Güney Türkmenlerine Ait 'Yazıcıoğlu ile Senem' Adlı Türkülü Hikayenin Anlam ve Nesne Dünyası

Özet: Bu çalışmada, sözlü edebiyat ürünlerinden olan 'Yazıcıoğlu ile Senem' adlı türkülü hikâyenin [halk hikâyesi] varyantları karşılaştırılarak incelenecektir. İncelenecek halk hikâyesinin nazım ve nesir kısımlarının birlikte yer aldığı varyantları olduğu gibi, sadece şiirlerden oluşan varyantları da bulunmaktadır. Kanaatimizce ismi unutulan/bilinmeyen bir türkülü hikâye musannifi tarafından, iki farklı Türkmen aşiretine mensup olan Yazıcıoğlu ile Senem arasında yaşanan olaylar hikâyeleştirilmiştir. Bu hikâye, kısa türkülü hikâyelerin [bozlak] 'üçlü sistem'den oluşan yapısına göre değerlendirilecek; hikâyedeki sembolik anlamlar ile nesne dünyası açıklanacaktır.

The Symbolic Meaning and World of Object in the Minstrel Tale Yazıcıoğlu Senem Belonging Southern Turkmens

Abstract: The minstrel [short folk] tale of 'Yazıcıoğlu ile Senem' is one of the Turkish oral literature products. In this study the variants of this tale has been compared and studied on them. The tale of 'Yazcıoğlu ile Senem' has not only combinatory variants of prose and poem but also variants of pure poem as well. I'm of the opinion that the events between Yazıcıoğlu and Senem, who are from the two different Turkoman tribes, has been narrated by an unknown minstrel. This tale will be studied with the 'triple system' which is the form of short stories [bozlak]. In addition the symbolic meaning and 'world of objects' which has taken part in this story, will also be studied.

