İRAN TÜRK DEĞİŞKELERİNDEKİ var / yok + iyelik YAPISI ÜZERİNE EŞZAMANLI BİR İNCELEME

Türkçe ile İranî diller arasındaki uzun süreli ve derin ilişki her iki dilin dezaman içerisinde dil tipolojisi bakımından birbirine benzemesine sebep olmuştur. Busembiyotik ilişki sebebiyle günümüz İran’ında yazılı Farsça değişkesi ile sözlüTürkçe değişkeler arasında ses, şekil, cümle ve söz varlığı kategorilerinde çeşitlidüzeylerde kopyalama örnekleri tespit edilmektedir. Bu makalede eşzamanlıkarşılaştırma yöntemi kullanılarak yazılı Farsça değişkesinde varlık/yoklukbildiren ve dāşten fiilinin geniş zaman çekiminde ortaya çıkan yapının sözlü Türkçedeğişkelerdeki kopyalama örnekleri incelenmiştir. Sözlü Türkçe değişkeler üzerindeyapılan taramalarda kopyalama örneklerinin hangi sözlü Türkçe değişkelerde hangisıklıkta ve hangi şahıslarda kullanıldığı araştırılmıştır. Böylelikle kopyalamaörneklerinin sözlü Türkçe değişkelerdeki yayılımının işaretlenmesi amaçlanmıştır.

A Syncronic Study on “Possessive + Existential” Constructions in Turkish Dialects of Iran

The long and profound relationship between Turkish and Iranian languages has led to the similarity of both languages in terms of language typology over time. Because of this symbiotic relationship, copying examples are found at various levels in the categories of voice, form, sentence and vocabulary between the written Persian dialect and the oral Turkish dialects in Iran today. In this article, the syncronic comparison method was used to examine the copying examples of oral Turkish dialects which reports existential construction in the written Persian dialect. That occurred in the large time frame of the verb “dāşten”. Surveys on oral Turkish dialects have investigated the frequency with which oral Turkish dialects were used and with whom. Thus, this article is aimed to mark the spread of the copy examples in oral Turkish dialects.

