellifîn. Müessesetü’r-Risâle: Beyrût, 1993.
Tüccar, Zülfikar. Al-Farrâ, Hayatı, Eserleri ve Arap Dili ve Edebiyatındaki Mevkii. (Doktora Tezi) İstanbul, 1987. _____. Ferrâ. DİA. Ankara: TDV Yayınları, 1995, c. 12.
Yakûb, Emîl Bedî’. el-Mucemu’l-Mufassal fi’l-Lüğaviyyîne’l-Arab, 1. Baskı, Beyrût: Dâru’l- Kütübi’l-Ilmiyye, 1997, c. 2.
ez-Zübeydî, Ebû Bekir Muhammed b. Hasan. Tabakâtü’n-Nahviyyîn ve’l-Lüğaviyyîn. Kâhire, h. 1119.