PDF

___

AHMET CEVDET PAŞA, (1980), Ma'rûzât, (Yay. Hz.: Yusuf Halaçoğlu), İstanbul: Çağrı Yayınları.
AHMET CEVDET PAŞA, (1986), Tezâkif/21-39, (2. baskı), (Yay.: Cavid Baysun), Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
AŞE XXVI: "Ahmet Şükrü Esen Defterleri", XXVII numaralı defter, 342 numaralı şiir (Yazıcı Oğlu).[Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı, Pertev Naili Boratav Arşivi].
AYDIN, Celâl, (1999), "Yazıcıoğlu İle Şahsenem Hikâyesi", Erciyes [Kayseri], c.XXII, S.253, ss. 14-15. [Anlatıcı, 1943 doğumlu Hüsnü Kaya'dır ve türkülü hikâyeyi babasından dinlemiştir.]
BORATAV, Pertev Naili, (1946), Halk Hikâyeleri ve Halk Hikâyeciliği, Ankara: Maarif Vekâleti Neşriyatı.[2. baskı, İstanbul: Adam Yayınları].
BORATAV, Pertev Naili, (1983), Folklor ve Edebiyat (1982)-II, İstanbul: Adam Yayıncılık.
CEHAN, Ahmet, (1954), "Ahmetçe Cöngü/Türkü Defteri", Adana-Ceyhan Veysiye/Günyazı köyünden Ahmet Cehan'a ait eski yazıyla kaleme alınmış şiir defteri, ss.101-102. (Bir kopyası İsmail Görkem arşivindedir).
ÇEVİK, Dolunay Şenol, (1994), Sembolik Etkileşim, Ankara: Belvak Yayınları.
DUMONT, Paul, (1980), "1865 Tarihinde Güney-Doğu Anadolu'nun Islahı", (Çeviren: Bahaeddin Yediyıldız), İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Enstitüsü Dergisi, S. 10-11 (1979-1980), ss. 369-395.
DUNDES, Alan (1998) "Doku, Metin, Konteks", (Çeviren: Metin Ekici), Millî Folklor, c. V, S. 38, ss. 106-119.
EBERHARD, Wolfram- Pertev N. Boratav, (1953), Typen Türkischer Volkmarchen, Weisbaden.
EBERHARD, Wolfram, (1955), The Minstrel Tales from Southeastern Turkey, Berkeley-Los Angeles: University of California Press. [Türkçe çevirisi için bk. Eberhard, Wolfram, (2002),. Güneydoğu Anadolu'dan Aşık Hikâyeleri, (Çeviren: Müfide Kocaoğlan Van Der Hoeven), Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınlan].
EKİCİ, Metin, (2004), "Bir Sempozyumun Ardından: Somut Olmayan Kültürel Mirasın Müzelenmesi (4-6 Mart 2004, Ankara)", Millî Folklor, S. 61 (Bahar 2004), ss. 5-12.
FB 426: A. Arifi [Fahri Bilge], [Defter], Kayseri 1938-1941, Millî Kütüphane, İbni Sina Yazmaları, Yz.FB.426, s.220.[Kayseri Avşar Türkmenlerinden derlenmiştir. Kaynak kişiye ait bilgiler yoktur.]
FB 588a: A. Arifi [Fahri Bilge], [Defter], Kayseri 1938-1939, Millî Kütüphane İbni Sina Yazmaları, Yz. FB 588/1.[Esef Işık tarafından, Kayseri-Pınarbaşı yöresi Avşar Türkmenlerinden dinlenerek Latin alfabesiyle yazıya aktarılmıştır.]
FEYMANİ, Aşık Osman, (1993), "Ozan Dilinden Halk Hikâyesi", Halk Ozanlarının Sesi, c.I, S. 2 (Mart 1993,), ss. 36-37.[Feymanî'nin yeniden kaleme aldığı bir metin.]
GÖRKEM, İsmail, (1986), "Yazıcı Oğlu". [Osmaniye-Düziçi Atalan köyünde Aşık Ali Altun'dan 13.12.1986 günü, bir düğünde 'kına gecesi'nde tarafımdan doğal ortamda derlenmiştir. Tecirli aşiretinden olan Ali Altun (Kirik Ali), 1337 Böcekli köyü doğumlu olup, tahsili yoktur. Aşıklık ve çiftçilikle geçimini temin etmekteydi. Yakın zamanda vefat etmiştir.] (Metnin ses kaydı İsmail Görkem arşivindedir.)
GÖRKEM, İsmail, (2000), Halk Hikâyesi Araştırmaları: Çukurovalı Aşık Mustafa Köse ve Hikâye Repertuvarı, Ankara: Akçağ Yayınları.
GÖRKEM, İsmail (2001). Türk Edebiyatında Ağıtlar: Çukurova Ağıtları (Metin-İnceleme), Ankara: Akçağ Yayınları.
HALACOGLU, Yusuf, (1973), "Fırka-i İslâhiye ve Yapmış Olduğu İskân", İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Dergisi, S. 27, ss. 1-21.
KALKAN, Emir (2003). "Yayla Gülü", Gül Ayinleri içinde, İstanbul: Ötüken Neşriyat A.Ş., ss. 38-45.[Türkülü hikâyenin yazar tarafından hikâyeleştirilmiş şekli; metinde şiir yer almamıştır.]
KARABAŞ, Seyfı, (1999), "'Ezo Gelin' Ağıtının Metin Çözümlemesi", Bütüncül Türk Budunbilimine Doğru içinde, İstanbul: YKY, ss. 165-168.
KAYIPOV, Sulayman Turduyeviç, (2002), "Sözlü Gelenekte ve Edebiyatta Metin Kavramı", Uluslararası Türk Dünyası Halk Edebiyatı Kurultayı Bildirileri (26-28 Mayıs 2000, Bildiriler) içinde, (Hz.:İsmet Çetin-Ayşe Yücel), Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, ss. 459-465.
KAYIPOV, Sulayman Turduyeviç, (2004), "Sözlü Gelenek Ürünlerinin Senkretizmi (Derleme, Arşivleştirme ve Müzeleştirme Sorunları Üzerine)", Somut Olmayan Kültürel Mirasın Müzelenmesi, Sempozyum Bildirileri içinde, (Hz.: M. Öcal Oğuz- Tuba Saltık Özkan), Ankara: Gazi Üniversitesi Türk Halkbilimi Araştırma ve Uygulama Merkezi [THBMER] Yayınları, ss. 36-45.
KEMAL, Yaşar, (1997a), "Koca Tanır", Sarı Defterdekiler/ Folklor Derlemeleri içinde, (Hz- Alpay Kabacalı), İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, ss.253-254. [Kaynak şahıs bilgileri yoktur; fakat metnin 1940'lı yıllarda Çukurova bölgesinden derlendiğini söyleyebiliriz.].