PDF

___

AGHDAM, A., A., (2009), Kaşkay Türklerinde Atasözleri, İzmir: Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
AĞCA, F., (2010), Budist Türk Çevresi Metinlerinde Yokluk ve Olumsuzluk Şekilleri, Ankara: TKAE Yayınları.
AĞCA, F., (2015), "Eski Türkçede Varlık ve Yokluk İşaretleyicilerinin (ba:r, yo:k) Gramerleşme Süreçleri", Dil Araştırmaları, 16: 83-101.
ATICI, A., (2015), Sungur Türkçesi, Konya: Eğitim Yayınevi.
BALCI, M., (2014), Türkçe-Farsça İlişkileri: Türkçesinin Farsça Üzerindeki Etkilerine Dair Bir İnceleme, Konya: Çizgi Kitabevi Yayınları.
BEKAR, B., (2015), Almanya Türkçesi, Kayseri: Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi.
BİCBABAEİ, B., (2012), Melekan (Melek Kendi) İli Ağzı, Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi.
CEMRASİ, A., A., (2009), Karşu Balukka Selam, Tahran: Endişe-yi Nov.
CEMRASİ, A., A., (2013), Tülkü Matalı, Tahran: Neşr-i Tekdireht.
CEMRASİ, A., A., (2015), Hacı Tülkü Matalı, Bahar.
CLAUSON, S., G., (1972), An Etymological Dictionary of Pre-Thirteenth Century Turkish, London: Oxford University Press.
CSATO, E., A., (2005), "On Copying in Kashkay", Linguistic Convergence and Areal Diffusion, Case studies from Iranian Semitic and Turkic, London and New York: Routledge Curzon: 271-283.
CSATO, E., A., (2012), "Lithuanian Karaim-Litvanya Karaycası", Tehlikedeki Diller Dergisi: Türk Dilleri, 1/1: 33-45.
ÇAKMAK, S., (2013), ""Var" ve "Yok" Sözcüklerinin Morfolojik Kimliği", Turkish Studies, 8/4: 463-471.
ÇAKMAK, S., (2017), "Sarikoli-Türkçe Dil İlişkileri ve Sarikoli Dilindeki Kopyalanmış Türkçe Kodlar", Dil Araştırmaları, 20: 83-107.
ÇELİK, M., (1997), Kaşgay Türkçesi (Giriş, İnceleme, Metinler, Sözlük), Malatya: Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi.
ÇELİK, M., (2014), Kaşkay Türkçesi Metinleri, Ankara: Gece Kitaplığı Yayınları.
ÇELİK, M. ve DURUKOĞLU, G., (2016), Ma'zun Şiirler, Ankara: TDK Yayınları.
DEHODA, M., (1999), Dehoda Sözlüğü, Tahran: Tahran Üniversitesi Yayınları.
DOERFER, G., (1963-1975), Türkische und Mongolische Elemente im Neupersischen I-IV, Wiesbaden: Franz Steiner Verlag GMBH.
DOERFER, G., (1988), Grammatik des Chaladsch, Wiesbaden: German Edition.
DOERFER, G., (1998), "Turkic Languages of Iran", The Turkic Languages, London and New York: Routledge: 273-282.
DOĞAN, T., (2010), Urmiye Ağızları, Kırıkkale: Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi.
DOĞAN, T., (2015), "Kaşkay Türkçesinde "Şart" Bildiren Yapılar", Modern Türklük Araştırmaları Dergisi, 12/4: 85-99.
DOĞAN, T., (2016), Geşeng Ginle, Ankara: Akçağ Yayınları.
DOĞAN, T., (2017), "Halaç Türkçesinde Anlam Kopyalarının Bir Kaynağı: Farsça Zeden "Vurmak, vd." Fiili", XII. Uluslararası Büyük Türk Dili Kurultayı Bildirileri Kitabı, Bükreş-Romanya: Meteksan Matbaacılık ve Teknik Sanayi Ticaret AŞ: 176-184.
DOĞAN, T., (2017), Horasan Türkçesi Metinleri, Konya: Palet Yayınları.
DOĞAN, T., (2017), "Türkiye Türkçesi ve Horasan Türkçesinin Bocnurd Ağzında "ve" Anlamında Sıralamanın Görünümü", Türk Dünyası, Dil ve Edebiyat Dergisi, 43: 87- 105.
ECKMANN, J., (1962), "Kumanova (Makedonya) Türk Ağzı", Nemeth Armağanı, Ankara: TDK Yayınları, 111-144.
EKER, S., (2008a), "Modernleşme Sürecinde Türk ve İran Dil Devrimleri", Uluslararası Türk Dili Kurultayı Bildirileri, Ankara: TDK Yayınları, 1465-1486.
EKER, S., (2008b), "Divanü Lügati't-Türk'te 'İranlı' Kavramı", Uluslararası Türkiyat Araştırmaları Bilgi Şöleni Bildirileri, Ankara: TDK Yayınları, 153-169.
EKER, S., (2009a), "Divanü Lugati't-Türk ve İran Dillerinden Kopyalar Üzerine I", The International Association of Central Asian Studies, 13: 233-283.
EKER, S., (2009b), "Türkçe-Farsça ilişkilerine ses, biçim ve tümcebilgisi düzeylerinde eşzamanlı genel bir bakış", Essays on Turkish Linguistics: 373-382.
EKER, S., (2010a), "Orhon Yazıtları: İran Dilleri ile İlk Temaslar ve Benzer Birkaç Öge Üzerine", III. Uluslararası Türkiyat Araştırmaları Sempozyumu, Ankara: 321-332.
EKER, S., (2010b), "Türkçe-Farsça Dil İlişkilerinde Anlam Kopyaları Üzerine Notlar", Sosyoloji Yazıları 1, Ankara: Hacettepe Üniversitesi Yayınları: 197-211.
EKER, S., (2013), "Türk-İran Dil Temasları I", Bengü Beläk. Ahmet Bican Ercilasun Armağanı, (Ed. Bülent GÜL), Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü: 491-500.
ELCAN, A., (2015), "Kaşkay Türkçesinde İyelik Bildiren Yüklemlemeler", Uluslararası Türkçe Edibiyat Kültür Eğitim Dergisi, 4/4: 1500-1512.
EMRE, A., C., (1955), "Türkçede Cümle: II. İsim Cümlesi", TDAY-Belleten: 23-58.
ERDAL, M., (1991), "Old Turkic Word Formation", A Functional Approach to the Lexicon, Wiesbaden: Otto Harrassowitz.