KEMAL, Yaşar, (1997b), "Irgınlıoğlu", Sarı Defterdekiler/ Folklor Derlemeleri içinde, (Hz. Alpay Kabacalı), İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, ss.299-303. ['Izgınlıoğlu' mahlâsh bir halk şairinin anlatması olmalıdır.].
KILIÇ, Ahmet, (1976a), "Şerifoğlu'ndan", Gâvurdağı Türküleri (1956-1976) içinde, Osmaniye: Modern Matbaa, ss. 78-81. [Osmaniyeli Reşit Köker'den derlenmiştir.].
KILIÇ, Ahmet, (1976b), "Aşık Hüseyin'den Senem Hikâyesi", Gâvurdağı Türküleri (1956- 1976) içinde, Osmaniye: Modern Matbaa, ss. 82-84. [Kahramanmaraş-Elbistanlı Aşık Hüseyin'den Ali Kılıç tarafından derlenmiştir.].
KOCATÜRK, Vasfi Mahir, (1955), Tekke Şiiri Antolojisi, Ankara: Buluş Kitabevi.
KYVIG, David E.- Myron A. Marty, (2000), Yanıbaşımızdaki Tarih, (Çeviri: Nalan Özsöy), İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
MİRZAOĞLU,F.Gülay,(1994),"Yazıcıoğlu","Çukurova'da Yaşayan Cerit Türkmenlerinde Halk Hikâyeciliği ve Halk Hikâyeleri" içinde , (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Ankara: Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, ss. 118-120. [Adana-Ceyhan'ın Günyazı (Veysiye) köyünden 1932 doğumlu Cerit Türkmen aşiretine mensup olan Abdurrahman Avcı'dan 1992 yılında derlenmiştir. Muhtemelen kaynak kişi, türkülü hikâyeyi Ahmetçe'den öğrenmiş olmalıdır.]
MİRZAOĞLU, F. Gülay, (2003a), Çukurova Bozlağı, Ankara: Binboğa Yayınları.
MİRZAOĞLU, F. Gülay, (2003b), "Yazıcıoğlu Bozlağı", Mirzaoğlu 2003a içinde, ss.168- 170. [Hatay-Dörtyol/Erzin'de Ahmet Cehan [Ahmetçe]'ın çırağı olduğunu söyleyen Tahsin Okatar'dan 14.04.2003 tarihinde derlenmiştir.]
MURSALOGLU, Şemsettin, (1984), Büyük Reyhanlı Türkmen Aşireti Tarihi, İzmir: Karınca Matbaacılık.
OĞUZ, M. Öcal (2000)."Folklorda Yeni Yöntemler ve Aşık Edebiyatı", Türk Dünyası Halk Biliminde Yöntem Sorunları içinde, Ankara: Akçağ Yayınları, ss.83-88.
OĞUZ, M. Öcal (2002). "Sözeli Somutlaştırmak", Küreselleşme ve Uygulamalı Halkbilimi içinde, Ankara: Akçağ Yayınları, ss. 68-75.
OĞUZ, M. Öcal (2003). "Halkbilimi Çalışmalarının Yeni Dönemi: Somut Olmayan Kültürel Mirasın Korunması Sözleşmesi", Millî Folklor, S. 60, ss. 247-257.
ÖNDER, Sema, (2000),. "Tanır Köyünden Ağıt", 'Kalktı Göç Eyledi': Avşarlann Tarihçesi ve Avşar Ağıtları içinde, Kayseri: Laçin Yayınları, ss. 104-105.
ÖZDEMİR, Ahmet Z., (1998), "Senem'in Türküsü", Öyküleriyle Halk Şiirleri içinde, Ankara: Ürün Yayınları, ss. 4-7. [Kayseri- Sanz Yeşilkent'ten 1326 doğumlu Mehmet Uydaç ve Kayseri-Sarız'dan 1930 doğumlu Hasan Gürbüz'den derlenmiştir.].
ÖZDEMİR, Hasan, (1992), "Yaşlılann Öldürülmesiyle İlgili Türkçe Halk Anlatıları", IV. Milletlerarası Türk Halk Kültürü Kongresi Bildirileri, II. c. Halk Edebiyatı, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, ss. 287-296.
ÖZDEMİR, Hasan, (1993), "Şarabın İcadı ve Dört Vasfı", Türkoloji Dergisi, c. XI, S. 1,Ankara: AÜ. DTCF Yayınları, ss. 135-160.
ÖZMEN, Mehmet, (1998), "Hatay-Erzin'de ve Genel Olarak Anadolu'da Değirmen ve Değirmencilikle İlgili Kelimeler", Erdem [Ankara], c. XIV, S. 14: 463-501.
TURAL, Sadık, (1993a), "Tarihçinin Edebiyat Dünyasından Alması Gerekenler veya Metoda Ait Düşünceler", Edebiyat Bilimine Katkılar içinde, Ankara: Ecdâd Yayım- Pazarlama, ss.27- 45.
TURAL, Sadık, (1993b), "Tarihî Gerçeğin Edebîleşmesine Dair Notlar", Edebiyat Bilimine Katkılar içinde, Ankara: Ecdâd Yayım-Pazarlama, ss.69- 77.
TURAL, Sadık, (1993c), "Edebiyat Bilimi'nin Bir Dalı: Edebiyat Sosyolojisi", Edebiyat Bilimine Katkılar içinde, Ankara: Ecdâd Yayım-Pazarlama, ss.155-176.
URAZ, Murat, (1933), Halk Edebiyatı, Şiir ve Dil Örnekleri, İstanbul: Semih Lütfü, Suhulet Kütüphanesi.
YILDIRIM, Dursun, (2001a), "Türk Sözel Kültüründe Süreklilik_____Osmanlı Hanedanlığı Döneminden Cumhuriyete>", Türkbilig/Türkoloji Araştırmaları, 2000/1, Ankara: Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü, ss. 32-45.
YILDIRIM, Dursun, (2001b), "Qam Böri Oğlu Bamıs Borik [Qam Böre Oğlu Bamıs Börek] Boyunda Sorunlar ve Çözümler", Türkbilig/Türkoloji Araştırmaları, 2000/2, Ankara: Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü, ss. 129-167.
YILDIRIM,Dursun,(2003),"Balkan Üçlemesi ve Tarih",Türkbilig/Türkoloji Araştırmaları, 2003/6, Ankara: Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü, ss. 144-160.
YILDIRIM,Dursun,(2004),"Sözel Tarih Belgesi:Sözel Tarih Metinleri", Türkbilig/Türkoloji Araştırmaları,2004/8,Ankara:Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü, ss. 131 -154.