ERDAL, M., (2004), A Grammar of Old Turkic, Leiden-Boston: Brill Handbook of Orieantal Studies.
ERENOĞLU, D., (2013), "Kaşkay Türkçesi Bildirme Cümlelerinde Var / Yok + İyelik Eki", İstanbul Kültür Üniversitesi-Astrahan Devlet Üniversitesi Uluslararası Dilbilim ve Karşılaştırmalı Edebiyat Kongresi 12-13 Eylül 2011, İstanbul: İstanbul Kültür Üniversitesi Yayınları: 38-44.
GABAIN, A., V., (2007), Eski Türkçenin Grameri, Ankara: TDK Yayınları.
GOLDEN, P., (2006), "Turkic Peoples", The Turkic Languages, Routledge: 16-29.
GÖKDAĞ, B., A., (2006), Salmas Ağzı, Çorum: Karam Yayınları.
GÜLENSOY, T., (2007), Türkiye Türkçesindeki Türkçe Sözcüklerin Köken Bilgisi Sözlüğü, Ankara: TDK Yayınları.
GÜN, F., (2016), Hemedanlı Aşık Heyder ve Hikaye Repertuarı Üzerine Bir İnceleme, Kırklareli: Kırklareli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
GÜNŞEN, A., (2010), "Rumeli Ağızlarının Söz Dizimi Üzerine-I (Makedonya ve Kosova Türk Ağızları Örneği)", Turkish Studies 5/1: 462-494.
HAUGEN, E., I., (1953), The Norwegian language in America: A Study in bilingual behavior, Philadelphia: University of Pennsylvania Press.
JOHANSON, L., (1998a), "Code-copying in Irano-Turkic", Language Sciences 20: 325-337.
JOHANSON, L., (1998b), "The History of Turkic", The Turkic Languages, London and New York: Routledge: 81-125.
JOHANSON, L., (2002), Structural factors in Turkic language contacts, Richmound: Surrey: Curzon Press.
JOHANSON, L., (2005), "Converging codes in Iranian, Semitic and Turkic", Linguistic convergence and areal diffusion. Case studies from Iranian, Semitic and Turkic, London: New York: Routledge Curzon: 3-31.
JOHANSON, L. ve BULUT, C., (2006), Turkic-Iranian Contact Areas: Historical and Linguistic Aspects, Wiesbaden: Otto Harrassowitz Verlag.
JOHANSON, L., (2007), Türkçe Dil İlişkilerinde Yapısal Etkenler, Ankara: TDK Yayınları.
KANAR, M., (2010), Farsça Türkçe Sözlük, İstanbul: Say Yayınları.
KARİNİ, J., (2009), Erdebil İli ve Ağızları, Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüzü Yayımlanmamış Doktora Tezi.
KARİNİ, J., (2014), "Türk-Fars Dil İlişkileri: Farsçada İyelik Eklerinin Kullanımı", Turkish Studies, 9/3: 833-843.
LONGOBARDI, G, (2001), "Formal Syntax, diachronic minimalism and etymology: The history of French Chez", Linguistic Inquiry: 275-302.
MACKENZIE, D., N., (1971), A Concise Pahlavi Dictionary, New York-Toronto: London Oxford University Press.
MENGES, K., H., (1968), The Turkic Languages and Peoples. An Intruduction to Turkic Studies, Wiesbaden: Ural-Altaische Bibliothek 15.
MUİN, M., (2002), Farsça Sözlük, C. 1, Tahran: Edna Yayınları.
MUYSKEN, P., (1981), "Creole tense/mood/aspect systems: the unmarket case?", Generative Studies on Creole Languages: 181-199.
ÖZTÜRK, M., (2007), Farsça Dilbilgisi, Ankara: Murat Kitabevi Yayınları.
PEHLİVAN, G., (2011), Hamedan Bölgesi Bahar Ağzı, İzmir: Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
REZAEI, M., (2015), İran-Zencan Bölgesi, Kaydar ve Yöresi Ağzıları, Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi.
REZAEİ, M., (2017), "Farsçadaki Türkçe Sözcüklerin Gelişim Sürecine Dair Bazi Tespitler", Modern Türklük Araştırmaları Dergisi, 14/2: 56-73.
SAPİR, E., (1921), Language: An Introduction to the Study of Speech, New York: Harcourt, Brace and Company.
SARI, İ., (2013), "Dil Etkileşimi Bağlamında Ses-Anlam Eşleşmesi ve Türkçedeki Örnekleri", Türk Kültürü, 1: 1-27.
STAROSTIN vd., (2003), Etymological Dictionary of Altaic Languages I-III, Lieden- Boston: Brill.
ŞAHİN, H., (1999), "Var ve Yok Kelimeleri Üzerine", Türk Dili, 568: 312-323.
TEKİN, T., (2005a), "On the Etimology of Turkish değil", Makaleler 3 Çağdaş Türk Dilleri, Ankara: TDK Yayınları, 535-546.
TEKİN, T., (2005b), "Türk Dil ve Diyalektlerinin Yeni Bir Tasnifi", Makaleler 3 Çağdaş Türk Dilleri, (Haz. Emine YILMAZ, Nurettin DEMİR), Ankara: TDK Yayınları, 319- 342.
THOMASON, S., G., ve KAUFMANN., T., (1988), Language Contact, Creolization, and Genetic Linguistics, Berkeley: Unibersity of California Press.
THOMASON, S., G., (2001), Language Contact an Intruduction, Edinburgh: Edinburgh University Press.
TULU, S., (2009), Horasan Türklerinden Folklor Derlemeleri (Bocnurd Ağzı), Konya: Kömen Yayınları.
ULUTAŞ, İ., (2004), Gagauz Syntax: An Examination of Relative Clauses, İstanbul: Isis Press.
WEINREICH, U., (1968), Languages in Contact Linguistics: Findings and Problems, Paris- New York: Mouton Publishers, The Hague.
WİNFORD, D., (2003), An Introduction to Contact Linguistic, Oxford: Blackwell Publishing.
YILDIRIM, Z., (2008), Gümbed Ağzı'ndan Derlemeler, Muğla: Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.